Festival Transition bewijst bij eerste editie meteen zichzelf

Net voordat de deuren opengaan wordt bekend gemaakt dat de allereerste editie van festival Transition in Utrecht is uitverkocht. Dit betekent dat op deze zonnige Paaszaterdagmiddag zo’n vierduizend muziekliefhebbers hebben gekozen om zich te laten vermaken door deze twaalf uur durende jazz-en-meer-programmering. Een ware test voor het nieuwe TivoliVredenburgcomplex én voor de betrokken programmeurs.

Meteen valt op dat goed gebruik is gemaakt van de veelzijdige ruimten. Diverse bars, eetpleintjes op verschillende verdiepingen en een podium in de foyer bij Plein 5 zorgen ervoor dat het hele pand – naast alle concerten – festival ademt en ruimte biedt voor ontmoetingen en gezelligheid.

Toegegeven, er is een aantal kinderziektes aan dit festival: het geluid is niet bij alle optredens optimaal (waaronder in de grote zaal bij Jungle by Night en Gary Bartz in de Hertz); de zalen liggen redelijk ver van elkaar en kennen veel trappen ertussen, wat soms betekent een ‘doorreistijd’ van een kwartier; niet alle artiesten zijn in een voor hun show geschikte zaal geprogrammeerd en er valt wel eens een roltrap stil. Dat laatste is trouwens wel heel snel opgelost en de logistiek van de hele dag word bijna altijd in goede banen geleid door een toegewijd team van medewerkers en vrijwilligers.

Nederland is een heel mooi (jazz)festival rijker, met een interessant aanbod, lekker eten en drinken en op een prima locatie. De diversiteit van het publiek en het aantal verkochte kaartjes laten zien dat daar trek voor is. Gokje geslaagd.

TEUS NOBEL

Alhoewel Teus Nobel een bekende naam is bij jazzfans in Nederland, is dit optreden een primeur, gegeven de compleet nieuwe bezetting met Teus Nobel (trompet/flugelhorn), Alexander van Popta (toetsen), Merlijn Verboom (gitaar), Guus Bakker (basgitaar en contrabas) en Tuur Moens (drums). Toetsen en vijfsnarige bas zorgen voor een stevige groove en sfeerbepalende elektronische soundscapes. Daar maken gitaar en trompet goed gebruik van voor goed afgewogen melodieën en solo’s. Een mooi vol, rond geluid van de trompet is daarbij kenmerkend. De nieuw ingeslagen, moderne en meer elektronische weg blijkt een geslaagde keus voor Teus Nobel.

Dat Gogo Penguin, afkomstig uit Manchester, al naam heeft gemaakt bewijst een volle Rondazaal al voordat het trio het podium opgaat. Het eerder dit jaar uitgekomen album Man Made Object is alom geprezen en dat wil het publiek kennelijk ook live beleven. Wat dit bandje weet te doen is een compleet nieuw leven blazen in een op zich heel traditionele jazztriobezetting. Kenmerkend is het anders indelen van de rollen van de verschillende instrumenten, waarbij de piano vaker de ritmesectie voor zijn rekening neemt, terwijl  contrabassist Nick Blacka en drummer Rob Turner de virtuositeit verschaffen. Blacka bewijst zich als een uitstekende bassist. Het karakter van de stukken grenst vaak aan sfeervolle lounge/elektronica in een hedendaagse jazzinterpretatie.

De afgeladen Rondazaal geniet zichtbaar, sommigen headbangend. Na ongeveer een half uur spelen moet pianist Chris Illingworth plotseling onwel het podium verlaten. Na ongeveer tien minuten wordt bekend gemaakt dat de band om gezondheidsredenen het optreden moet staken, tot grote teleurstelling van het voltaligge publiek dat in afwachting van hun terugkomst hoopvol was blijven staan. Kleine troost: wie kaartjes voor North Sea Jazz op zaterdag (9 juli) heeft weten te bemachtigen, krijgt dan een herkansing. Dit voorproefje smaakt in elk geval naar meer.

Inmiddels behoeft Mark Guiliana geen introductie meer. Als een van de invloedrijkste drummers van de afgelopen jaren, speelde hij zowel bij Avishai Cohen (die hij als een van zijn mentors eert deze avond) als op het allerlaatste album van David Bowie. Van nieuwe, eigentijdse elektronische jazz als de Mark Guiliana Beat Music, tot aan dit traditionele jazzkwartet weet hij zich te omringen met bijzondere muziektalenten, die elkaar de ruimte geven om uit te blinken. Basgitarist/contrabassist Chris Morrisey en Mark Guiliana zijn een sterk op elkaar ingespeelde ritmesectie, maar elk van hen neemt ook net zo makkelijk een solopartij  op zich. Guiliana benadert de drums als een uitsluitend ritmisch instrument, met veel aandacht voor de klank die hij uit zijn trommels en bekkens haalt. Maar zonder toevoeging van melodisch slagwerk of percussieinstrumenten.

