Ze loopt toch al zo’n dertig jaar mee in de wereld van de moderne improvisatiemuziek, is initiatiefnemer van pakweg evenveel projecten, maar is oprecht verheugd dat ze weer een nieuw ensemble aan de rij kan toevoegen: VANBINSBERGEN PLAYSTATION. Daar wil Corrie van Binsbergen de komende tijd energie in gaan steken.
We praten in een dorpje aan de Maas, precies op de plek waar de rivier Brabant van Limburg scheidt. Enkele jaren geleden is Corrie van Binsbergen vanuit Amsterdam hier neergestreken. De tijd heeft er zijn eigen ritme. Deze prachtige zomeravond legt zacht strijklicht over het uitgestrekte landschap en de Maas, de tuin van huize Van Binsbergen glijdt in rood licht zomaar de rivier in. Het is hier fantastisch toeven, een mensengeest blikt met het stromen van de rivier vanzelf de toekomst in, terwijl de verstilling van de natuur ongewild trekt naar dat wat ooit was. Een gevoel van verbondenheid overheerst.
We hebben geen afspraak gemaakt voor een interview. Wij die elkaar al zo lang kennen, hebben behoefte om bij te praten over de muziek die ons en zoveel anderen bindt. Het concertseizoen is ten einde gelopen, zoete herinneringen eraan zijn verpakt in Corrie van Binsbergens enthousiasme over haar nieuwe band VANBINSBERGEN PLAYSTATION. Een achtmansformatie, die doet denken aan Corrie en de Brokken. Misschien is dat zo, maar Corrie van Binsbergen kijkt liever vooruit dan terug. “Na meer dan tien jaar heel veel projecten met schrijvers wilde ik terug naar puur instrumentale muziek. In die zin kun je aan de eerste Brokken denken. Op het BrokkenBal 2014 (jaarlijks project in het Bimhuis rond de Boekenweek, RvdH) was schrijver Tommy Wieringa te gast. Aanvankelijk wilde ik iets schrijven voor koperkwintet, maar wat speelt op het BrokkenBal is vaak eenmalig, dus ik dacht laat ik het eens omdraaien en uitgaan van het muzikaal ensemble. Ik heb toen de muzikanten gevraagd met wie ik misschien wel mijn nieuwe band wilde gaan vormen.”
VAN TRIO TOT OCTET
“Met Yonga Sun en Hein Offermans had ik al een trio. We deden de eerste set met z’n drieën en spraken daarvoor niets af, niets. De tweede set deden we met een gast van wie we stukken speelden. Gasten waren Eric Vloeimans, de Vlaamse tenorsaxofonist Jeroen van Herzeele, de Duitse trompettist Matthias Schriefl en de Italiaanse trombonist Gianluca Petrella. Kort daarna stapte Hein uit het trio en kwam Dion Nijland erbij. Maar na die eerste trio-tour kreeg ik zin om met een grotere bezetting aan de gang te gaan. Aanvankelijk dacht ik om er geen ander akkoordinstrument bij te nemen, maar alleen blazers: twee koper en twee riet. Dat werden Mete Erker op tenorsaxofoon en basklarinet, Miguel Boelens op sopraan- en altsaxofoon, Morris Kliphuis op hoorn en cornet en Joost Buis op trombone en lapsteel.”
“Met pianist Albert van Veenendaal met zijn geprepareerde piano gebeurt in ‘settings’ met schrijvers zoveel moois. En hij was er op het BrokkenBal in 2014 tenslotte ook al bij. Met zijn unieke sound op geprepareerde piano hebben we er een soort percussie-instrument bij. En ook de andere muzikanten hebben zoveel kleuren in huis. Mete speelt ook geweldig basklarinet. Ik heb een stuk van Over de bergen met hoofdthema voor fagot nu gearrangeerd met Mete op basklarinet. Met hoornist Morris Kliphuis speelde ik op Jam de la Crème op Oerol. Ik dacht: wat een goeie gast! Ik heb hem meteen aan de haak geslagen. Hij speelt ook cornet. En Joost speelt naast trombone ook lapsteel; met twee gitaren klinkt de band wéér heel anders!”
