De Stichting Stichting Bevordering Muziekimprovisatie (SBM) bestaat veertig jaar. Een van de activiteiten van de jarige was de inrichting van een eigen podium in Tilburg: Paradox. SBM is de steunbeer waarop het zo bloeiende podium inmiddels rust. Tijd om de vlag te hijsen; het is immers feest.
De oprichting van een rechtspersoon in jazz minnend Tilburg – SBM in 1979 – was uit nood geboren. Toen in 1973 Groep Ohm het concours van Jazzfestival Laren won, betekende dat de geboorte van een nieuwe jazzloot in Nederland: de Tilburgse School. Ohm, dat bestond uit contrabassist Niko Langenhuijsen, pianist Willem Kühne en slagwerker Pieter Henrard, maakte maar kort faam, maar het waren vooral Langenhuijsen en Kühne die eigenhandig een jazzscene in Tilburg uit de grond stampten.
Dat aanvankelijk piepkleine kringetje, met naast de oprichters jeugdige musici als altsaxofonist Paul van Kemenade, tenorsaxofonist Henk Koekkoek en trompettist Toon de Gouw vonden onderdak in De Beerenhof, in de binnenstad van Tilburg. Maar een door de politie opgerolde illegale goktent op de zolder van het pand maakte een einde aan deze huisvesting. De ‘scene’ ging zwerven, maar vond in 1975 weer een eigen ‘home’ in een café, dat werd beheerd door Bert en Franca – een achternaam was niet nodig – en Paradoks werd gedoopt. In de spelling die in die tijd zeer in zwang was (denk aan: aksie, eksklusief, ateljee et cetera).
GELUIDSOVERLAST
Nadat de oer-uitbaters Paradoks verlieten en het beheer werd overgenomen door het Amerikaanse stel Jetta en Steve Clover, ging het in 1984 danig mis. De deuren moesten voorgoed dicht vanwege geluidsoverlast, aangekaart door vervelende buren. Maar Paradoks was al zo levensvatbaar dat er een nieuwe plek móest komen. En die werd gevonden aan de overkant in dezelfde Willem II-straat: een voormalig, enorm groot biljartcafé.
De SBM draaide inmiddels op volle toeren en ondernam de volgende stap: geld op de plank. De toen nog jonge Triodosbank wilde best schuiven, maar de instelling eiste wel een borgstelling. Dus ging er een oproep uit naar de inwoners van Tilburg: wie wilde borg staan? Ja doei, zo redeneerde de goegemeente; als die lui zo graag ergens muziek willen maken, moeten ze daar zelf maar voor zorgen.
De vele jazzliefhebbers die de stad toen al telde, dachten er echter anders over. Er meldden zich 175 mensen, die voor de somma van een half miljoen gulden garant stonden. Dat ging met bedragen van pakweg tientjes tot enkele duizenden guldens. Triodos was tevreden en daardoor kon de verbouwing van de Biljartcorner worden aangepakt. Eind 1984 ging het huidige Paradox open. De Stichting Bevordering Muziekimprovisatie werd eigenaar en beheerder van het pand op de hoek van Willem II-straat en Telegraafstraat.
Alle ontwikkelingen die Paradox na de oprichting onderging, kwamen er onder auspiciën van de SBM, zoals de grootscheepse verbouwing van het muziekpodium op de begane grond in 2012. Nu staat Paradox aan de vooravond van de ingebruikname van drie zogeheten broedplaatsen en een volgende verbouwing die eind 2020 nog eens enkele van die plekken moet opleveren.
BREDER PROFIEL
En begeleidde de SBM ook de artistieke ontwikkelingen en veranderingen die zich in veertig jaar tijd voordeden. Daardoor kon het gebeuren dat het aanvankelijk als jazzclub opgerichte Paradox zich later breder ging profileren: als muziekpodium. Dat mag je letterlijk nemen, want alle denkbare vormen en stijlen zijn er welkom.
De akte van Stichting Bevordering Muziekimprovisatie werd op 12 oktober 1979 getekend. En op de dag af gaat Paradox de veertig bestaansjaren herdenken met een feestweek, die wordt gedragen door de jubileumdag: op zaterdag 12 oktober. Dan treden drie groepen aan die allerlei raakvlakken hebben met dat veertigjarig bestaan. Eerstens is dat VLEK, dat diverse leden uit de beginperiode van Paradox telt, zoals Jacq en Bert Palinckx, Hans Sparla en Pascal Vermeer. Ook het Paul van Kemenade Classic Quartet, met onder andere de leider en de oudgedienden Jeroen van Vliet, Pieter Bast en Eric van der Westen betreedt het podium. Hier schuift als speciale gast Mete Erker aan.
Het duo Ernst Reijseger/Harmen Fraanje komt eveneens naar Tilburg. Huisensemble De Link (met leden die ook al bekend zijn uit een ver verleden) brengt de compositie Paul van stadscomponist Anthony Fiumara in stelling, met als instrumentatie samples, percussie (vibrafoon, basdrum), viool, cello, elektrische gitaar en baritonsaxofoon.
Een dag later krijgt het feestprogramma een vervolg met het onderdeel Rund Om Hausen #2. Dit beoogt een stadswandeling te worden met volop muziek van het Flor de Amor Quartet, Adorno String Quartet, het duo Maurice Leenaars/Paul van Kemenade en FluczzSQ & Rhythm, een origineel saxofoonkwartet vergezeld van drums. Deelnemers aan de wandeling begeven zich naar vier podia in de omgeving van Paradox.
In de week na de jubileumavond van 12 oktober zijn er nog vier feestconcerten: op dinsdag de 15e het Peter Bernstein Quartet, de 16e het trio van drummer Ziv Ravitz, de 18e Paul van Kemenade/Louis Moholo-Moholo African Connection en als slotattractie Skunk Funk International, dat een eerbetoon brengt aan de Brecker Brothers. Een internationaal gezelschap met in zijn midden drie Nederlanders: trompettist Teus Nobel, Fender Rhodesbespeler Berthil Bustra en percussionist Martin Verdonk.
BIMHUIS
Wie na al deze activiteiten nog niet genoeg heeft van feesten, kan de steven wenden naar Amsterdam, waar het Bimhuis zijn 45-jarig bestaan viert. Paradox en Bimhuis, twee oude ankers in de Nederlandse wereld van jazz en improvisatiemuziek. Geen wonder dat het Bimhuis het voornaamste Nederlandse podium is voor deze muziekstijlen en Paradox vlak erachter de tweede plaats inneemt.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
40 JAAR PARADOX TILBURG
45 JAAR BIMHUIS AMSTERDAM
