Bij de redactie van JazzNu vallen dagelijks cd’s op de deurmat. Verzonden door musici of platenmaatschappijen met de – steeds dringender en soms dwingerder – vraag of JazzNu ze asjeblief wil bespreken. Helemaal niks nieuws onder de zon, want al zolang geluidsdragers als grammofoonplaten, cassettebandjes en cd’s bestaan willen de mensen achter de muziek erop, dat er over hen wordt geschreven.
Het uitbrengen van muziek was altijd een doorzichtige gebeurtenis. Je liet je albums uitbrengen op een van die geluidsdragers en jouw muziek kon de wereld rond. Maar met de opkomst van de digitale snelweg is dit fenomeen veel diffuser geworden. Behalve het feit dat je zelf van alles kunt uitbrengen, lijken de traditionele geluidsdragers hun langste tijd te hebben gehad. Digitaal is het nieuwe toverwoord.
De redactie van JazzNu weigerde tot nu toe digitale muziek te bespreken. Zij had daar diverse redenen voor. Een fysieke cd had je in handen, vaak met een mooi uitgevoerd cd-boekje, dikwijls met saillante informatie over de muziek. Zo’n cd zette je in een speciaal daarvoor uitgevoerde kast, zodat je hem op onverwachte momenten zomaar in je cd-speler kon leggen en afspelen. Waarmee het mooi archiefmateriaal werd voor de redactie. Bovendien telde er nog een argument mee: JazzNu besteedt speciale aandacht aan de weergave van het hoesje op de website en daarvoor is fysiek materiaal onontbeerlijk.
Voor musici gelden echter andere argumenten. Hoewel een cd uitbrengen tegenwoordig nog maar een fractie kost van het produceren van de vroege elpees en/of cassettebandjes, is het nog altijd een kostbare zaak. En in deze gekapitaliseerde wereld is het dan een logisch gevolg dat die kosten ook worden terugverdiend. Want stapels onverkochte cd’s in kasten van platenmaatschappijen of van musici zelf, zijn een gruwel. Het product is er immers om onder de aandacht te worden gebracht en dus moet het worden verkocht. De stapels die er over blijven, zijn regelrechte kapitaalvernietiging.
De redactie van JazzNu is met haar standpunt over fysieke cd’s steeds meer in een hoek gedwongen. Naast organisatorische tegenargumenten, duiken er nu ook economische en vooral argumenten op die het geweten aanspreken: moet de redactie zo star vasthouden aan haar standpunt en de situatie van musici daarmee – enigszins – ondergraven?
Jazztrompettist, -bugelist-, -cornettist, -componist en –arrangeur Bert Lochs heeft de kat de bel aangebonden en besloten geen cd’s meer uit te brengen. In plaats daarvan biedt hij zijn muziek voortaan digitaal aan. Op overtuigende wijze trad hij hierover in contact met JazzNu en die verzocht hem om zijn standpunten in een opinie-artikel aan de lezers van dit digitale tijdschrift aan te bieden. Zijn zoon Pit Lempens zorgde voor de prachtige illustraties bij dit artikel en in de slider op de voorpagina.
REDACTIE JAZZNU
Een cd maken?
Februari 2020
Al enige tijd vraag ik me af of wij als jazzmuzikanten nog wel cd’s moeten willen maken. Bijna dagelijks komen er nieuwe cd’s op de markt, de een nog mooier dan de ander. Zelf ben ik inmiddels zover dat ik mijn laatste release niet meer (meteen) op cd uitbreng. De omstandigheden bij deze release zijn wel wat anders dan normaal: het album is te downloaden op een mooie site voor high-endopnames. Daarvoor krijg je voor de prijs van een cd een opname met een veel hogere resolutie dan op cd mogelijk is. Ik probeer mensen die interesse hebben dan ook meteen door te sturen naar die site. Dit is echter een uitzondering. Meermalen de afgelopen jaren heb ik zelf een cd-productie gedaan, of meegewerkt aan andere projecten, en elke keer bekroop me het gevoel dat er iets niet meer klopte.
Toen ik met het uitbrengen van cd’s begon, midden jaren negentig, was het nog een soort verdienmodel. Je maakte een cd, stuurde deze naar programmeurs en recensenten, vergaarde publiciteit en optredens, en tijdens die optredens kon je behoorlijk wat cd’s verkopen. In elk geval genoeg om een volgende cd te bekostigen en hetzelfde traject nog een keer te doen. Zo hield je de band spelend en met een beetje geluk verdiende je er ook nog wat aan. Er zijn zelfs tijden geweest dat mijn cd’s in de winkels lagen!
Inmiddels is de situatie behoorlijk veranderd. Mensen jonger dan 30 jaar kopen vrijwel geen cd’s meer, omdat ze simpelweg geen cd-speler meer hebben, en waarom zouden ze? Op Spotify en Apple Music kun je alle cd’s vinden die je maar wilt, en dat voor een maandelijkse prijs van nog niet één cd. Het hele businessmodel is dus ondergraven.
