Een van de oudste maar standvastigste ritmebewakers van de (moderne) jazz in Nederland is overleden: Ruud Jacobs. De contrabassist overleed op 18 juli in zijn woonplaats Nieuwkoop. Jacobs leed al twee jaar aan darmkanker. Hij werd 81 jaar. “Hij heeft grote invloed gehad op jonge musici van nu.”
Zo’n anderhalf jaar geleden had JazzNu een interview met Ruud Jacobs. Het werd een lange zit, waarbij bleek dat hij niet alleen een begenadigd begeleider was van allerlei jazzgrootheden, maar ook een meer dan getalenteerde verteller. Hij liep over van de anekdotes, zoals die waarin hij vertelt hoe hij in 1958 in New York, samen met klarinettist Toby Scott, een stomdronken Billie Holiday in een taxi zette. Ze was er zelf niet meer bekwaam voor. “Ze had zúlke handen, alles was opgezet”, vertelde Ruud Jacobs nogal plastisch. Nog geen jaar later overleed Lady Day aan het overmatig gebruik van alcohol en drugs.
Jacobs kende Tony Scott al vanaf de eerste helft van de jaren vijftig, toen hij zijn eerste elpees opnam met Bud Shank, Bob Cooper, Herbie Mann en Tony Scott. Nadien volgde een onafzienbare stroom albums met onder andere Johnny Griffin, Tony Bennett, Gerry Mulligan, Bill Evans, Bud Powell, Clark Terry, Sarah Vaughan en zelfs Sonny Rollins. “Ik had in die tijd echt eelt op mijn vingers, ik kon zo lang spelen als ik wilde”, vertelde hij over die periode.
BLOKFLUIT
Als kind ging Ruud Jacobs op blokfluit zijn eerste muzikale stapjes zetten. Hij was toen elf jaar. Twee jaar later nam hij de altsaxofoon ter hand, kort daarop gevolgd door de tenorsaxofoon. Maar het werd uiteindelijk de contrabas. Als vijftienjarige stapte hij over op dit instrument en ging vier jaar naar het Conservatorium van Amsterdam waar hij les kreeg van Cees de Ligt, bassist bij het Koninklijk Concertgebouworkest. En al snel kwamen toen de concerten met voornoemde internationale jazzmusici.
Ruud Jacobs mocht dan wel in die jaren vijftig de wereldzeeën bevaren, zijn grootste roem ontlook begin jaren zestig toen hij met zijn broer Pim en Wim Overgaauw het Trio Pim Jacobs vormde. Mét als speerpunt zangeres Rita Reys, die in 1960 tijdens het internationale jazzfestival van Juan-les-Pins/Antibes werd uitgeroepen tot Europe’s First Lady of Jazz. En in datzelfde jaar trouwde met Pim Jacobs.
Heel origineel was het Jacobs-concept aanvankelijk niet. Gitarist Wim Overgaauw werd in 1958 de vervanger van drummer Cees See, die aanvankelijk deel uitmaakte van het triumviraat. Want pianist/leider Pim Jacobs wilde een geluid, gelijk aan dat van zijn grote voorbeeld Oscar Peterson. Dus met piano, contrabas en gitaar. Overgaauw maakte deel uit van het Trio Pim Jacobs tot 1971. Peter Ypma nam toen zijn plaats in. Wel weer op de drumkruk.
TOETJES
En ook bij het Trio Pim Jacobs werden de toetjes uit het buitenland gehaald. Er volgden optredens met onder andere Stan Getz, Stéphane Grappelli, Lucky Thompson, Donald Byrd, Ella Fitzgerald en Sarah Vaughan. Ook kwamen er platen op de markt met onder andere Kenny Clarke, Bob Cooper, Herbie Mann en Johnny Griffin. En altijd met die onverwoestbare rots in de branding: contrabassist Ruud Jacobs.
Want hij was het die op de achtergrond de muziek van het trio van zijn broer evenzeer kleurde als de manifest aanwezige Rita Reys. De schrijver van dit artikel herinnert zich nog levendig een concert van het trio in 1993, dat op zeker moment aan Waltz For Debbie begon. Ruud Jacobs zette tegelijk met de piano in en sloeg telkens een tel over. Pim Jacobs keek vluchtig op en deed alsof er niets aan de hand was. Maar dat was het wel degelijk. De onverstoorbare Ruud Jacobs liet dezelfde stiltes vallen als Thelonious Monk deed op de piano. Met een verbazingwekkend behoud van de swing. En toen even verderop het medium-tempostuk You’d Be So Nice To Come Home To op de lessenaars stond, vlijde Ruud Jacobs zich exact op de tel noot voor noot in het bouwwerk dat piano en slagwerker Peter Ypma neerlegden. Over swing gesproken.
