Chris Abelen. Wie? Chris Abelen… Trombonist. Oh… Gôh, nooit van gehoord. Dat kan. Toch is Chris Abelen een speler die wel degelijk meetelt in het Nederlandse jazzmilieu. Al was het alleen maar omdat hij vier jaar eerste trombonist was van het Willem Breuker Kollektief. Of omdat hij al zes albums onder eigen naam uitbracht. Daar zijn er zojuist twee bijgekomen, elkaars opvolgers. Een soort opera, die handelt over hoe mensen hun leven op een kantoor doorbrengen. En velen er noodgedwongen afscheid van moeten nemen.
A Day At The Office en Songs On The Eve of Dismissal zijn de titels. De eerste cd kwam uit in 2016, de tweede dit jaar. Toch horen ze bij elkaar als een voet en een schoen. “Eigenlijk is het één plaat”, zegt Chris Abelen, bedenker van het project en componist en leider van het ensemble dat de muziek op de twee schijven heeft vastgelegd. “Het begon met twee vocale nummers, maar omdat de teksten wat op zich lieten wachten ben ik maar vast begonnen met het schrijven van een aantal instrumentale nummers. Dus dat heeft geleid tot de eerste cd, enerzijds als een soort warming-up voor wat komen zou aan teksten, maar ook omdat we de stukken wilden gebruiken als afwisseling met de vocale stukken.”
Twee platen over het leven op kantoor. Hoe krijg je gevoelens en ervaringen op een kantoor in muziek gevangen, vraag je je dan af. “Geen idee”, lacht de componist. Toch hebben de twee platen een nieuwsgierigheid opwekkende inhoud. Én diepgang. In feite wordt het verlies aan identiteit door muziek omsloten, de willekeur waaraan de werkende mens zich moet onderwerpen. Plus de angst dat je als speelbal van het kapitaal zomaar het vuilnisvat kunt worden ingeschoven.
FOKKE & SUKKE
Eerst maar iets over de ontstaansgeschiedenis. Een aantal jaren geleden kwam Chris Abelen in contact met Bastiaan Geleijnse, journalist, columnist, cabaretier en medebedenker van de strip Fokke & Sukke. Musicus en schrijver raakten bevriend. Toen ze weer eens bij elkaar zaten kwamen ze op het idee een opera te creëren. “Voor de grap, hoor”, haast Chris Abelen zich te zeggen. “Bastiaan had daar geen ervaring mee, ik ook niet. We riepen nadien steeds maar dat we eraan zouden beginnen, maar er kwam niets van. Tot Bastiaan op zeker moment twee nummers bij me neerlegde: Nobody Told Me en Honey Text Me Back. Daar ben ik muziek voor gaan maken. En zoals gezegd, daar is eerst de instrumentale cd uit ontstaan in afwachting van de volgende teksten.”
Bij de samenstelling van de band die de muziek moest gaan vertolken, had Chris Abelen – geboren in Tilburg en daar ook het Brabants Conservatorium gevolgd – de bezetting van Vaalbleek (Tilburgse band uit de jaren zeventig, geleid door Niko Langenhuijsen, rvdh) voor ogen: vier blazers met verschillende instrumenten, waardoor er veel variaties mogelijk zijn, zoals vierstemmige akkoorden, contrapunt en soli. Voor het hoog koos hij voor de trompet van Angelo Verploegen en de sopraan- en altsaxofoon van Floris van der Vlugt, het laag werd ingevuld door zijn eigen trombone en de baritonsaxofoon en basklarinet van Tini Thomsen. Als begeleidingkwam daar nog de gitaar van de piepjonge Thijs Huijbens en contrabas en slagwerk van respectievelijk Ulrich Wentzlaff-Eggebert en Yonga Sun bij. “Voor de gitaar heb ik gekozen vanwege het eigentijdse geluid. Een piano had ook gekund, maar die is wat klassieker. Het voordeel van vier blazers is dat je genoeg partijen hebt en daarnaast nog volop kunt improviseren.”
De (eerste) cd A Day At The Office bevat dertien stukken, de tweede Songs On The Eve Of Dismissal negen. De eerste schijf is volledig instrumentaal, de tweede bevat acht zangstukken. “Prayer to the shareholder was dat aanvankelijk niet. Ik vind het een uitdaging om onder een stuk dat niet geschikt is voor zang, een mooie melodie te stoppen”, zegt Chris Abelen. De verdeling 13-9 is bij toeval ontstaan.