“Met VANBINSBERGEN PLAYSTATION hebben we pas twee concerten gedaan, maar het klinkt waanzinnig. Het is echt een superbandje. Dat vinden niet alleen wij, de musici, maar ook het publiek. Er zijn veel onderlinge linkjes, dat merk je duidelijk. Deze band is denk ik jazzier dan Corrie en de Brokken. Al vind ik het nog altijd leuk om naast lange uitgesponnen stukken ook van die korte dingetjes te spelen. Het repertoire bestaat volledig uit eigen werk, nieuwe stukken, bewerkte oudere. En ook nog stukken van Albert, Joost en Morris. Daardoor hebben we veel te veel materiaal, maar dat is een luxe probleem. Wel leuk om van alles uit te proberen. Deze acht muzikanten vormen de basisbezetting. Met zulke kanonnen in de band komt het natuurlijk voor dat deze of gene af en toe niet kan en dan treedt er iemand anders aan. We hebben als vervanger voor Morris al gespeeld met Jörg Brinkman op cello. Die had zich heel goed voorbereid en vloog er zo zonder repetitie in, fantastisch!”
“Komend seizoen spelen we op diverse Nederlandse jazzpodia. In het Bimhuis waarschijnlijk op het Brokken Festival op 27 december. En we doen ook nog een keer het BrokkenBal-programma met Tommy Wieringa en Esther Gerritsen in het Rabotheater Hengelo. En dan is het plan volgende zomer festivals te doen, ik hoop dat ’t lukt! Een octet is best lastig te verkopen, maar ik heb er een goed gevoel over!”
DANSEN OP EEN GLAZEN PLAFOND
Een recent project van Corrie van Binsbergen was Dansen op een glazen plafond. Omschreven als ‘alternatief variété met schrijvers, dichters, muzikanten van divers pluimage, singer-songwriters, een cabaretière en een tapdanseres’. “Daar hadden we afgelopen voorjaar een heftig tourtje mee”, lacht de componiste, gitariste en bandleider. “Ik vind het eigenlijk onzin het over vrouwen of mannen in de bezetting te hebben, maar betrapte mezelf erop dat ik erg vaak alleen maar mannen vraag. Ik wilde toch eens een project op touw zetten met alleen maar vrouwen, al was het maar om de ervaring.”
“Het idee achter ‘Dansen op’ was de viering van heel veel divers talent bij elkaar op één podium. En het wás ook een geweldige bezetting met stand-up comedy van Sanne Wallis de Vries, prachtige liedjes van Frédérique Spigt, tapdanseres Marije Nie, Hermine Deurloo, Tini Thomsen …eh…veel te veel om op te noemen, allemaal heel verschillende types met een sterk eigen profiel. We hadden tien shows, tweemaal vijf met een verschillende bezetting. Ik was na afloop eerlijk gezegd wel bekaf. Misschien dat dit toch iets te maken had met alleen maar vrouwen onder elkaar? Er heerste een enorme betrokkenheid en er werd veel besproken. Dit najaar doe ik het in België nog een keer dunnetjes over met Vlaamse gasten, een andere wat kleinere ‘cast’ en dus een ander programma.”
Een ander recent succesvol project was Schaduwkind gebaseerd op een boek van P.F. Thomése. “Thomése was in 2005 al eens te gast in het Bimhuis, hij dacht toen dat ik wel iets met Schaduwkind zou willen, maar ik was daar toen nog niet aan toe. Maar vaak leidt de loop van dingen van het een tot het ander. Zo kreeg ik in 2012 een compositieopdracht voor het VU-Orkest (studenten van de Vrije Universiteit, RvdH). Ik was erg onder de indruk van concertmeester Ephraim Feves. Ik wilde daarom graag iets gaan doen met hem en een strijkensemble. Op Oerol 2012 zou ik Schaduwkind gaan doen maar dan solo, wat toen niet door kon gaan vanwege een breuk in mijn linkerhand.”
“In precies die tijd kreeg ik een opdracht van Intro in Situ in Maastricht voor een speciaal literair concert in de St. Janskerk in die stad. Tada: het werd dus Schaduwkind met strijkensemble in de St. Janskerk! Ik selecteerde tekst uit het boek, dat vormde het uitgangspunt voor de compositie voor elf strijkers, in combinatie met Albert van Veenendaal en mijzelf in een vrije rol. Na dat ene concert hebben we het nog verschillende malen uitgevoerd. Een van die concerten werd in januari 2015 opgenomen door Vrije Geluiden Radio en dat resulteerde in het cd-luisterboek Schaduwkind suite, een literair concert. Met hele mooie liner-notes van de schrijver, hoe hij de totstandkoming ervan heeft ervaren.”
