Paradox Jazz Orchestra is de naam van een nieuw project, waarmee de initiatiefnemers Teus Nobel en Jasper Staps hopen de traditie van grote jazzorkesten nieuw leven in te blazen. Daarvoor organiseren zij vijf avonden in muziekpodium Paradox in Tilburg, met telkens een nieuw thema. De serie start op woensdag 29 januari met muziek van The Skymasters: Remembering The Skymasters.
Of schrijver en fotografe maar even op het podium van Paradox willen gaan staan, samen met hoofdprogrammeur Bartho van Straaten en de beide initiatiefnemers. Met de rolmaat in de hand bekijkt Jasper Staps of er straks, aan de rand van het podium, voldoende plek is voor vijf trompettisten. Na wat schuiven en inschikken is de conclusie dat dit straks zo wel moet kunnen.
THE SKYMASTERS
Straks, is woensdag 29 januari als het Paradox Jazz Orchestra het levenslicht ziet. Met editie één uit een vijfdelige serie: Remembering The Skymasters. Elke laatste woensdag van de maand, tot juni toe, treedt het orkest dan aan om telkens een ander thema uit te voeren. Zo richt de tweede editie op 26 februari het zoeklicht op bandleider en drummer Buddy Rich. Met naar verwachting steeds dezelfde bezetting van het Paradox Jazz Orchestra.
Het Paradox Jazz Orchestra pakt de zaken op een nieuwe, eigenzinnige manier aan. De orkestleden krijgen hun partijen van tevoren toegestuurd, zodat ze die thuis kunnen instuderen. Op de dag van het concert komen ze om 17.30 uur bijeen. Om het groepsgevoel te stimuleren eten ze met zijn allen in Paradox. Om 19 uur begint de repetitie, die om 21 uur wordt afgesloten. Om dan een half uur later met een concert voor de leeuwen te worden gegooid. Publiek kan vanaf 19 uur het maakproces mee beleven.
Jasper Staps en Teus Nobel willen met hun big-bandproject vooral jongeren in contact brengen met de jazztraditie, waarin grote orkesten een opvallende rol hebben gespeeld. “De jonge generatie musici wil die traditie graag checken”, weten beiden zeker. “Wij stipten lang geleden al aan dat er op dit gebied niet zoveel meer gebeurt. Bovendien gaat het om muziek die wij allebei heel tof vinden.” Dat laatste mag zo zijn, maar met een orkest als The Skymasters, dat van 1947 tot 1997 vooral (jazzy) amusementsmuziek bracht, is het de vraag of je er jongeren van nu voor kunt interesseren. Nobel en Staps hebben daar het volste vertrouwen in. “The Skymasters brachten vooral muziek van Nederlandse arrangeurs. Bovendien belichten we met onze keuze zeker ook het Nederlandse erfgoed.”
KLASSIEKE JAZZ
Met het Paradox Jazz Orchestra trekken Jasper Staps en Teus Nobel de jazztraditie breed. “Jazz bestaat al meer dan honderd jaar”, zegt Staps. “Daarom is klassieke jazz toegestaan als je een beetje wilt terug kijken. Binnen de jazz moest het altijd vernieuwend zijn. Wat tegenwoordig wordt uitgebracht is doorontwikkelde muziek. Maar je mag toch gerust terug kijken en de muziek van toen nieuw interpreteren? Het is een doodzonde dat veel muziek niet meer wordt gespeeld. Wij zien ons orkest dan ook als een big band met een missie.”
“We beginnen gewoon bij het begin”, vult Teus Nobel aan. “De jazz van de grote orkesten is zo tijdloos. Vaak is zij groovy doordat zij wordt gespeeld door zulke dikke bands. De Skymasters hebben voor mij een magisch randje. Ik deed ooit een project met Dick Vennik (saxofonist/klarinettist die deel uitmaakte van The Skymasters, rvdh). Hij vertelde mij over het orkest. Voor mij zijn de Skymasters de grondleggers van de big-bandmuziek in Nederland.”
Jasper Staps: “The Skymasters was vooral een radio-orkest. Het speelde altijd live, op dát moment moest het gebeuren. Er was geen tweede kans. De spanning die het daardoor creëerde willen wij mee naar Paradox nemen. Mensen die straks naar onze concerten komen, kunnen het hele proces van de muziek meemaken. We gaan met zelfvertrouwen en lef het podium op. Met het risico dat we over de kop gaan, jazeker.”
JONGEREN
De samenstelling van het orkest is opvallend. Naast gelauwerde musici als pianist Rembrandt Frerichs, contrabassist Jos Machtel, tenorsaxofonisten Guido Nijs en Tom Beek, zitten er ook jonge musici op de bandstoeltjes. Onder hen altsaxofonist David Romanello, trompettist Thomas Welvaadt en bastrombonist Martin van de Berg. “We hebben vooral in onze eigen omgeving naar musici gezocht”, zegt Teus Nobel, “en daar bewust jongeren bij uitgenodigd.” Jasper Staps: “We hebben eerst een top-10 lijst gemaakt. Per sectie zijn we toen gaan roepen. We hebben in Nederland en België gekeken wie we bovenaan de lijst plaatsten. Iedereen wilde! Ack van Rooyen (inmiddels 90 jaar! rvdh) die we belden met de vraag of hij deel wilde uitmaken van het latere project Remembering Jerry van Rooyen reageerde uiterst spontaan: ‘Fantastisch, natuurlijk doe ik mee’.”