RUGGENGRAAT
De eerder genoemde stukken Nobody Told Me en Honey Text Me Back zijn de ruggengraat van het project van componist Abelen en schrijver Geleijnse. “Door deze twee stukken wisten Bastiaan en ik welke kant het uit zou gaan. Aan de bezetting waar ik uiteindelijk voor heb gekozen, ging een andere vooraf. Met Corrie van Binsbergen op gitaar, Hein Offermans op contrabas, Felicity Provan met zang en trompet, Tini Thomsen op basklarinet en baritonsaxofoon, Bart van de Putten op sopraan- en altsaxofoon en Yonga Sun op slagwerk. Deze combinatie bleek niet te werken, omdat de muziek meer de pop- en funk-kant in ging. Ik wilde contrasten anders had ik net zo goed met mijn eigen kwintet kunnen werken. Ik besloot met Tini en Yonga verder te gaan, Floris heb ik via Youtube binnengehaald en de rest op andere manieren bij elkaar gezocht.”
Melodie is belangrijk voor de componist Chris Abelen. “Ik begin altijd vanuit de melodie. Ik schrijf die meestal als ik trombone speel. Sommige melodieën, zoals Huub op A Day At The Office schrijf ik meteen op, met andere ben ik vaak dagen bezig. Daarbij hanteer ik het uitgangspunt: als ik mijn muziek beluister en zij gaat vervelen, dan gaat het gewoon weg. Ongeacht de hoeveelheid werk die er in zit. Muziek moet mij in elk geval niet irriteren, ik vergelijk het met bijvoorbeeld de strijkkwartetten van Haydn en Schubert, daar kun je ook naar blijven luisteren. Maar daar houdt de vergelijking dan ook op, want wat ik schrijf stelt natuurlijk niets voor in vergelijking met wat de oude meesters geschreven hebben.” Is melodie dan de enige pijler waarop de muziek van Chris Abelen tot stand komt? “Nee, nee. Als tweede komt de baslijn. En dan volgen als aankleding de blazers en de andere instrumenten van de ritmesectie. Dat wordt meestal achter de piano bedacht, maar dat gaat tegenwoordig ook steeds makkelijker achter een computer.”
A Day At The Office en Songs On The Eve Of Dismissal nam Chris Abelen zelf op, thuis en in de studio. “Ik heb slechte ervaringen met geluidstechnici. De opnamen zijn meestal prima, maar het mixen is vaak een ramp omdat de technici geacht worden dat in één dag te doen – anders wordt het ook onbetaalbaar. Maar ook omdat er een aantal mensen tussen zit waarvan je je afvraagt wat ze belangrijker vinden, de muziek of al die knopjes. Vandaar dat ik zelf alles heb gemixt en geproduceerd. Tevens had ik vanaf het begin voor ogen dat ik er ook een ‘minus one’-project van wilde maken. Bijzonder daaraan is dat je nu met de originele studio-opnamen mee kunt spelen, zowel de partij of je eigen solo.”
ZANG
Songs On The Eve Of Dismissal is een cd geworden waarop zang een centrale plaats inneemt. De zangpartijen zijn voor rekening van Lorena del Mar. “Ik was op zoek naar een zangeres en kwam met een omweg uit bij Lorena”, legt Chris Abelen uit. De zangeres (1983) is geboren in Spanje, studeerde aan de conservatoria van Madrid en Den Haag en woont op dit moment in Brussel. “Van Bastiaan kreeg ik een aantal teksten die ik op muziek gezet heb, maar ook andersom, waardoor hij op een bestaande melodie tekst moest verzinnen, ook een aardige uitdaging. Naast de stem van Lorena zag ik ook de blazers en de gitarist als stemmen. Zodat je het idee krijgt van bijvoorbeeld kantoormensen bij de koffieautomaat. Ik heb geen moment bewust geweten hoe ik het precies zou aanpakken. Voor het schrijven van muziek voor de tekststukken wilde ik niet te lang nadenken.”
“Meestal lees ik tekst een of twee keer door en dan rollen de noten er wel uit. Remembering Willem B refereert aan de tijd dat ik met Willem Breuker werkte, ik naast hem zat als hij componeerde en de noten vast legde.” En dan lachend: “Er zat weinig rust in die partijen, dat kan ik je wel verzekeren. Bij dit project is het precies het tegenovergestelde. Willem zou nooit zo hebben geschreven, met alleen een sopraansax en basklarinet die onderin zitten. Hij zou het helemaal dichtgesmeerd hebben.”