MICROBE
Corrie van Binsbergen is een van de opmerkelijkste musici van Nederland. Zij heeft kennelijk een microbe ontwikkeld die haar steeds dwingt naar nieuwe mogelijkheden te zoeken. Waar komt die inspiratie telkens vandaan? “Sommige mensen worden er gek van en zeggen: wat doet dat mens veel. Van het een komt het ander, bij mij stroomt het altijd maar door. Mijn eerste plaat Alles beweegt (Panta Rhei: alles is in beweging, RvdH) staat een beetje voor mijn manier van werken. Het is eerder zo dat ik mezelf een halt moet toeroepen. Me afvragen wat ik het liefste zou doen en komend jaar niet al te veel overhoop halen. En dat is eigenlijk al best veel.”
Het componeren op tekst begon in 2000 met Kado uit de Hel!, een opera met Corrie en de Grote Brokken. En met de serie Schrijvers in Concert die Van Binsbergen in 2003 initieerde, trok ze die lijn door. Te gast waren schrijvers als Remco Campert, Toon Tellegen, Manon Uphoff, Kees van Kooten, Renate Dorrestein en vele anderen en telkens leverde dat totaal andere concerten op. “Iedere schrijver heeft een heel andere stijl en opent bij mij daardoor ook andere luikjes. Ik schrijf een muzikaal scenario op de tekst en zo ontstaat een film voor de oren. De ‘oervorm’, waarbij wij wel met de musici repeteren maar niet met de schrijver, levert zo’n speciale dynamiek en concentratie op, dat moet je meemaken. Het ontrolt zich dan pas echt en ontstaat in de tijd.”
Die liefde voor muziek én literatuur bij Corrie van Binsbergen, waar komt die dan vandaan? “Ik speel al gitaar vanaf mijn zevende en al vanaf het moment dat ik kon lezen las ik alles wat los en vast zat. Op fotootjes van vroeger zie je me altijd met een boek. Lezen en muziek waren bovendien voor mij in een rommelige rock&rolltijd ook een soort ‘life-lines’.”
Een van de grootste successen van de laatste jaren was Over de bergen uit 2010, een opera met onder andere als verteller de Belgische acteur Josse De Pauw en sopraan Claron McFadden. Daar zou voor velen best een voortzetting van mogen komen. “Tja, dan gaat het om geld, het was een dure productie. Maar onze samenwerking heeft gelukkig wel een vervolg gekregen. Vorig jaar ben ik door Josse gevraagd voor Geletterde Mensen, in plaats van achttien man op het podium, alleen wij twee. Spannend hoor. We toerden daarmee alleen in België. We spelen het project – vast en zeker in wat gewijzigde vorm – in Nederland, hier heet het Mirakel. In april 2016 voeren we het vijf keer op in één week.”
HOORSPEL
Aan de eindeloze stroom initiatieven van Corrie van Binsbergen komt geen eind. En dan zijn er nog de compositie-opdrachten. Ze werd gevraagd muziek te schrijven voor het hoorspel Ont. Wat is daaraan uit te leggen? “Componeren op tekst klopt dus heel erg bij mij en ik ben ook iemand die heel graag puzzelt met geluid. Dat punniken met geluidsfragmenten deed ik vroeger trouwens ook al, op een meersporen-tapedeck. Dan hoorde je flarden Albert Ayler, rare stemmen en van alles waar ikzelf dan overheen speelde. Dit hoorspel vond ik dus super leuk om te doen. Samen met de sound-engineer hebben we zitten editen met de studio-opnames die ik met Albert en Alan Purves voor het hoorspel gemaakt had.” Het resultaat is vijf maal een half uur hoorspel, dat in deze maand, september, op vrijdagnacht op Radio 1 wordt uitgezonden.
Hoe gaat dat eigenlijk met componeren? “Dat is gewoon een kwestie van nadenken, gaan zitten, en iets maken”, zegt Corrie van Binsbergen. “Zo werkt het wel. Ik heb daarbij een aanleiding nodig. Vroeger voor ik optrad, was er dus dat gepiel met bandrecorders, omdat dat zo leuk was. Nu ga ik pas schrijven als er een band of een project is. Zodra er een plan is en weet voor wie ik ga schrijven komt de inspiratie vanzelf. Soms ben ik ook verbaasd hoe gemakkelijk het uit mijn hoofd vloeit.”
