Jazzzolder als cultureel erfgoed in Mechelen

De Belgische stad Mechelen met ongeveer 85.000 inwoners heeft een geschiedenis die meer dan duizend jaar teruggaat. In het einde van de 15e eeuw werden zelfs de Nederlanden bestuurd vanuit het Schepenhuis in Mechelen. Op een steenworp afstand werd vele eeuwen later ook geschiedenis geschreven. Jazzgeschiedenis; in de zomer van 1998 werd daar de Jazzzolder v.z.w. (vereniging zonder winstoogmerk) opgericht. De Jazzzolder bestaat in 2018 twintig jaar en het leek ons een goed moment om eens te kijken hoe dat er in Mechelen aan toegaat.

We spreken met twee bevlogen bestuurders: Hans Vandenbogaerde, sinds twee jaar voorzitter en Lejo Vanhaelen, de voorzitter van het eerste uur en tevens programmeur. De oprichting was eigenlijk toeval volgens Vanhaelen, die zich al twintig jaar inspant voor de vereniging. 

“Het was niet mijn bedoeling. Ik zat in het parochiecentrum van Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijle in de Refugie (pastorie) van Grimbergen als huisbewaarder. Ik ontdekte in dit eeuwenoude gebouw in het historische hart van Mechelen een leegstaande zolder en wilde eigenlijk, zoals ik al eens eerder een jeugdclub had opgericht, een plekje vinden om met mijn kameraden bij elkaar te zitten om wat plaatjes te kunnen luisteren.” De kerkfabriek van de parochie verleende toestemming voor gratis gebruik van de ruimte, vervolgens werden wat gelijkgestemden opgetrommeld en de Jazzzolder was een feit.

BOEKENTASSEN

Vriend Kris Vanderstraeten had er wel oren naar om vanuit zijn enorme jazzcollectie van platen en cd’s het gezellig samenzijn te komen ondersteunen. Met twee boekentassen vol reisde hij elke keer vanaf het station van Zichem naar Mechelen. Vanderstraeten, jazzcollector, jazz-dj met gigantische jazz-knowhow en percussionist in de vrije impro ging de Jazzzolder bovendien met zijn grafisch werk verder op de kaart zetten. Vanaf de eerste dag leverde hij alle unieke ontwerpen van posters van concerten. En dat doet hij nog steeds.

De eerste jazzzolderavonden in 1998 werden dus georganiseerd voor een beperkt publiek van vrienden en ingewijden. Dat bleek een kring die snel groeide. Dat er voor 1998 ook al sprake van een jazzscene was, heeft daar zeker aan bijgedragen.

In de jaren ‘70 was er al jazz op de Begijnenzolder in het Begijnhof naast de Begijnenkerk. Dat was een initiatief van de in 2017 overleden blues- en jazzgitarist Willy Donni. Die Begijnenzolder heeft een jaar of tien bestaan. En dan was er nog de Mechelse jazzclub van initiatiefnemer, dirigent, pianist, componist en jazzicoon René Jonckeer die afgelopen zomer overleed. Die club met de ambitie om optredens enige keren per week te organiseren, moest helaas in verband met overlast voor de buren stoppen.

VRUCHTBAAR

Vanaf 1995 (tot 2003) was er ook de Jazz Dag Jazz Mechelen. Sinds de jaren ’90 begon het Stedelijk Conservatorium in Mechelen jazzmuzikanten af te leveren en daarmee waren er ruim voldoende ingrediënten aanwezig voor een vruchtbare jazzbodem.

In het beginjaar was er een internationale beiaardwedstrijd, die werd gewonnen door de (blinde) Mechelse beiaardier Tom Van Peer. Die hield er ook van om op een piano jazz te spelen en zo verzorgde hij het allereerste concert op de Jazzzolder. Vanaf dat moment kwamen er van lieverlee meer vrienden die in hun kennissenkring muzikanten kenden. Zo bleken er in Mechelen veel musici rond te lopen die een podium nodig hadden. Dat werden al heel snel beroepsmuzikanten en/of studenten. De organisatie van de Jazzzolder koos van start af aan voor een vaste regelmaat van concerten, namelijk de tweede en vierde vrijdag van de maand. Dus 24 concerten per jaar. De organisatie had voldoende keus uit het muzikantenaanbod om een gevarieerd programma te kunnen presenteren.

