Wie wil het nou niet: bij Ruben Hein op schoot? Aan de voeten liggen van de breedgeschouderde gitarist Martijn van Iterson of in het oor worden gefluisterd door de Zweedse zangeres Elizabeth Simonian? Op woensdagavond 25 maart kon je het allemaal meemaken bij Jazz in de Kamer te Leiden. Het Rhythm, Groove & Bass Festival beleefde dit jaar zijn eerste editie en het avondprogramma Jazz in de Kamer was daar een onderdeel van.
Voor de programmeur van deze avond, Bart Wirtz (tevens saxofonist, componist en Edisonwinnaar) was het extra spannend, want het was de eerste keer dat hij de kans kreeg een avondprogramma vorm te geven én te programmeren. Desondanks pakte hij die uitdaging met beide handen aan. Het eindresultaat was een parel van een programma. Route 2 (van de vijf) startte met zo’n twintig bezoekers in de huiskamer van een prachtig oud pand aan de Doelengracht.
De piano, waar Ruben Hein achter plaats neemt, staat midden in de woonkamer. De bezoekers zitten er letterlijk met hun neus bovenop. Hoe zou dat voor de musicus in kwestie zijn, misschien wat onbehaaglijk? Hein lijkt er geen last van te hebben en begint wat amicaal te kletsen en start dan onaangekondigd zijn optreden. Prachtig. Niet alleen de uitvoering en het stemgebruik van Hein maken indruk. Ook de techniek is goed geregeld.
IMPROVISEREND
Een spot brandt en de piano is in balans met de versterking van de zang. Al improviserend kiest Hein de rest van zijn nummers uit. How I Wish van zijn eigen album Hopscotch komt voorbij, If I Had A Million van Fink (de singer-songwriter met wie Hein op dit moment tourt) en met de mededeling dat falen ook mag, zet hij het nummer Still Crazy After All These Years van Paul Simon in. Falen doet hij niet, verbazen echter wel. Na afloop komen er technische vragen uit het publiek – ‘Kun je dat loopje nog eens spelen? Maar wat doe je daar nu precies? Het is zo mooi!’
Hein neemt de ruimte en tijd om vragen te beantwoorden en bewijst zich een toegankelijk musicus die volop tot bloei komt in deze huiskamer aan een stille gracht. De kwaliteit van zijn performance maakte niet eerder zoveel indruk dan nu. Zo kaal en kwetsbaar in deze woonkamer, zonder band, weet hij een sound te creëren die hij met alleen de piano en zijn stem een spanningsboog geeft die simpelweg adembenemend is.
Route 2 krijgt zijn vervolg in café Af en Toe, waar in plaats van een zacht lampje een bak tl-licht brandt. Een sfeeromslag die even de gemoederen onrustig maakt. Het Martijn van Iterson Trio bevindt zich op een verhoging en met de volumeknop vol open lijken de musici opeens heel ver weg. Leidenaar Van Iterson speelt met contrabassist Frans van Geest en drummer Marcel Serierse. Niet de minsten! Het trio laat dat blijken wanneer het het nummer All The Things You Are speelt uit de musical Very Warm For May uit de jaren dertig. De virtuositeit en spanningsboog zijn enorm! Toch is het het enige nummer dat echt beklijft. De omstandigheden hebben een grote invloed op de sfeer en juist Van Iterson, een technische speler, komt daardoor minder goed tot zijn recht.
ELIZABETH SIMONIAN
Na de eigentijdse jazz van Van Iterson verplaatst de groep zich door de steegjes van Leiden om verrast te worden door zangeres Elizabeth Simonian met haar Zweedse, Armeense en Griekse volkliedjes. Toevallig speelt zij vanavond in een statig huis met meubilair dat een prachtige eenheid uitstraalt, maar als je beter kijkt bestaat uit modern design, Afrikaanse kunst, grijze muren met daar tegenaan levend groen. Het is precies die tegenstelling waar ook de bezoekers tijdens het concert mee worden geconfronteerd.
