Eén noot en dan… een witte vlek, stilte. Hooguit twee seconden. Dan volgt de tweede noot, de derde, de rest van het concert. Maar in die twee seconden stilte of rust word je hetgeen wat volgt, al binnen gezogen. Dat komt in muziek vrijwel nooit voor. Daar zijn tijd en veel noten voor nodig. Als je er als musicus in slaagt om zó je publiek mee te krijgen, dan ben je een magiër. Pianist Jeroen van Vliet lukte het. In een wonderbaarlijk mooi soloconcert op het grote podium van Concertzaal Tilburg leidde hij de paar honderd aanwezigen door het sprookjesland dat Muziek heet. Waarmee hij ten overvloede bewees dat zijn spel een vlucht aan het nemen is, die nog lang niet is beëindigd.
Rusten in muziek zijn korte stiltes. Een musicus posteert ze tussen zijn noten om allerlei redenen. Een ervan is om een heftige passage af te sluiten en de luisteraar – en zichzelf – de gelegenheid te geven om even op adem te komen. Maar wat te doen als je zo’n concertdeel nog niet achter de rug hebt? Als je met andere woorden nog aan je concert moet beginnen. Met één noot en een hooguit twee tellen durende rust de toon zet voor een concert dat een grote concertzaal lam slaat en waarin behalve de muziek slechts zuchten van verwondering zijn te horen. Die ene noot en het daarop volgende… witte vlekje vormden het begin van de openingscompositie Anthem, een ouder stuk van Jeroen van Vliet zelf. ‘Anthem’ is Engels voor hymne, bij dit concert van Jeroen van Vliet een lofzang op nauwelijks te benoemen muziek die de pianist in zijn eentje gedurende bijna drie kwartier aan een grote Steinwayvleugel ontfutselde.
BREEKBARE SCHOONHEID
Balancerend tussen fijngevoeligheid, lyriek, breekbare schoonheid, uiterst liefdevol opgebouwde melodieën en harmonieën en vooral fantasievolle en grenzeloze improvisaties schiep Jeroen van Vliet een mystieke droomwereld, die stemde tot introvertie en terugkeer naar de universele bron waar álle muziek uit voortkomt. Daaruit vloeide voort dat de geesten van grote componisten als Claude Debussy, Maurice Ravel, Hector Berlioz en Erik Satie als een nevel voorbijtrokken. Met hen trokken op Bud Powell, Bill Evans, Abdullah Ibrahim, klanken uit andere werelddelen en culturen. Dit alles gevangen binnen muziek met ongrijpbare klankvelden, voortkabbelend, vaak met nauwelijks voelbare ritmes. Muziek om je in te baden, om tijd en plaats te vergeten.
Opvallend is hoe Jeroen van Vliet de kunst verstaat om een fijnzinnig toucher af te wisselen met een van daadkracht. Hoe hij zijn niet te catalogiseren concept in een stuk als Mr. Bley – opgedragen aan de op 3 januari overleden grootmeester Paul Bley – plotsklaps naar Afro-Amerikaanse muziek kan ombuigen. Hoe hij zijn spel bewust aan de rand van hapering brengt, om dan die schijnbaar zoekgeraakte noot effectief binnen het metrum in te passen. Hoe hij met de linkerhand de snaren van de vleugel afdempt en daarmee een hoekig ritme creëert, om dan wanneer hij die hand terugtrekt, weer naadloos bij zijn muzikale dichtkunst terug te keren.
Zijn solo-optreden was opgebouwd uit stukken als het voornoemde Anthem en Mr. Bley en ook uit Chime, The Known en het slotstuk No Farewell, een melodie die dagenlang door je hoofd kan blijven spoken. De kracht van het concert was gelegen in het feit dat geschreven en geïmproviseerd materiaal bij de uitvoeringen van Jeroen van Vliet organisch dooreen loopt. Je weet als luisteraar niet waar je je in zijn repertoire bevindt. Schitterend, want daarmee heb je je volledig overgegeven aan de hypnotische toverwereld die de pianist voor je heeft uitgerold.
TRIO MOON
Naast het soloconcert bracht Jeroen van Vliet zijn gloednieuwe Trio Moon in première. Twee weken geleden nam hij er bij Fattoria Musica in Osnabrück zijn eerste cd mee op, deze avond verzorgden hij en contrabassist Cord Heineking en slagwerker Mark Schilders hun eerste officiële concert. Eveneens een reuze belevenis, maar uiteraard op een totaal ander vlak. Het drietal drenkt zichzelf in een bezonken schoonheid, waar geen plek is voor grote gebaren, maar liever wordt gewerkt aan de vervolmaking van de zovele ter zake doende details. (Voorlopig) hoogtepunt op het repertoire was zonder twijfel de compositie Ozon, waarin het trio op uitgekiende wijze gebruik maakte van elektronica. Hier werd eenzelfde klankbeeld gecreëerd als in het soloconcert, zo een dat je voor even aan de werkelijkheid onttrok.
Ozon drijft op een drone van elektronische geluiden, aangevuld met gepluk aan de pianosnaren en in de lengterichting gestreken bassnaren. Vanuit licht percussief geritsel op slagwerk en zachte, staccato basnoten klimt daar glorieus de vleugel bovenuit, om nadien zomaar de akoestische mensenwereld in te glijden. Later in het concert werd deze functionele uitbreiding met elektronica nog een keer gehanteerd in Spider, het enige stuk waarop Cord Heineking de basgitaar omgordde.
Een waar meesterstukje was de slotpassage uit Use My Time, waar het wederom om een paar noten ging. Daarin liet de piano steeds zachter het thema versterven, waarbij de contrabas het overnam en imposant afsloot. Een toegift was het gevolg, maar die had niet meer gehoeven.
Wat wel nodig was geweest – een kleine kanttekening weliswaar – was een poetsbeurt voor de Steinwayvleugel. Waar twee concerten gedragen werden door uiterste perfectie, was het niet meer dan logisch geweest dat de Steinway binnen die perfectie had gepast. Nu, met op vele van zijn onderdelen vette handafdrukken, maakte hij op de nagestreefde perfectie een sjofele indruk. Uitgerekend híj, de voortbrenger van alle moois.
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
Jeroen van Vliet – Solo en Moon Trio
Concertzaal Tilburg, 9 januari ’16
Soloconcert
Jeroen van Vliet – piano
Moon Trio
Jeroen van Vliet – piano
Cord Heineking – contrabas en basgitaar
Mark Schilders – slagwerk
