Sanne Rambags aanvaardde een compositieopdracht van November Music en zocht haar inspiratie in ‘The Frieze of Life’, een serie schilderingen van de Noorse kunstenaar Edvard Munch. Haar uitwerking in het gelijknamige project was een indrukwekkende en aangrijpende gebeurtenis, waarin de emoties van Munch die hij uitdrukte in verf, door de stem van Sanne Rambags zich nóg dieper in je gemoed nestelden.
Edvard Munch was een Noorse kunstschilder die het niet moest hebben van de natuur waarin lieflijke landschappen zich kunnen ontbolsteren. Hij zocht zijn artistieke heil in de landschappen die zich vormden in zijn geest. Landschappen waarin verdriet en lijden hem de kleuren verschaften om zijn leven aan het linnen toe te vertrouwen. Schilderijen waren de uitdrukking van zijn leven en van zijn angst voor de dood, dat onmetelijke wat hij niet kon vatten, maar wel waar hij pogingen voor deed.
SIERLIJST
Munch’ The Frieze of Life (De sierlijst van het leven) is een reeks kunstwerken waarin het leven, de liefde, de dood en angst centraal staan. Die elementen greep Sanne Rambags aan om haar liederencyclus op te baseren. Het werd een gedurfd project, waarin subtiliteit, sereniteit, vermenging van muziekvormen en de persoonlijkheid van de zangeres om voorrang vochten. Waarin haar ademhaling zweefde op een vioolstreek, haar stem een klankspectrum was, waarin de kleuren (lees: de noten) werden gevangen en vanuit het midden zorgvuldig in de muziek werden geplaatst.
The Frieze of Life ontrolde zich in ruim een uur zoals het kunstwerk van Edvard Munch zich aan je oog voorbij laat trekken: soms met een lichte streek, elders met een wat zwaarder penseel, soms met een kwast. Daarmee raakten Sanne Rambags en haar vier medemusici de kern van het werk, kwamen angst en dood, vertwijfeling, verdriet, maar ook de vreugde die levens kenmerkt, loepzuiver over.
Sanne Rambags ontwikkelt zich in de nauwelijks twee jaar van haar bekendheid als een vocale diva. Haar persoonlijkheid op het podium is als een klimplant gegroeid. Haar stemgebruik is uniek; zij heeft een eigen fantasietaal ontwikkeld, die zij in het geval van The Frieze of Life afwisselt met in Engels gezongen teksten. Zij maakt vooral gebruik van klanken; uit haar keel, met haar ademhaling, met haar stem. Hard, zacht, geprononceerd, lieflijk. Huilt ze hier? Ja? Of niet? Waarom zou ze niet huilen als ze zo diep in het arsenaal van haar emoties tast? Er was een moment dat ze Greetje Bijma, Diamanda Galas en Meredith Monk in zich verenigde. Waar vind je groter diversiteit?
NORDIC SOUND
En wat te zeggen van haar begeleiders: de Noorse violist Håkon Aase, voorganger in de zogeheten Nordic Sound waaruit Sanne Rambags bezieling put; de Syrische saxofonist Basel Rajoub die Arabische elementen toevoegt. Maar vooral slagwerker Joost Lijbaart, met wie Sanne Rambags al enige tijd innig samenwerkt en die als hij lieflijke belletjes als regendruppels op een verborgen bergmeer liet neerdalen, op een intens dankbare blik van de zangeres mocht rekenen. Dít was precies wat zij bedoelde, zag je haar denken.
En dan was er nog Jeroen van Vliet. De pianist die als geen ander subtiliteit in klank kan vervatten. Dat hij een lyricus is weten we al lang, evenals hoe hij in staat is zijdezachte gewaden over zijn klavier uit te spreiden. Maar hoe hij in The Frieze of Life met kleine, nietig neergevlijde noten de muziek een reuze draagkracht meegaf, is zelden gehoord.
En boven dit alles zweefde de puurheid van Sanne Rambags, die naturel is en (gelukkig) nog niet tot kunst is verheven. En die The Frieze of Life tot een nieuw kunstwerk transformeerde, ditmaal in muziek.
HARRIET
Een andere stemkunstenares is Claron McFadden. Zij is tijdens deze editie van November Music enkele keren te horen. In Harriet vervult zij een hoofdrol, laat zij horen hoe sterk zij is in moderne opera en toont zij hoe niet alleen haar stem sterk en lenig is, maar ook haar acteerprestaties.
Harriet is een multidisciplinair project, waarin eigentijdse gecomponeerde muziek, video- en lichtkunst, theater en performance samenvallen. Het verhaalt over de Afro-Amerikaanse vrijheidsstrijdster Harriet Trubman (ca. 1822-1913) die als zwarte slavin aan haar blanke meesters kon ontsnappen en via de beruchte Underground Railroad – ander woord voor sluiproute – zichzelf en honderden lotgenoten van de slavernij wist te bevrijden. De muziek van Harriet is van de Mexicaanse componiste Hilda Paredes en wordt verklankt door het Belgische HermeSensemble onder leiding van Manoj Kamps. Claron McFadden vertolkt de rol van Harriet, de Belgische sopraan Naomi Beeldens die van haar protegée Alice.
