Er bestaat een boek dat als een soort muzikale bijbel door jazzmusici over de gehele wereld wordt gehanteerd: The Real Book. Hoewel de eerste editie van het boek vele navolgingen kreeg, komt er nu een unieke uitgave bij: ‘The Real Book – Noord Brabant Edition Volume 1’.
The Real Book zag begin jaren zeventig in Amerika het levenslicht. Het werd met de hand geschreven door studenten van het Berklee College of Music in Boston en was bedoeld als naslagwerk. In de eerste editie werden stukken opgenomen van Steve Swallow, Steve Kuhn, Chick Corea en Paul en Carla Bley, maar ook zogeheten jazzstandards. Het Real Book was aanvankelijk een naslagwerk voor jazzstudenten, maar nadien ook voor jazzmusici die de structuur van bepaalde jazzcomposities wilden doorgronden.
De Bossche musicus Jeroen Doomernik, die behalve trompettist ook een van de drijvende krachten is van Jazzwerkplaats Den Bosch én workshopleider, liep al lang met het idee rond een boek samen te stellen “met leuke workshopstukken”, zoals hij zelf zegt. Tot Harry van de Meerendonk, een van de deelnemers aan een workshop van 25 jaar geleden, Doomernik er op attent maakte dat er in Limburg een Real Book bestond met werk van componisten uit die provincie. Waarom was er geen in Brabant? Ja, dat is inderdaad gek, beaamde Jeroen Doomernik en daarmee werd de aanloop genomen naar een Brabants Real Book.
STORMACHTIG
“Vanaf de jaren zeventig heeft jazz in Brabant een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt”, schetst de initiatiefnemer. “Er zijn bekende jazzclubs gekomen als De Kaketoe in Den Bosch, Paradox in Tilburg, Wilhelmina in Eindhoven. En pioniers als Niko Langenhuijsen en Paul van Kemenade zijn inspirator geweest voor vele jazzmusici van nu. De Brabantse jazz heeft in de afgelopen vijftig jaar absoluut een eigen signatuur gekregen. Daar past een eigen Real Book perfect bij.”
Maar wat komt er allemaal bij kijken als je aan zo’n boek begint, vroeg Jeroen Doomernik zich af. “Hoe ziet zo’n boek eruit, welke componisten vraag je ervoor? Bovendien wilde ik het Brabantse Real Book samenstellen uit het originele Real Book-font (grootte en stijl van een lettertype, rvdh). Musicus Fons Toonen is daar nu volop mee bezig. Hij is erg goed thuis in het plaatsen van noten. Hij schrijft ze allemaal over in het originele font. We moesten ook iemand hebben voor de publiciteit, voor de licenties van de stukken, voor de opmaak. Bovendien waren we in eerste instantie niet uitgegaan van een fysiek boek, maar van een download-versie. Nu zijn we op het punt beland dat we een echt boek willen hebben. Ook de musici vinden het ontzettend leuk om mee te doen. Fons en ik zijn de meeste tijd kwijt aan het uitzoeken van het materiaal. De musici die meedoen snappen dat ze geen complete partituren moeten leveren, alles moet passen in het Real Book-format.”
Jeroen Doomernik wil graag uitleggen wat de functie van het Real Book is, inmiddels al vijftig jaar oud. “Aanvankelijk ging het om standards, aangevuld met klassieke composities en hedendaags werk. De handgeschreven eerste editie was een studie, heel goedkoop om op die manier te bundelen. Inmiddels zijn er talloze versies, ook een Fake Book, uitgegeven door Hal Leonard. Ikzelf heb een stickje met tig versies van het Real Book. Alle jazzmusici, waar ook ter wereld, kennen het boek. Ik kan me voorstellen dat die eerste editie illegaal was. Het Real Book is zonder meer een work in progress. Er komen stukken bij, en er gaan er af. Dat geldt ook voor de musici, erbij en eraf. Het is een altijd bewegend boek.”
AUTUMN LEAVES
“In de eerste editie kon je Autumn Leaves en Fly Me To The Moon tegenkomen naast werk van Paul Bley, Paul Motian en Steve Swallow. Het Real Book is er gekomen zodat over de hele wereld dezelfde ‘changes’ kunnen worden gespeeld. Het gaat over beknopte versies van muziek: een melodielijn en akkoorden om snel met elkaar te kunnen communiceren.”
