In het uitgebreide spectrum aan concertaanbod dat November Music elk jaar aan den volke presenteert, neemt het initiatief ‘Colours of Improvisation’ een bijzondere plaats in. Het behelst drie concerten op één avond, die eruit bestaan dat twee ervan gelegenheidscombinaties zijn en het derde de aanwezigheid van een bestaand – en bekend – muziekgezelschap. Dat dit verrassingen kan opleveren spreekt voor zich. Teleurstellingen ook.
Colours of Improvisation ’15 bracht het gelegenheidstrio Ambrose Akinmusire/Theo Bleckmann/Harmen Fraanje. Een fikse tegenvaller. Die conclusie was niet van toepassing op het duo Eric Vloeimans en Jon Balke. En het al tien jaar bestaande Phronesis kon door zijn jarenlange ervaring weinig potjes breken. Gelukkig maar. Geslaagde avond derhalve.
Phronesis is met piano, contrabas en slagwerk een pianotrio. Het heeft in de loop van zijn bestaan het stof dat een dergelijke bezetting door zijn instrumentale beperktheid heeft opgedaan, met kracht ervan afgeblazen. Phronesis maakt onder meer het verschil doordat het de groove in de muziek sterk benadrukt. Bovendien beschikt ieder bandlid over een specifieke instrumentbenadering. Contrabassist Jasper Høiby heeft een unieke, rollende toon waarbij het vaak lijkt of die een beetje galm meekrijgt. Dit geldt zowel in de soli als in de begeleiding. Slagwerker Anton Eger is de aangever van de stortvloed aan ritmes, die daarbij met brushes even hard mept als met trommelstokken. En pianist Ivo Naeme de dromer die een ongekende virtuositeit paart aan een nauwelijks te bevatten fantasie. Phronesis speelde deze avond voornamelijk nieuwe stukken, die zojuist waren opgenomen voor een nieuwe cd die begin volgend jaar verschijnt.
REGELRECHTE SENSATIE
Het concert van trompettist Eric Vloeimans en toetsenist Jon Balke was een regelrechte sensatie. Hier was improvisatie tot hogeschoolkunst verheven. Met name zoals die doorklonk in het gebruik van elektronica, waarvan beiden delicaat gebruik maakten. Daardoor bleek de elektronica voortreffelijke beïnvloedingsapparatuur te zijn, die de muziek tot ver boven de wolken verhief. Vloeimans en Balke speelden nog nooit samen, dat dit nu wel gebeurde was op initiatief van de trompettist. Hun beider ervaring op het gebied van improvisatiemuziek schoof dat ‘nog nooit samen’ zonder meer aan de kant. Hoe beiden in elkaar opgingen was verbluffend; Eric Vloeimans is al een trompettist ‘hors categorie’, in dit zeldzaam mooie uur deed hij er nog een schep bovenop. Zijn verijlende toon, ondersteund door fijnzinnige elektronica, spoorde fantastisch met de synthesizer en computer van Jon Balke.
Waarbij het volop te prijzen viel dat de toetsenist de (akoestische) piano een prominente plek gaf in zijn spel. Jazzmusicus Willem Breuker zou hebben gezegd dat hier duidelijk sprake was van mensenmuziek. Eric Vloeimans en Jon Balke troffen door hun vakmanschap nergens beren op de weg en zo die zich al hadden gemanifesteerd, dan hadden zij er slechts verrassende oplossingen uit gepeurd.
‘Independent jazz professional’ Vera Vingerhoeds, presentatrice van de avond, noemde voorafgaande aan het concert van Ambrose Akinmisure, Harmen Fraanje en Theo Bleckmann de laatste een zanger die afkomstig is uit de avant-garde. In tijden zoals deze moet je je afvragen of de term avant-garde nog bestaansrecht heeft. Maar als je hem afmeet aan de verrichtingen van Bleckmann, dan kan het begrip met het vuilnis mee. De zanger bracht zoet voortkabbelende stemoefeningetjes. Het bleef maar duren, de te zacht gebrachte stemfroezels die zonder meer slaapverwekkend waren geworden als Bleckmann trompettist Ambrose Akinmisure niet naast zich had gehad. Én pianist Harmen Fraanje, al had die wat meer eigen inbreng onder de muziek mogen leggen. Het concert kreeg nog een ietsje body mee, toen tegen het einde Bleckmann wat plastic trechtertjes inbracht en daar enige stemacrobatiek op losliet. Maar toen was het leed al geschied.
AMBROSE AKINMUSIRE/LUNATREE
Ambrose Akinmusire was een avond eerder ook al te gast bij November Music. Zijn dubbelconcert met het Nederlandse septet Lunatree was een ander verhaal. De trompettist had zijn eigen kwartet meegebracht, maar in de lijn van zijn laatste cd The Imagined Savior Is Far Easier To Paint, waarop het OSSO String Quartet een vooraanstaande rol vervult, wilde de trompettist iets dergelijks voor zijn eerste optreden tijdens November Music 2015. Daartoe zocht hij contact met Lunatree. Zeven musici die af en toe assistentie kregen van een achtste voor wat percussie en een vocale inbreng.
Van de keuze voor Lunatree zal Ambrose Akinmusire geen spijt hebben gehad. Meermalen deelde hij dankbare glimlachjes uit richting de Brabantse bandleden. Het was ook nogal wat wat deze twee op papier onvergelijkbare grootheden lieten horen. Lunatree was er vooral om steeds maar weer groeiende spanningsvelden uit te leggen. Het mooie was dat zowel de Nederlanders als Akinmusire c.s. de kans kregen afzonderlijk hun muziek te laten horen, maar ook gezamenlijk. En dan kon je constateren dat in die onderscheidenlijke concertgedeelten verrassend veel overlappingen zaten.
Het concert ving aan met alle elf de musici op het podium. Daarmee werd meteen naar een forse climax toegewerkt, een uitbarsting van muzikaal geweld, waarin iedere musicus de kalmte zelf bleef. Daarna trok het Ambrose Akinmusire Quartet zich terug om ruim baan te verschaffen aan Lunatree. Dat rukte meteen een elektronisch klankveld uit de kast, waar akoestisch overheen werd gespeeld. Het liep uit op een soort elektrische drone, die steeds dreigender werd en als een te harde autoband uiteen klapte. Daarna was het de beurt aan Akinmusire en zijn mannen. Zoals gedurende het gehele concert was er uitsluitend oog voor de kleinigheden die muziek zo spannend kunnen maken. Machtsvertoon was uit den boze. Ambrose Akinmusire is beslist geen muzikale eenling in doen en laten, maar steeds dienstbaar aan de totaalklank. Waarin hij dan wel weer een unieke plaats inneemt.
WEERBARSTIG
Lunatree en Ambrose Akinmusire analyserend kom je tot de slotsom dat het weerbarstige van eigentijdse muziek – want daar staat Lunatree onder leiding van Arnold Marinissen voor – ingenieus werd afgezet tegen het verfijnde spel van de Amerikanen. Het slotstuk, waar de onregelmatige maatsoorten over elkaar heen buitelden, was een proeve van kunnen. Het maakte duidelijk dat de twee ensembles zich in korte tijd suf hadden gerepeteerd. Met een uiterst hoogwaardig resultaat.
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
November Music ‘15
’s-Hertogenbosch, Verkadefabriek, 5 en 6 november 2015
Ambrose Akinmusire Quartet & Lunatree
Colours of Improvisation: Ambrose Akinmusire, Theo Bleckmann, Harmen Fraanje
Eric Vloeimans en Jon Balke
Phronesis: Jasper Høiby, Ivo Naeme, Anton Ege