Met jazz was eind jaren zestig, begin jaren zeventig nauwelijks een boterham te verdienen. Volgens Ruud Jacobs vanwege de opkomst van de free jazz. “Ja. Ik hoorde Coltrane, vele jaren na ’58, spelen op één akkoord, het ene chorus na het andere op de sopraansax. Ik vond het enorm knap, muzikaal gezien, maar het boeide me niet”, zo verklaarde hij. En wat de Nederlandse vrije improvisatoren deden: “Dat begreep ik gewoon niet. Ik zou het graag willen begrijpen en ontroerd willen worden, maar dat lukte helaas niet.”
PRODUCER
Geen free jazz dus voor Ruud Jacobs. Zijn vier jaar oudere broer Pim had zich inmiddels een plaats verworven in de Nederlandse televisiewereld, de contrabassist ging zich naast zijn eigen muziek, ook bezig houden met het produceren van platen. Eerst voor CBS, later voor het toen toonaangevende Nederlandse label Phonogram en Universal. Dat producen ging Jacobs prima af. Hij begeleidde onder meer het album Introspection van fluitist Thijs van Leer; er werden er volgens zijn zeggen, miljoenen van verkocht. Nadien produceerde hij de eerste vier albums van André Rieu. “Daarvan zijn er tientallen miljoenen verkocht.”
Ruud Jacobs was van 1980 tot 2000 aan Phonogram verbonden. Daarna besloot hij om free lance verder te gaan en af en toe iets te produceren wat hij leuk vond. De muziek met zijn vaste inkomensbron Trio Pim Jacobs was er immers ook nog. Tot de contrabassist in 1996 een enorme klap kreeg te verwerken. Zijn broer Pim stierf op 61-jarige leeftijd aan kanker. De dreun kwam zo hard aan, dat hij vier jaar lang zijn contrabas in het foedraal liet.
Rond 2000 nam hij zijn instrument weer ter hand. Aanvankelijk om weer met zijn schoonzus Rita Reys te gaan toeren, met pianist Peter Beets, tenorsaxofonist Ferdinand Povel en slagwerker Joost Patocka. Toen Rita Reys in juli 2013 overleed, brak opnieuw een zwarte periode aan voor Ruud Jacobs, maar die werd verlicht toen hij in 2013 met altsaxofonist Benjamin Herman, pianist Peter Beets en slagwerker Han Bennink een verbond sloot. Dat er op uit was om de muziek van Misha Mengelberg levend te houden. The Quartet-NL heette dit nieuwe initiatief.
FREE JAZZ
Dat was een opmerkelijke stap voor Ruud Jacobs. Hij, de man die free jazz niet begreep en er niets mee had, ging de muziek van de aartsvader van de Nederlandse ‘free jazz’ in herinnering houden. Dat ging hem goed af: The Quartet-NL was meteen een begrip in het land, vooral omdat het twee om twee bestond uit de oude en nieuwe generatie Nederlandse jazzmusici.
Maar toen werd Ruud Jacobs ziek. In 2017 werd darmkanker geconstateerd, waarvoor hij aanvankelijk succesvol werd behandeld. “Ik heb kuren moeten ondergaan, waardoor mijn handen helemaal kapot waren. Die zijn nog niet helemaal geheeld”, zei hij in januari 2018 tegen JazzNu. Hoewel hij nadien nog nauwelijks speelde – binnen The Quartet-NL werd hij vervangen door Ernst Glerum – wilde hij nog wel werk afleveren als producer. Een van zijn wensen was om een album uit te brengen met de Duitse trompettist Till Brönner en het Amerikaanse a-capella-ensemble Take 6.
“Dat zat er niet meer in”, zegt vriend en persoonlijk begeleider Jurjen Donkers. “Ruud wilde nog wel, maar de tijd was te kort. Voor zo’n internationale productie heb je een paar jaar nodig.”
INVLOED JONGE MUSICI
Oud-journalist Imme Schade van Westrum heeft Ruud Jacobs talloze malen zien optreden. Hij heeft hem goed leren kennen toe hij voor de radio programma’s maakte met Pim Jacobs. “Ruud heeft grote invloed gehad op jonge musici van nu”, zegt hij door de telefoon. “Met het trio van broer Pim verwierf hij grote bekendheid, zowel op tv als via platen. Daardoor hebben veel mensen hem en zijn muziek leren kennen. Ruud is zowel als contrabassist als producer belangrijk geweest voor het Nederlandse jazzmilieu. Alle jonge musici van nu waarderen hem en speelden maar wat graag met Ruud.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
De uitvaartplechtigheid voor Ruud Jacobs vindt donderdag 25 juli om 14.00 uur plaats in de Hervormde Kerk in Nieuwkoop, Regthuysplein 18. De familie verzoekt mensen die het afscheid willen bijwonen, zich te melden via jurjendonkers@gmail.com. Het aantal plekken is beperkt, de familie wil er zeker van zijn dat in elk geval de genodigden in de kerk aanwezig kunnen zijn.
