Een taart met twintig kaarsjes staat in 2019 gereed voor het vijftienhoofdige, tegendraadse muziekgezelschap Flat Earth Society (FES) uit België. Het viert zijn twintigste verjaardag met de stokoude, maar pas ‘verbouwde’ stille film ‘De Oesterprinses’. ‘Die Austerprinzessin’ van Ernst Lubitsch bestaat dan namelijk honderd jaar en de Belgische Society speelt daar live de muziek bij. Twintig en honderd maakt honderdtwintig en zoveel kaarsjes gaat FES uitblazen.
De film die al een tijdje een belangrijk reispaspoort is van de groep, kwam op het pad in 2005. Onlangs werd de film nogmaals gerestaureerd en we gingen een kijkje nemen. We reisden daarvoor naar het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, naar Werkplaats Walter in Kuregem, een wijk in de Belgische gemeente Anderlecht.
Walter is een initiatief van jazzdrummer Teun Verbruggen. Het is een werkplaats en podium voor experimentele- en avant-gardekunst en -muziek in Brussel. Werkplaats Walter is open vanaf september 2018. De ingang gaat schuil achter een verweerde, groenblauwe dubbele buitendeur. Alleen het aangeplakte handgeschreven programma doet vermoeden dat achter deze toegang meer gebeurt. In de hal achter de deuren leiden een paar terracotta kaarspotten ons naar een binnenplaats. En daarachter bevindt zich als een mooi bewaard geheim de creatieve plaats.
WALTERBIER
Via een trap komen we bij de echte entree, waar we ons aan de bar door gastheer en gastvrouw een Walterbier laten inschenken. In dit veelbelovende gebouw repeteert Flat Earth Society en vandaag concerteren zij er. Voor de pauze gaan ze grotendeels schuil achter het filmdoek en na de pauze spelen ze onverhuld muziek met beelden die je er zelf bij kunt bedenken.
We spreken met artistiek leider Peter Vermeersch over het golvende landschap van de Flat Earth. “De film is een absoluut hoogtepunt in ons bestaan. Soms heb je dingen niet in de hand en vallen ze samen. Je moet daar een beetje geluk mee hebben. Toen die film in 1919 uitkwam was dat een groot succes… Die is vervolgens veertig, vijftig, zestig, zeventig, tachtig jaar lang vergeten geweest en op een bepaald moment is hij weer boven water gekomen. Iemand wees ons er op. De film werd gerestaureerd en nu is er onlangs weer een nieuwe restauratie geweest. We waren er toen eigenlijk net op tijd bij.”
“Misschien dat ik ook goed kan samenwerken met Ernst Lubitsch… (stilte)… Misschien is dat ook omdat hij dood is. Het is ook wel vanwege de humor. Ja Duitse humor; je kunt je daar weinig bij voorstellen, hè? Kinderlijk, simpel, plat, kakapipi, nooit ‘tongue in cheek’, nooit tussen aanhalingstekens, het is zoals het is, en zo ben ik ook. Ik kan heel makkelijk met heel stomme dingen komen. Ik kom ook heel goed overeen met zesjarigen. Ze komen ook altijd heel gemakkelijk naar mij toe. Aan de andere kant: Lubitsch fileert ook, een bepaald soort burgerlijkheid die hij afpelt op een geestige manier”. De beeldtaal in de film is feitelijk op de huid geschreven van Vermeersch’ muziekschrift.
GEWIJZIGD
De bezetting van Flat Earth Society is in de loop van zijn twintigjarig bestaan wel iets gewijzigd. Andere muzikanten kwamen het toneel op, maar Vermeersch hield vast aan dezelfde instrumentatie. In de wisselingen zitten ook hoogtes en laagtes. Het is een weerspiegeling van de maatschappij.
“Als je twintig jaar zo’n groep volgt dan komt iemand er bij op zijn dertigste en dan is hij nu vijftig jaar of zo. En dan komen ook alle statistieken van het leven binnen; problemen, echtscheidingen, kinderen, burn-outs, depressies, alcoholisme. Ook leuke dingen, onverwachte tweelingen die geboren worden enzovoort. De laatste vijf jaar is het redelijk onstabiel geweest. Soms was het moeilijk om de boel bij elkaar te houden. Zo zijn er wat veranderingen in de bezetting geweest en is er een verjonging ingetreden. Er wordt ook meer gewhatsappt en gefacebookt. En nu, ik hoop het en ik denk het ook dat we terug zijn met een band die weer een paar jaar oké is. Dat is heel hoopgevend”.
De muziek van FES laat zich niet makkelijk in één vakje stoppen. Het is geen big band, het is geen fanfare, het is een bende! Dat is een quote van Toots Thielemans. Hun vele projecten en activiteiten zijn zeer divers en dat kan ook van de muzikanten gezegd worden. Zij zijn stuk voor stuk persoonlijkheden die met hun creativiteit de muziek maken. “Je moet de goede balans vinden tussen ensemblewerk, arrangementen, solo’s en momenten waarop je eens uit de bol kunt gaan. Daarvoor moet je goed op elkaar zijn ingespeeld. Persoonlijke inbreng en engagement zijn zeer belangrijk”, zegt Peter Vermeersch hierover.
ZUID-AMERIKA
Eind van dit jaar gaat het bonte gezelschap op toernee in Zuid-Amerika om vooral muziek te spelen van hun nieuwste dubbelaar Untitled #0. In Nederland is Flat Earth Society te zien op vrijdag 23 november in het Bimhuis in Amsterdam.
Tekst en beeld EDDY EN ELLA WESTVEER
Flat Earth Society anno 2018
Peter Vermeersch – klarinet
Martin Melia Marganon – klarinet
Benjamin Boutreur – altsaxofoon
Michel Mast – tenorsaxofoon
Bruno Vansina – baritonsaxofoon
Bart Maris – trompet
Pauline Leblond – trompet
Peter Delannoy – trombone
Marc Meeuwissen – trombone
Berlinde Deman – tuba
Frederik Leroux-Roels – gitaar
Peter Vandenberghe – piano
Kristof Roseeuw – contrabas
Wim Segers – percussie
Teun Verbruggen – drums
Voorproefje van de gerestaureerde Die Austernprinzessin uit 1919 met muziek van FES.
Voorproefje van het album Untitled #0