Het Brabantse Real Book heeft dezelfde intenties. “Het wordt een verzamelwerk van gebundelde muziek met oude en nieuwe stukken. Die kunnen worden gespeeld door bandjes, op sessies, op conservatoria, je kunt er zelfs een hele workshop omheen bouwen. Het is een naslagwerk voor de toekomst. We hebben iedere componist die meedoet de opdracht gegeven twee stukken in te leveren. Die kunnen overal worden gespeeld. Ik denk dat ons Real Book echt iets teweeg brengt. Misschien is het voor sommigen de aanzet ook iets te gaan schrijven. Werk dat nadien wordt gespeeld door professionele muzikanten. Als teasers komen er ook downloadversies.”
Er komen vier versies van het The Real Book Noord Brabant Edition Volume 1. Een voor C-instrumenten, een voor Bb-instrumenten, een voor Eb-instrumenten en een voor bassleutelinstrumenten.
Onderaan dit artikel is een lijst weergegeven met namen van Brabantse componisten die werk hebben geleverd voor het Brabantse Real Book. Er staan namen bij van musici die niet meer in Brabant wonen, zoals Eric Vloeimans en Mete Erker, maar ook van mensen buiten Brabant die naar deze provincie zijn getrokken. “Misschien zijn er nu wel musici die denken: ik sta er niet in”, lacht Jeroen Doomernik. “Dat klopt. Het boek moet dóórgaan. De lijst van nu is er zeker niet een van vrienden, absoluut niet. Het zijn mensen die met hun voeten in de Brabantse klei staan. Een aantal van hen maakte vroeger deel uit van het Brabants Leerorkest. Er is sprake van een bepaalde verbondenheid binnen het Brabantse Real Book. Het conserveert namelijk, het creëert en presenteert composities die een brede erkenning verdienen.”
WORK IN PROGRESS
Jeroen Doomernik benadrukt dat de samenstellers nog steeds bezig zijn met de realisering van The Real Book Noord Brabant Edition Volume 1. “Ook voor ons is het een work in progress. Mensen die erin opgenomen willen worden, kunnen zich bij ons melden. Het is wel een vereiste dat musici ook componeren, niet alleen spelen. Zo kan het gebeuren dat Willem Kühne’s naam niet voorkomt, evenmin als die van Hans Sparla. Zij zijn bekende namen in het Brabantse jazzmilieu, maar niet als componist. De lijst van musici die Volume 1 van het Brabants Real Book ‘bevolken’ is erg divers. Niko Langenhuijsen naast Hein van de Geyn en Jeroen van Vliet naast Rob van Bavel bijvoorbeeld.”
Het Covid-19-virus dat zoveel aan het kapot maken is, heeft in elk geval ook een opbouwend element in zich. Jeroen Doomernik legt het lachend uit: “Ik was er nooit zo actief aan begonnen als corona er niet was geweest. Zo kan ik de muziek op een andere manier nuttig maken. We zijn nu bezig met Volume 1, het is absoluut zeker dat er ook een deel twee komt. Er zijn zoveel musici die nog niet zo lang geleden afstudeerden. Ik denk dan aan gitarist Bram Stadhouders, pianist Sjoerd van Eijk en trompettist Koen Smits. De Brabantse staalkaart is mega groot. Enne, we willen niemand buiten sluiten.”
Een paar maal per week worden er een of twee stukken uit het Brabantse Real Book op sociale media en de website van Jazzwerkplaats Den Bosch gepost. “Die downloads zijn vooral voor mensen die thuis zitten. Ik weet nog niet of ze op de diverse media blijven staan. Het gaat uiteindelijk om een fysiek boek. En we gaan het ook nog officieel presenteren. Ik hoorde dat November Music erg geïnteresseerd is in die presentatie.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
De lijst van componisten die meewerkten aan het Real Book Noord Brabant Edition Volume 1 ziet er tot nu toe als volgt uit:
Jacob Bedaux, Pieter Bast, Rob van Bavel, Edward Capel, Bart van Dongen, Jeroen Doomernik, Mete Erker, Harmen Fraanje, Hein van de Geyn, Vincent Houdijk, Paul van Kemenade, Laetitia van Krieken, Niko Langenhuijsen, Jacq Palinckx, Joris Posthumus, Sanne Rambags, Michiel Stekelenburg, Rogier Telderman, Pascal Vermeer, Angelo Verploegen, Jeroen van Vliet, Eric Vloeimans, Eric van der Westen, Carlo de Wijs, Ron Wilson e.a.
www.jazzwerkplaats.nl