De muziek op de twee cd’s is niet beperkt door bepaalde stijlen. “Ik probeer altijd binnen één stijl te blijven, maar er wel de grenzen van op te zoeken. Ik leg me niet per se op een bepaalde stijl toe, maar een en ander moet wel bij elkaar passen. Ik heb bij het componeren altijd een rode draad in mijn hoofd. Na drie of vier stukken denk ik: nu kan het wel wat rustiger. Bij mijn eigen kwintet deed ik dat ook zo, dat contrast is heel leuk én overzichtelijk. Het is ook lekker om te spelen als er niets vast ligt. Maar voor het project waar we het over hebben had ik liever arrangementen in verband met de grotere bezetting en omdat het een meer compact funk/popalbum moest worden.”
WILLEM BREUKER
Chris Abelen. Chris wie? We hadden het er al over. Dat is niet verwonderlijk, want al speelde de trombonist in het Willem Breuker Kollektief en daarna onder andere met de Contraband, I Compani, Paradise Regained Orchestra, Eric van der Westen Octet, Dick de Graaf Septet en diverse eigen groepen, vanaf 2004 dook hij onder in anonimiteit. “Mijn laatste cd dateert van dat jaar, nadien heb ik nauwelijks nog gespeeld. Mijn trombone vertoont een vlek die hij opliep door lang op zijn standaard te staan”, lacht Chris Abelen. “Als halve baan doe ik vooral kopiïstenwerk. Bovendien paste ik op de kinderen omdat mijn vrouw vanwege haar werk vaak in het buitenland vertoefde. Wat ook meespeelde was dat ik niet de gemakkelijkste persoon ben om in een band te hebben. Het gaat meestal een tijdje goed, maar dan begin ik toch dingen te horen waarvan ik denk ‘dat kan anders, of zelfs beter’. Dan blijft er eigenlijk nog maar één optie over, je eigen band(s) beginnen en je eigen muziek schrijven. Kun je nergens meer over klagen en moet je het met je grote mond maar laten horen. En je bespaart je collega’s een hoop chagrijn, eigenlijk een soort daad van naastenliefde zou je bijna zeggen – geintje natuurlijk! Inmiddels oefen ik weer elke dag en wil ik weer met nieuwe projecten beginnen. Waaronder een kwintet, zij het met een nieuwe bezetting.”
Chris Abelens werk als kopiïst begon in feite bij Willem Breuker, waar hij – zoals hij al opmerkte – diens gecomponeerde noten vastlegde. “Toen ik het Kollektief in 1988 na vier jaar verliet, heb ik een tijdje niets gedaan. Op zeker moment belde Willem. Hij had een Atari-computer gekocht en vroeg: ‘Kun jij hem installeren?’ Zo ben ik erin gerold. Producer Piet Hein van de Poel kwam eens langs en zei: ‘Als jij met computers kunt werken, kan ik jou ook wel gebruiken’. Dat was begin jaren negentig. Ik heb tot de dood van Willem (in 2010, rvdh) stukken van het Kollektief geïnstrumenteerd en in de computer gestopt. Ik wist precies wat Willem wilde.”
Vanaf 1990 is Chris Abelen de vaste kopiïst van de componisten Louis Andriessen, Martijn Padding en Willem Jeths. “Ik heb zo’n zeven, acht mensen waar ik altijd voor werk. Soms doe ik voor Donemus (instituut voor documentatie van hedendaagse, Nederlandse muziek, rvdh) extra werk. Het is een ideale baan, als je kinderen moet opvoeden en je vrouw full-time werkt. Het enige wat telt is de deadline, maar hoe je die haalt maakt niet uit.”
THEATERVOORSTELLING
Chris Abelen en Bastiaan Geleijnse overwegen om voor het seizoen 2019-2020 op tournee te gaan met een theatervoorstelling, Songs On The Eve Of Dismissal, gebaseerd op het leven-op-kantoorproject. “De grap is dat het voor de hand ligt dat ménsen worden ontslagen. Maar in de voorstelling die we voor ogen hebben gaat het ook over beoordeling van de musici. Het publiek beziet of de musici wel goed presteren. Gaandeweg worden mensen uit de band gegooid en komt gesamplede muziek ervoor in de plaats.”
En staan de plannen voor een opera nog in de koelkast? “Dat zouden we wel leuk vinden”, meent Chris Abelen. “Daarom zeg ik: waarom niet? Maar je komt niet gemakkelijk binnen in de operawereld. Wie weet als we dit project tot een goed einde brengen?” Betekent dit dat er ook plannen zijn voor soortgelijke projecten? “Nee, maar ik zou wel verder willen met een band met zangers. Of een koor. Ik wil met Bastiaan weer aan de slag, maar weet nog niet hoe. Misschien kunnen we iets doen met wat allemaal vooraf ging aan het huidige project, zoals Better Call Saul en Breaking Bad. Maar dit verzin ik nu ter plekke.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA VAN DER HEYDEN