Simonian speelt met trombonist Ilya Reijngoud en gitarist Ed Verhoeff. Een ongewone bezetting die drie jaar geleden ontstond toen Reijngoud Simonian benaderde om samen te werken in het kader van het 400-jarig bestaan van de culturele samenwerking tussen Zweden en Nederland. In gebrekkig Nederlands legt Simonian uit dat ze een Armeense vader heeft, opgroeide in Griekenland en van Zweedse komaf is. De combinatie van vrolijke Armeense nummers, dramatische Griekse en zijdezachte, filmische Zweedse liederen lijkt in eerste instantie maar vreemd. Toch is de stem van Simonian en haar zangwijze zo veelzijdig, vol en jazzy dat zij van deze totaal verschillende culturen een eigen geheel weet te maken. In combinatie met het melodieuze spel van Reijngoud en de ritmiek van Verhoeff is dit, nog relatief onbekende trio, er een dat we in de gaten moeten houden.
Het interessante aan het programma van Wirtz is dat alle routes een combinatie vormen van allerlei verschillende stijlen en meer bekende en onbekende muzikanten van Nederlandse bodem. Het werd precies waar hij naar op zoek was geweest: “Door mijn werk bij het radioprogramma Dutch Jazz ben ik veel in aanmerking gekomen met jonge, interessante jazzmusici die nog weinig podium hebben hier in Nederland. Maar waar ik zelf heel enthousiast over ben. Hen heb ik in deze routes verwerkt, zoals EvenSanne en Elizabeth Simonian. Je hebt niet de Borsato’s van de jazz nodig om een goed programma te maken.”
VERRASSINGSELEMENT
Het verrassingselement werd bij de borrel na afloop veelvuldig aangehaald, vertelt Wirtz een paar dagen na Jazz in de Kamer. “Het publiek vond het leuk om iets te horen dat het nog niet kende en uit de communicatie over die ervaring sprak heel veel nuance. Dat vond ik fantastisch om te horen. Dat er muziek ervaren kan worden zonder haar te bestempelen als goed of slecht, maar als iets wat mij persoonlijk wel of niet aanspreekt.”
Niet alleen het onderdeel Jazz in de Kamer was een succes: het gehele Rythm, Groove & Bass Festival komt volgend jaar weer terug. Wel in een afgeslankte vorm, aldus Wirtz. “Tien dagen was uiteindelijk toch wel erg lang!” Als het aan hem ligt komt Jazz in de Kamer ook weer terug. “Er waren veel positieve reacties en veel mensen die volgend jaar weer willen komen. Van de 375 plaatsen waren er nu 345 gevuld. Voor een eerste editie zeker niet slecht.”
En nu? Gaat Wirtz alleen nog maar programmeren of zien we hem binnenkort weer op de bühne verschijnen? “Het geeft me heel veel voldoening. Het is te gek dat ik gewoon kan programmeren vanuit mijn telefoonboek en dat ik op deze manier iets kan geven aan het publiek. Maar het was wel veel werk.”
Als het aan Bart Wirtz ligt combineert hij spelen en programmeren, zoals hij ook op de avond zelf deed. Hij droeg met zijn Artvark Saxophone Quartet namelijk zelf ook een steentje bij aan het programma.
MAUD MENTINK
Bart Wirtz maakte vijf verschillende routes met drie verschillende concerten:
Route 1: Artvark Saxophone Quartet, Jeroen van Vliet, Magda Mendes/Emiel van Rijthoven
Route 2: Ruben Hein, Martijn van Iterson trio, Elizabeth Simonian/ Ed Verhoeff/Ilja Reijngoud
Route 3: Benjamin Herman/Anton Goudsmit, Primos Del Norte, Lavalu
Route 4: Ntjam Rosie, Anne Soldaat, Adrian Elissen/Herman van Haaren
Route 5: Zapp4, Karel Boehlee/Joris Roelofs, EvenSanne
Jazz in de kamer, onderdeel Rhythm, Groove and Bass Festival, Leiden, diverse locaties, 25 maart 2015. Optredenden onder andere Ruben Hein, Elizabeth Simonian, Benjamin Herman, Anton Goudsmit, Martijn van Iterson, Primos del Norte, Herman van Haaren en Adrian Elissen.