Met vierentwintig jaarlijkse concerten gaan ze nu richting het vijfhonderdste optreden. Het meest memorabele concert voor Hans Vandenbogaerde was afgelopen jaar van Steiger. Zij deden ook mee aan de JazzContest Mechelen (voor muzikanten tot 26 jaar), die ze overigens niet wonnen. Maar inmiddels zijn ze toch wel ‘doorgebroken’ en hebben ze al twee albums op hun naam staan. Natuurlijk zijn er veel meer gedenkwaardige concerten. Er zijn weliswaar veel Vlaamse musici, maar ook uit Wallonië en Nederland strijken regelmatig muzikanten neer op de zolder.

VRAAGPRIJS

“We krijgen meer aanbod van musici dan we kunnen programmeren. En ze stemmen hun vraagprijs graag af op de financiële mogelijkheden en beperkingen van de  kleine Jazzzolder  met weinig middelen. We garanderen een luisterend en aandachtig publiek”, roepen beide heren bijna in koor.

De Jazzzolder heeft ongeveer honderd jaarleden en veel enthousiaste vrijwilligers. De jaarleden hebben met hun lidmaatschap gratis toegang tot alle concerten. Overige bezoekers betalen een daglidmaatschap in hun entreegeld. Gemiddeld zijn er vijftig à zestig bezoekers bij een concert. In principe wordt geen subsidie ontvangen. Op de jubileumdag 28 oktober is er een benefietconcert met een Mechelse All Star Band.

De gelegenheidsband bestaat uit Mechelse muzikanten die belangeloos spelen en de opbrengst ten goede laten komen aan de Zolderkas. Ook het positieve saldo van de organisatie van het Jazz at Home Festival levert een bescheiden bijdrage. Voor dat festival en ook de Jazz Contest doet de stad Mechelen een kleine duit in het zakje. En van het Cultuurcentrum Mechelen wordt (als partner) gratis gebruik gemaakt van de faciliteiten.

PAROCHIE

Eerste locatie was een gratis ruimte van de parochie waar geen huur moest worden betaald, omdat Vanhaelen daar huisbewaarder was. Toen die functie kwam te vervallen moest er een nieuwe plek worden gevonden. Dat werd na een zoektocht de zogeheten kapellocatie. Die is inmiddels verkocht aan een horeca-ondernemer, waar een goede relatie mee is, maar uiteindelijk wordt daar wel rendement van verwacht. “Nu maken we gebruik van de repetitieruimte van het Onze-Lieve-Vrouwe-koor op zolder en zijn we voorlopig onder dak”, zegt Vandenbogaerde. “Er zijn goede contacten met de Stad Mechelen en er wordt nu geopperd om naar het Predikherenklooster te gaan verhuizen. De politiek stuurt daar zelfs op aan, maar het moet natuurlijk wel betaalbaar zijn. Dat is een prachtige gelegenheid die onlangs werd gerestaureerd en tijdens de openingsavond van Jazz at Home ook werd gebruikt.”

“Het Predikherenklooster krijgt ook de bibliotheek van de eenentwintigste eeuw; een belevenissencentrum met  een uitgebreide jazzcollectie met achtduizend vinylplaten. Kortom een prachtige locatie, maar daar hoort nog wel een businessmodel bij. In het dna van onze club zit zonder meer dat we een eigen stek willen hebben. Een ruimte die we ook eens kunnen verhuren aan een toneelvereniging of voor een feestje, past ook goed in het beoogde terugverdienmodel. We hebben geen ambities voor de lange termijn, maar vinden het vooral spannend wat gaat komen in 2019.”

Binnen een straal van ongeveer dertig kilometer rond Mechelen zijn er nog vier jazzpodia. Dat zijn de Lokerse Jazzclub, De Singer Rijkevorsel, Hnita in Heist-op-den-Berg en De Appeltuin in Leuven. Nu geven deze podia plaats aan de winnaar van de jaarlijkse JazzContest voor jong talent. “De komende tijd gaan we in gesprek om te kijken of een verdere samenwerking nuttig en haalbaar is. Wellicht kunnen we af en toe eens een internationale act in een gezamenlijke concertagenda contracteren.”

Tekst en beeld ELLA EN EDDY WESTVEER

De Jazzzolder vzw is enkel open elke tweede en vierde vrijdag van de maand, van 20 uur tot 1 uur. Live-optredens beginnen om 20.45 u stipt! Daglidgeld bedraagt 10 euro. Een jaarlidkaart à 80 euro geeft gratis toegang op elke tweede en vierde vrijdag.
Adres: Onze Lieve Vrouwestraat 52 te Mechelen.

www.jazzzolder.be