Amsterdam mag dan de naam hebben, maar vlak ook Nijmegen niet uit als het gaat om een stad met linkse signatuur. De stad aan de Waal had in de roerige jaren zeventig vier ‘instituten’ waar linkse denkbeelden vorm kregen. Dit jaar werd het vijftigjarig bestaan ervan gevierd. Reden voor een compositie-opdracht aan rietblazer Bo van de Graaf, die nu op cd is vastgelegd.
Maar nooit vergeten is de titel van de compositie die Bo van de Graaf schreef, nadat hij van de Stichting Fonds SSN een opdracht had aanvaard. Op 15 juni van dit jaar werd het stuk in Concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen opgevoerd, nu al ligt er een cd-opname van de studio-opname. Die niet alleen Maar nooit vergeten bevat, maar ook De O42 Suite, een vijfdelig werk dat in 1982 het levenslicht zag. Daarmee krijgt deze cd een bijzondere betekenis. Want hoewel er een tijdspanne van 37 jaar zit tussen beide composities, is de ideële kracht ervan gelijk.
Beide muziekwerken vallen onder de noemer ‘strijdmuziek’. Dat was de favoriete muzieksoort van veel Nederlandse, improviserende musici in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Afgekeken van musici als Charlie Haden en Carla Bley en als een katharsis samen komend in het Liberation Music Orchestra. Voornaamste kenmerk waren de koperinstrumenten, die net als de trompetten in vroegere legers de overwinning bliezen, maar ook de aftocht. Binnen de jazz werden het jubelende triomfmarsen, muziek vol hoop op een betere toekomst.
Bo van de Graaf, zo’n kind uit dat tijdperk, was eveneens beïnvloed door musici als Carla Bley en Charlie Haden, maar ook door Louis Andriessen, Hanns Eisler, Steve Reich, Frank Zappa en Soft Machine; om maar wat namen te noemen. In alle jaren dat hij jazzmuziek beroepsmatig beoefent, is zijn naam synoniem aan Nijmegen en aan de vier linkse ‘bolwerken’: Politiek Cultureel Centrum O42, drukkerij SNN, uitgeverij SUN – wellicht de bekendste van de vier – en boekwinkel De Oude Mol.
Maar nooit vergeten is een vierdelige suite met de titels Als wij er, Nog een keer, Alles, Uitschreeuwen – lees ze eens achter elkaar, zonder de komma’s – en die hebben alles te maken met de enorme veelzijdigheid van de componist Bo van de Graaf. Hij trekt de muziek breed, zo breed als de honderden composities die hij schreef, hem toelaten. Als wij er begint met een intro op viool, andere koek natuurlijk dan de eerder genoemde koperen ‘strijdinstrumenten’. Niet getreurd echter, een contrabas kondigt ze snel aan. En dan schemert meteen de vrijheid van Bley en al die anderen volop door.
Maar nooit vergeten is een prachtig werkstuk, dat een sublieme verbinding legt tussen gecomponeerde en geïmproviseerde muziek. De klank van de vier blazers is monumentaal, alles omvattend en plaatst de compositie op een voetstuk dat in de hedendaagse geïmproviseerde muziek vergeten lijkt. Maar nooit vergeten barst van de diversiteit en hoewel het werk maar dik zeventien minuten duurt, beklijft het als geen ander.
De keuze om ook De O42 Suite bij de compositie-opdracht te voegen is een gouden. Het vijfdelige werk is tussen 1978 en 1981 geschreven door vijf componisten: Bo van de Graaf, Jos Engelhard, Ton Janssen, Frank van Merwijk en Stef Meilink. De titels willen we jullie niet onthouden: ’t WIM-slaatje voor 6 blazers (WIM staat voor Werkgroep Improvisatie Muziek), Fluit-Saxofoonduet nr 2, Mr. Weill I Presume?, Kwelo en Wat Galm. Verwijzende titels die de aard van wat toen in Nijmegen en omgeving werd gebracht, helder duiden.
De O42 Suite barst van de diversiteit. Kan natuurlijk niet anders als vijf componisten hem samenstelden. Maar nergens klinkt een hiaat. Het ruim veertig minuten durende werk is een perfect toonbeeld van hoe eind jaren zeventig tegen improvisatiemuziek werd aangekeken. Ook hier volop vrijheid-blijheid, maar niet in alle facetten. Je hoort ook een muzikale kameraadschap die je tegenwoordig nauwelijks meer aantreft. Vrienden die elkaar muzikaal te lijf gaan en nadien gniffelend het eindresultaat beluisteren. Laten wij luisteraars dat ook doen, het best meermalen.
RINUS VAN DER HEIJDEN
BO VAN DE GRAAF – MAAR NOOIT VERGETEN / DE O42 SUITE
Eigen beheer
MAAR NOOIT VERGETEN
Bo van de Graaf – sopraan-, alt- en tenorsaxofoon
Paul Vlieks – trompet
Frank Nielander – tenorsaxofoon
Arjen Reeser – trombone
Aili Deiwiks – viool
Kees Molhoek – piano
Carel van Rijn – contrabas en basgitaar
Thomas Jaspers – slagwerk
DE O42 SUITE
Stef Meilink – fluit
Bo van de Graaf – alt- en sopraansaxofoon
Frank Nielander – altsaxofoon
Jos Engelhard – tenorsaxofoon
Hans Tegels – trompet
Ton Janssen – trombone
Frank van Merwijk – piano
Ton Rossen – contrabas
Fred van Duijnhoven – slagwerk
Gasten:
Paul Vlieks – trompet
Peter Arts van der Zanden – fluit
WEBSITE BO VAN DE GRAAF
Rinus van der Heijden heeft goed geluisterd. Maar nooit vergeten gaat vanzelf…