Zijn spel is zo precies en helder dat je niet kunt horen of hij een break met links of met rechts begint en daar wordt het gelukkig niet minder gevoelig of minder menselijk van. De controle over zijn klank en dynamiek houdt hij volledig. Fabian Almazan brengt met soms drukke, soms zacht melodieuze pianopartijen de nummers tot leven, heel mooi aangevuld door de volle zwoele tenorsaxofoon van Jason Rigby. De grote zaal komt stoelen te kort en mensen zijn maar al te blij om op de grond te zitten om van een van de kwalitatief hoogststaande optredens van de dag te genieten. Guiliana geniet ervan en blijft over zijn succes bijna aandoenlijk bescheiden.

SONS OF KEMET

Met wellicht de meest opvallende bezetting van de dag, wordt Sons of Kemet aangekondigd als een band die zich ten doel heeft gesteld om Caraïbische en Afrikaanse invloeden in de jazz te brengen. De inbreng van een koebel als slagwerk bij het eerste nummer draagt daar dan ook meteen aan bij. De tenorsaxofoon van Shabaka Hutchings neemt het merendeel van de melodie op zich en de tuba van Theon Cross beweegt zich tussen een ondersteunende ritmische rol en een volwaardig melodisch instrument, inclusief solo’s. Het samenwerkende drumduo Sebastian Rochford en Tom Skinner zou elkaar wellicht op een origineler manier kunnen aanvullen en de opbouw van de composities zou gevarieerder mogen zijn. Hoe dan ook, de zon en de warmte zijn voelbaar, de muziek is aanstekelijk en de inmiddels volgelopen Pandorazaal swingt er lekker op los.

De sfeer zit er goed in bij Bachar Mar-Khalifé, het publiek luistert aandachtig, danst mee en klapt ook mee zodra ze er om gevraagd wordt. De combinatie van jazz met een vleugje Arabische invloeden werkt uitstekend. Het feit dat nagenoeg elk liedje een eigen verhaal heeft, veelal geëngageerd, met hedendaagse sociale aspecten geeft ook een dimensie aan dit optreden dat weinig andere optredens laten zien. Het drum–basgitaarduo Dogan Poyraz-Aleksander Angelov speelt samen tot dat er bij sommige liedjes een ware meeslepende trance ontstaat, waar Mar-Khalifé de hoge en scherpe geluiden van zijn toetsen mengt met  zijn warme volle stem om de verhalen van zijn gemengde Libanees/Franse achtergrond ten gehore te brengen. Jazz-wereldmuziek op zijn best, die enthousiast wordt ontvangen door een publiek van alle leeftijden.

Een goed voorbeeld van het type artiest dat Transition programmeert – muzikanten die ervaring hebben opgedaan met de meest gevarieerde genres van R&B en soul, jazz, hip-hop en meer – is Robert Glasper Experiment. Het publiek is erop uitgetrokken en de zaal is goed vol. De collaboratie tussen de bandleden Robert Glasper (piano), Casey Benjamin (altsax/vocoder), Derrick Hodge (basgitaar), Mark Colenburg (drums) maakt het samenspel moeiteloos, eigen nummers en standards gaan naadloos in elkaar over. Aan de kwaliteit van de muzikanten op het podium valt weinig te twijfelen, toch is de vraag of dit is waar het publiek voor is gekomen. Want de sfeer ademt meer beleefde waardering dan ongeremd enthousiame en een cover van Time After Time en een eerbetoon aan Phife Dawg lijken de plank mis te slaan. Toch een kwestie van niet helemaal op de juiste plek en het juiste moment?

In elk geval een goed moment om de overheerlijke 100% Black Angus-hamburger te proeven en de vermoeide benen van zoveel geloop en vooral trappen beklimmen, even te laten rusten.

MAKAYA MCCRAVEN

Drummer Makaya McCraven is hard aan de weg aan het timmeren, getuige het door recensenten en publiek met open armen ontvangen album In the Moment. Niet een van de bekendste namen op dit festival, wel een van de indrukwekkendste optredens van de dag. Door zijn strakke,  verfijnde en dynamische spel, doet McCraven soms denken aan Mark Guiliana, alhoewel hij een duidelijk eigen geluid en benadering van de drums heeft. Wat dit concert zo geslaagd maakt, is de kwaliteit van de samenwerking tussen alle muzikanten op het podium. Ze nemen de basis van de nummers van elkaar over, zodat ieder op zijn beurt de ruimte krijgt om uit te blinken.