Seven Slowhands, dat was ook zo’n project dat beklijft: zeven akoestische spelende gitaristen uit de jazz, rock, funk en moderne gecomponeerde muziek. De groep werd in 1988 opgericht door Klaas ten Holt. De ‘Slowhands’ met Corrie van Binsbergen erbij smaakten beslist naar meer. “Toevallig zat ik gisteren te denken aan een band met alleen maar gitaristen”, lacht zij. “Ik speelde op het Brokken Festival 2008 een keer met acht gitaristen. Dat was pure improvisatie met een soort route-plannetje om het niet al te vaag te laten worden. Op het festival 2012 nog eens met een ad hoc groepje van vier gitaristen en een ritmesectie. We were not talking had ik dat genoemd, een vervolg op I wasn’t talking wat natuurlijk weer refereert aan Frank Zappa’s Shut up and play your guitar. Heel leuk en ik heb er ook zin in. Maar ja, dit is weer zo’n ding waarbij ik denk: hoho, misschien later, eerst dit!”
CRAM
En als je dan al zo terugkijkt, dan kom je vanzelf uit bij CRAM en de Brokken. Bestaan die nog? “Niet officieel”, zegt de bandleider. “Met CRAM speelden we vooral in het buitenland. Ik werd eens uitgenodigd met mijn toenmalige kwartet CVB4 in Marokko, maar twee van de vier konden niet. Ik stelde een heel ander kwartet samen en gingen we met Mick Paauwe, Arend Niks en Rutger van Otterloo. Het ging hartstikke goed. Toen deden we nog eens een concert in Italië en dachten we: wat een leuk kwartetje! We speelden in Brazilië, op een festival in Vilnius, in India en twee jaar geleden in China. Daarna is het een beetje overgewaaid. Achter Corrie en de Grote Brokken heb ik in september 2014 een mooie grote punt gezet met het plan ruimte te scheppen voor een nieuwe band. Dat is dus VANBINSBERGEN PLAYSTATION geworden. Ik wil me in elk geval tot en met 2016 vooral focussen op gitaarspelen. Solo en met PLAYSTATION.” Bovendien komt er na de succesvolle solo-cd Self Portrait In Pale Blue binnenkort een tweede soloplaat. “Challenge Records is geïnteresseerd en ik heb de smaak te pakken”, lacht de gitariste.
Op den duur ziet Corrie van Binsbergen zich vooral als componist. Maar vooralsnog heeft ze energie genoeg. Met Toon Tellegen gaat ze zolang als het kan nog door. “Hij wil niet stoppen en het is ook voor mij een enorme verrijking van m’n muzikale activiteiten.” Ook Club 100 (maandelijks in het Amsterdamse Zaal 100, RvdH) loopt door, met komend seizoen onder andere Reinier Baas en Katja Draksler als curatoren. De hoogtepunten uit die serie worden jaarlijks tussen Kerst en Nieuwjaar in het Brokken Festival in het Bimhuis gepresenteerd.”
Ze blijft dus toch nog wel behoorlijk divers bezig? „Zeker! Maar om orde in bomen en bos te scheppen, al was het maar voor mezelf, heb ik sinds kort alle muzikale bezigheden onderverdeeld in twee ‘hoofdtakken’ en die ondergebracht in twee websites. Alle grensoverschrijdende projecten vallen onder Stichting Brokken (www.stichtingbrokken.nl). Wat vooral met gitaar ‘pur sang’ te maken heeft is te vinden op www.corrievanbinsbergen.com.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
VANBINSBERGEN PLAYSTATION: 15-09 Musis Sacrum Arnhem 28-09 Wilhelmina Eindhoven, 07-11 Mahogany Hall Edam, 29-11 Porgy & Bess Terneuzen, 03-12 TivoliVredenburg Utrecht, 26-02 Paradox Tilburg, 12-03 Rabotheater Hengelo, 29-04 De Doelen Rotterdam, 21-05 Plus-Etage Baarle-Nassau. Dansen op een Glazen Plafond: 13-11 Rataplan Antwerpen, 14-1 CC Hasselt, 15-11 30 CC Leuven. Toon Tellegen: 12-09 Spijkenisse, 19-09 Heiloo 13-12 Leiden, 20-12 Hoorn + toer voorjaar Mirakel: 13, 14, 15, 16, 17 en 22 april 2016 CLUB 100 elke laatste woensdagavond van de maand Zaal 100 A’dam Brokken Festival 27-12 Bimhuis A’dam BrokkenBal 16-03-16 Bimhuis A’dam
