Stranger Than Paranoia mikt vooral op avonturiers

Enkel ‘grote namen uit de jazz’ hoeven voor hem niet meer zo. ‘Zijn’ festival Stranger Than Paranoia wil het liever van verrassingen en avontuur hebben. Zoals het in feite sinds zijn bestaan, 27 jaar geleden, altijd al is geweest. Paul van Kemenade zegt het klip en klaar: “Stranger Than Paranoia is voor mensen die verrast willen worden. Je kunt je er laten overrompelen.”

Als je je niet wilt laten verrassen, dan kun je beter thuis blijven; Paul van Kemenade, organisator en programmeur van het zo bekende Stranger Than Paranoia windt er geen doekjes om. In een muzikale wereld waar het meestal gaat om ‘grote namen’ vindt hij het essentieel dat er een festival bestaat “dat meer aandacht wil geven aan onder andere minder bekend talent.” Vanuit de programmering van dit jaar illustreert hij deze zienswijze met een paar treffende voorbeelden: “Favo! Dit trio is geweldig. Het is heel bijzonder een mannelijke stem, basklarinet en sopraansaxofoon samen te horen. Dit geldt ook voor het project Mixmonk met tenorsaxofonist Robin Verheyen, slagwerker Joey Baron en pianist Bram De Looze. En eveneens voor Picatrix, met zangeres Greetje Bijma, pianiste Nora Mulder en violiste Mary Oliver. Kijk, dát is nou Paradox!”

Stranger Than Paranoia is een festival dat zich traditiegetrouw afspeelt tussen kerst en nieuwjaar. Elke festivalavond staan er drie totaal verschillende groepen op het podium. De uitvalbasis is Paradox in Tilburg. De duur van het festival verschilt per jaar. Ooit begon het als een zevendaags evenement, dit jaar telt Paranoia vier avonden: drie in Tilburg (23, 27 en 28 december) en één in Brebl in Nijmegen (24 december). “Ik laat de duur van het festival afhangen van geld en de grootte van bepaalde groepen”, legt Paul van Kemenade uit. “Plus van de medewerking van andere podia. In het verleden programmeerden we ook in Amsterdam, Breda en Den Bosch, dit jaar zijn we voor het vijfde jaar bij Stichting Jazz in Nijmegen (JIN).”

Vier avonden betekent het samenbrengen van twaalf groepen of musici. Wil dit zeggen dat het samenstellen van het programma enigszins problematisch is? “Ik verzamel door het jaar heen ideeën”, zegt de programmeur. “Het is een ‘on-going’-proces. Die ideeën komen via internet, deels door ontmoetingen als ikzelf aan het toeren ben en ik krijg ook informatie van groepen opgestuurd.” En daarmee is Stranger Than Paranoia het troetelkind van Paul van Kemenade? “Dat is veel gezegd. Paranoia is een van de kleinste festivals van Nederland, al 26 jaar. Het is een trendsetter geweest. Het doet me goed dat ik nooit heb hoeven te programmeren via de grotere boekingskantoren. Zo geef ik onbekendere groepen een kans. Die zijn minder populair met als gevolg dat er ook minder publiek op af kan komen. Dat is dan maar zo. De ene vindt deze opzet compleet K, een ander vindt het geweldig. Dit is echter wat ik wil, hier doe ik het voor.”

De kleinschalige opzet maakt dat het programmeren goed te hanteren is. “Zeven avonden is niet meer van deze tijd. Bovendien is er door het jaar heen zoveel in Paradox te zien. Voor mij blijft van belang dat er drie totaal verschillende disciplines per avond op het programma staan.” Met die disciplines duidt Paul van Kemenade niet alleen op muziekdiversiteiten. In het verleden waren er onder meer ook dans, schilderkunst en dichters te zien. En op verschillende kunstuitingen blijft ook in de toekomst de blik van Van Kemenade gericht.

Want Stranger Than Paranoia gaat zich in een nieuw jasje hijsen, waarschijnlijk volgend jaar al. “Volgend jaar wordt een overgangsjaar. Ik wil er nog weinig over vertellen, want straks gaan anderen ermee aan de haal. Dat is al eens eerder gebeurd. Waarschijnlijk trekken we Concertzaal Tilburg bij de programmering. We willen naar een duurzame samenwerking. Hoewel we kleinschalig willen blijven, kijken we wel uit naar nieuw publiek. De Concertzaal zou bijvoorbeeld ingezet kunnen worden voor de laatste festivalavond. We gaan nadrukkelijk niet weg uit Paradox, maar op een andere manier het festival afsluiten, bijvoorbeeld met een korenproject of dans of andere disciplines kan beter op een groter podium. Dit is nieuw, anders zou het gewoon overhevelen zijn van Paradox naar de Concertzaal. Een andere locatie moet je gebruiken om een uitdaging die niet op een bepaald podium kan, waar te maken.”

En geld, is dat er wel voor uitbreiding? “Ik begroot altijd aan de negatieve kant, ga altijd van een ‘worse-case’ scenario uit. Dan kan het alleen maar meevallen. Maar Paranoia moet wel dekkend zijn. Vanaf 2021 valt het organisatorisch waarschijnlijk onder verantwoordelijkheid van de Stichting Paul van Kemenade.” Hetgeen betekent dat financiële risico’s geheel door de stichting moeten worden gedekt. Paul van Kemenade heeft daar alle vertrouwen in. “Wat ik wil is dat Paranoia emoties oproept. Ik hoef mensen niet alleen maar te behagen.”

RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS

STRANGER THAN PARANOIA

Paradox Tilburg
23, 27 en 28 december

Brebl Nijmegen
24 december

MEER OVER STRANGER THAN PARANOIA