Bijzonder indrukwekkend is basgitarist Junius Paul, die samen met McCraven een heel swingende groove weet neer te zetten, maar ook melodisch sterk is. De gitaarsolo’s van Mat Gold en die van altsaxofonist Greg Ward wisselen elkaar af, waaruit blijkt dat soms de naar rock neigende gitaar hier ook zijn plek heeft. En niet de minste is Justefan, virtuoos op de vibrafoon, die met gemak laveert tussen ondersteuning van de ritmesectie en eigen solo’s. De verscheidenheid aan genres en de vele veranderingen van maat en tempo binnen de nummers laten een hoog muzikaal niveau horen, met een speelse benadering van de muziek. Het gaat om het opzoeken van de limieten en nieuwe stijl, met respect voor de jazzgeschiedenis, getuige een ode aan Miles Davis, want ‘we’re all standing on the shoulders of giants’.

Wie bij het concert van trompettist Ibrahim Maalouf aanwezig wilde zijn, had er goed aan gedaan om het concert ervóór een half uur eerder te verlaten. De Rondazaal is zo vol dat er een hele tijd niemand meer toegelaten wordt. Als dat eindelijk wel gebeurt, dan is het mondjesmaat, een eruit, een erin. Dit houdt in dat het bereiken van een plaats waar goed gezien of gehoord kan worden niet haalbaar is. Maalouf maakt handig gebruik van de volle zaal en dit enthousiaste publiek om een meezinger in te zetten. Het geluid is krachtig, de trompet helder, de band, die verder bestaat uit Eric Legnini (toetsen), Francois Delporte (gitaar) en Stéphane Galland (drums) strak. Maar zo’n concert bijwonen tussen de tocht van de ingangsdeur en de bar is zonde, dus kies ik ervoor om mijn geluk elders te gaan zoeken. Voor een optimale beleving van zijn concert komen er nog volop gelegenheden.

Het eerste wat in mij opkomt bij het concert van Jungle By Night is waarom bij het afzeggen van Roy Hargrove’s concert niet is gekozen om Maalouf naar deze grote zaal te verplaatsen en Jungle by Night in Ronda te laten spelen. Niet zozeer in termen van capaciteit (die is nagenoeg hetzelfde), maar in termen van sfeer. Jungle by Night zet een sterke groove neer, boordevol invloeden uit Afrikaanse en Arabische ritmes, funk en hiphop. Daar is een zaal met voornamelijk zittende plekken eigenlijk zonde voor, en het duurt wel heel lang voordat de staanplaatsen voor het podium zijn gevuld. Wat dit optreden ook niet ten goede komt, is een bijzonder slecht geluid, met veel te veel bas, waarmee de kwaliteit en energie van de blazerssectie niet tot zijn recht komt.

KING

Eerder op de avond had een gastoptreden bij Robert Glasper al een voorproefje gegeven van wat men kon verwachten van het optreden van King. De tweelingzussen Paris en Amber Strother en hun muzikale zus Anita Bias vormden in het verleden onder meer het voorprogramma bij Prince en zijn inderdaad ook bekend van Glasper. Hun solo-debuutalbum is daarentegen maar net uit. Ze zingen zuiver, helder, met mooie, volle stemmen, en de driestemmige harmonieën zijn soms zo raak dat je er kippenvel van krijgt. Wie van krachtige soul en R&B zang houdt, is bij dit concert op de juiste plek.

De begeleiding bestaat vooral uit samples en een beetje toetsen en dat is jammer. Echte muzikanten zouden de kwaliteit van de stemmen en arrangementen beter tot hun recht laten komen. Ook is de variatie in de compositities iets te beperkt, maar er ontstaat wel een heel relaxte, bijna loungeachtige sfeer die heel aangenaam is. Volgende keer in een zittende setting? King was een van de zeer weinige – drie in totaal – vrouwelijke bandjes die geprogrammeerd stonden dit jaar. Op een rooster van 28 concerten is dat bijzonder weinig. Daar zou volgend jaar best eens naar kunnen worden gekeken.

Plein 5 kent een waardige afsluiter met het Broken Brass Ensemble. Geheel in traditionele New Orleans jazztraditie, spelen zij met hoge kwaliteit feestelijke jazz, met veel blazers, aantrekkelijke ritmes om op te dansen, meezingers en een Friese knipoog. Terwijl de avond nog niet voorbij is, met de Beren Gieren, echte afsluiter Stuff en een volledige afterparty nog in aantocht, laat Broken Brass Ensemble zonder meer een heleboel toeschouwers met een heerlijk gevoel naar huis gaan. Uitkijkend naar de volgende editie van Transition Festival, op 8 april 2017.

SOPHIE CONIN

Festival Transition
TivoliVredenburg Utrecht, 26 maart