Volgens de twee organisatoren verlenen alle musici belangeloos hun medewerking. Slechts onkosten worden vergoed. “Alle orkestleden doen mee omdat ze deze muziek zo tof vinden. Niemand wil voor een ander onderdoen. Dat is toch een zeldzaamheid, het kost de deelnemende musici wel hun tijd. Wat zeker ook bijdraagt is dat een goede jazzmusicus vooral wil spelen met andere goede mensen.”
Jasper Staps, bandleider en coördinator van het Paradox Jazz Orchestra heeft een bijna heilige overtuiging waarom hij en Teus Nobel eraan zijn begonnen. “Mijn belangrijkste motivatie is om creatieve impulsen te krijgen. Muziek van big bands bevat zulke vitale vitaminen, ik heb er enorm zin in mezelf daarmee te voeden. Ik ben me er zeker van bewust dat er wel publiek voor moet zijn, maar in eerste instantie doe ik dit vanuit mijn hart. Het is ook een experiment. Zo’n teamgeest die ineens ontstaat en na afloop ook weer uiteen barst. De bezetting van het orkest is vast. Natuurlijk kan het gebeuren dat een musicus verstek moet laten gaan, omdat hij ergens betaald kan spelen. Maar we willen een harde kern. Het Paradox Jazz Orchestra moet niet het Jasper-Teun-project worden. Er moet sprake zijn van een collectief. En dat is het ook: vanuit het orkest zijn er mensen die al partituren hebben gemaakt, muziek ingescand, administratie gedaan.”
OUD-BANDLEDEN
Over partituren gesproken, om die in bezit te krijgen, moet soms nogal wat moeite worden gedaan. “De muziek van de Skymasters is nauwelijks vastgelegd, het waren immers allemaal radio-opnamen. Wat we nu hebben, hebben we bij oud-bandleden vandaan gehaald. De muziek van Buddy Rich is helemaal uitgeschreven. Zijn muziek en de Far East Suite van Duke Ellington die we in maart gaan uitvoeren, hebben we aangekocht. Dat kan via de website ejazzlines.com. Het fijne is dat je er de arrangementen ook meteen digitaal kunt bestellen”, zegt Jasper Staps.
Het Paradox Jazz Orchestra is voorlopig een leven gegund dat vijf maanden duurt. En daarna? “Hoofdprogrammeur Bartho van Straaten van Paradox is heel genereus geweest. Hij geeft ons onderdak en betaalt onze gage. Daar moeten we alles mee doen: reiskosten vergoeden, publiciteit regelen, reclamemateriaal samenstellen, partituren aankopen en wat er nog meer komt kijken. We hebben een pot ‘onvoorzien’. We kijken na afloop wel wat er voor ons tweeën overblijft. Misschien twee rondjes drank en dan is het klaar, wie weet”, lacht Teus Nobel.
“Als Bartho er heil in ziet, gaan we volgend seizoen verder met het orkest. Misschien moeten we het dan de huis-bigband van Paradox noemen. Wij kijken oprecht níet verder dan deze vijf concerten. Er is nu een sfeer dat eenieder zijn creatieve ei kan leggen.” En als het orkest en zijn uitvoeringen zo aanslaat dat er getoerd kan worden? “Als we het orkest op die manier gaan wegzetten, worden er verwachtingen gewekt. Dan moet er gage tegenover staan. Bovendien, zeventien man plus een dirigent op een podium krijgen is heel moeilijk. Hoewel wij de laatsten zijn om dit tegen te houden, realiseren we ons wel dat we dan een ander traject ingaan. Dan wordt het werk in plaats van liefhebberij.”
Teus Nobel heeft al een stormachtige carrière achter de rug als trompettist. Hij bracht vijf albums uit onder eigen naam en speelde op een dikke twintig van andere jazzmusici mee. Hij deed speelervaring op in popmuziek, big bands en jazzorkesten en tijdens theater- en musicalconcerten. Van 2010 tot september 2019 speelde hij als solo-trompettist in het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht.
Daar ontmoette hij Jasper Staps, die er chef-dirigent was. Altsaxofonist Staps voltooide evenals Teus Nobel een conservatoriumstudie. Als saxofonist beweegt hij zich vooral op het gebied van pop- en jazzmuziek. Al twintig jaar arrangeert hij muziek voor grote orkesten. Als arrangeur verricht hij naar eigen zeggen al dertig jaar pionierswerk om lichte muziek in de wereld van harmonie- en fanfareorkesten te introduceren.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
PARADOX JAZZ ORCHESTRA
altsaxofoons Daniel Daemen, David Romanello
tenorsaxofoons Guido Nijs, Tom Beek
baritonsaxofoon Jan Menu
trombones Martijn Sohier, Alex van Abelen, Ron Olislager
bastrombone Martin van de Berg
trompetten Martijn de Laat, Robin Rombouts, Teus Nobel, Koen Smits, Thomas Welvaadt
gitaar Michiel Stekelenburg
piano Rembrandt Frerichs
contrabas Jos Machtel
slagwerk Niek de Bruijn
Muzikale leiding Jasper Staps
PROGRAMMA
29-1 Remembering The Skymasters
26-2 A Tribute To Buddy Rich
25-3 Duke Ellington’s Far East Suite
29-4 Remembering Jerry van Rooyen
27-5 Surprise Party