OPERA
Harriet valt uiteen in vier delen. Je kunt de productie zien als een moderne opera, waarin de teksten zowel gezongen als gedeclameerd worden. Deze teksten worden boven het toneel geprojecteerd. Evenals indrukwekkende lichtbeelden op een wit gordijn van draden, dat gedurende de gehele voorstelling voor de musici en zangeressen/actrices is neergelaten. Zo trekken vluchtende slaven, ruiters op paarden met wapens in de aanslag, honden en een schietschijf voorbij. Alle elementen krijgen vorm in de basiskleuren zwart en wit.
Harriet is een aanklacht tegen een pikzwart tijdperk uit de geschiedenis van Noord-Amerika. Claron McFadden was ijzersterk in haar uitbeelding van Harriet Tubman, compleet met het typische neger-slang van Afro-Amerikanen. De sopraan had zich volledig vastgebeten in haar rol, overtuigde elk moment en weefde een indrukwekkend slot aan de voorstelling met haar interpretatie van de gospel Swing Low, Sweet Chariot, een van de voorlopers van jazzmuziek.
BUGHOUSE
JazzNu zocht ook een avond zijn heil bij de heavy boys van de muziek. Bij Secret Chiefs 3 en bij Benjamin Herman’s Bughouse. Eh… bij Benjamin Herman? Wis en waarachtig. Bughouse is een nieuw initiatief van hem, waarin hij en zijn medebandleden hun ruigste kant laten horen. Bughouse is gevestigd op de voorliefde van Benjamin Herman voor punk en jazz. Al op zijn negende speelde hij deze mengvorm.
En hoe Bughouse dan klonk? Als van god los, in ontstellende tempi en volumes. Met een volstrekt losgeslagen Reinier Baas, die op zijn gitaar alle afgoden van de hardrock en hoe alle daarna opduikende stromingen ook mogen heten, eer aandeed. Muziek waarin basgitaar en drums nogal eens opereerden als het zich alsmaar herhalende geratel van machinegeweren. En dit alles op een de pijngrens tartend volume.
Fraai was het drieluikje, opgedragen aan drie voor Benjamin Herman favoriete saxofonisten: Steve Norman (van Spandau Ballet), Xero Slingsby (een jong overleden Britse saxofonist die in de jaren tachtig in Amsterdam verbleef) en Hans Dulfer, die geen verdere introductie behoeft. Hij kende een periode in zijn leven die even rauw en confronterend was als de muziek van Bughouse. En dan was er nog de compositie Treat It Gentle, opgedragen aan de jazzlegende Sydney Bechet en zomaar ingebed het oeuvre van dit zo verrassende hofje.
SECRET CHIEFS 3
Secret Chiefs 3 bracht een mix van ook weer keiharde popmuziek en volkse klanken. Die werden dan vooral voortgebracht door een viool. Tel daarbij twee gitaristen, een toetsenist, basgitarist, percussionist die evenzeer bommen lieten barsten als Bughouse. De Chiefs speelden met een niets ontziende intensiteit zwaar op percussie rustende muziek, waarin ondanks de dichtgetimmerde structuren altijd melodieën uit verre oorden doorschitterden: wereldmuziek, zigeunerklanken, Perzische en Indiase muziek en vooral death metal. Hoe vreemd dit laatste ook mag lijken.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA VAN DER HEYDEN
November Music – concerten van Bughouse, Secret Chiefs 3, Sanne Rambags’ The Frieze of Live en Harriet.
Willem II popzaal, Verkadefabriek en Theater aan de Parade, ’s-Hertogenbosch 8 en 9 november ’18
Sanne Rambags – The Frieze of Life
Sanne Rambags – stem en composities
Basel Rajoub – tenor- en sopraansaxofoon
Håkon Aase – viool
Jeroen van Vliet – piano
Joost Lijbaart – slagwerk en percussie
Harriet
Hilda Paredes – compositie
Claron McFadden – sopraan
Naomi Beeldens – sopraan
HERMESensemble
Manon Kamps – dirigent
Peter Quaestors – lichtontwerp
Lex Bohlmeijer – teksten
Bughouse
Benjamin Herman – altsaxofoon
Reinier Baas – gitaar
Peter Peskens – basgitaar
Olav van den Berg – drums
Secret Chiefs 3
Trey Spruance – gitaar
Jason Schimmel – gitaar
Matt Lebofsky – toetsen
Eyvind Kang – viool
Shanir Blumenkranz – basgitaar
Ches Smith – percussie
Kenny Grohowski – drums
www.sannerambags.com
www.novembermusic.net