De schoen wringt echter bij het feit dat je als band toch moet zorgen dat je jezelf in de publiciteit brengt en houdt. Heb je geen opname of video van jezelf, dan weet niemand wat je doet of dat je überhaupt bestaat. Nog afgezien van het feit dat een mooie opname ook een soort ijkpunt in het bestaan van een band is. Daar kom je dus niet onderuit. Maar heb je dan wel een cd nodig hiervoor? Je kunt ervoor kiezen om je opnames meteen op streamingdiensten aan te bieden, steeds meer muzikanten, zeker in de popmuziek, kiezen hiervoor. Je hebt instant wereldspreiding en het kost niet veel geld (als je even buiten beschouwing laat dat de opnames een godsvermogen hebben gekost!).
Je kunt ook ervoor kiezen om toch een cd uit te brengen en deze zo goed en kwaad het kan te promoten. Magazines, recensenten en kranten zijn er nog steeds dol op: het lijkt er soms op dat cd’s enkel nog voor deze media gemaakt worden om publiciteit en optredens te genereren en na een optreden met wat geluk nog een aantal cd’s te kunnen verkopen. Dit is wat ikzelf en veel collega’s nog altijd doen, maar quitte spelen we allang niet meer. De grappen onder muzikanten over de stapels cd’s op zolder of onder het bed beginnen een wrange bijsmaak te krijgen.
Nog gekker wordt het als je tegelijk met een cd-release alles op Spotify zet. Daar haak ikzelf volledig af. Ik heb het te vaak meegemaakt dat ik net een nieuwe cd heb uitgebracht, en ik van mensen hoor dat ze hem op Spotify hebben gehoord. Of erger: dat me gevraagd wordt of hij ook op Spotify staat, dan hoeven ze hem niet te kopen.
Platenmaatschappijen die tegelijk met een cd-release een streamingrelease doen, begrijp ik al helemaal niet. Het is allemaal reclame, maar reclame waarvoor? Het product dat ze proberen te verkopen – de cd – hoef je niet meer te verkopen, want dat hebben de mensen al via Spotify of Apple Music. Of ze kunnen het niet gebruiken omdat ze geen cd-speler meer (nodig) hebben.
Het dilemma is duidelijk: we kunnen niet anders dan iets maken om onszelf als muzikant op de kaart te zetten en te houden en we moeten daarbij kiezen tussen twee kwaden: de een wil een mooi fysiek product in handen hebben om aan mensen te kunnen aanbieden en publiciteit te vergaren, de ander ziet meer in digitale verspreiding. Die afweging zul je als muzikant zelf moeten maken. Het idee dat er nog geld te verdienen valt aan het uitbrengen van muziek is echter helaas achterhaald.
We zouden als muzikanten veel strenger moeten optreden tegen de Spotifies van deze wereld, en onze muziek niet voor niks, of zelfs tegen betaling (!), moeten aanbieden, maar ik vrees dat dat een utopie is. We kunnen proberen uit te leggen aan programmeurs, recensenten en publiek, dat het maken van een album een flinke investering is, en het produceren van een fysieke cd nog een fikse extra kostenpost die niet terug te verdienen valt. Ook zij kunnen immers gebruik maken van de diverse streamingsdiensten. De muziek die ze willen kunnen beoordelen of beluisteren, is via een simpel linkje met één muisklik te beluisteren.
Helaas voor de kriebels in je buik van trots als je je nieuwe cd voor het eerst in je handen houdt, maar inmiddels zijn de tijden veranderd. Voorlopig even geen cd voor mij.
BERT LOCHS
Heel goed Bert, even wat bespiegeling. Ik ben zelf ook muzikant en cd-producent (voor mijn band, maar ook voor het Nederlands Jazz Archief) en denk dat er voor alle producten wel een markt is. Cd, lp, high res audio.. noem maar op. Zelf heb ik, bijna 50, geen cd-speler. Ontdek muziek op spotify en koop JUIST een cd van een band die iets uitbrengt waar ik graag naar luister. Die stop ik dan in mijn computer. De levende muzikant moet leven en dat doet hij niet van spotify-streams… Jammer dat niemand dat begrijpt.
Als er GEEN cd is van een release die ik leuk vind, doe ik wel een donatie of koop ik direct een download. Ben ik roomser dan de paus? Misschien, maar van het nieuwe verdienmodel deugt niets als je een kleine jongen bent.
Voor mijn eigen band koos ik ervoor, tegen de stroom in, JUIST een cd te maken. En dat is fijn, want dat verkocht toch lekker tijdens een korte Belgische tour een maandje terug!!
Upward en onward!
Ha Bert, we hebben net samen een cd gemaakt met HENK en ik bijna gelijktijdig een cd met mijn trio Kenturah’s Kitchen. Al die afwegingen die jij ter sprake brengt hebben wij ook overwogen. De reden om toch een cd te maken was, omdat het geluid beter is dan op bijv Spotify, maar ook omdat het gewoon fijn is om een fysiek exemplaar te hebben. Een mooi hoesje, tekstje, info etc. Een hoop mensen vinden het nog steeds leuk om een cd in handen te hebben. Ik ga volgende keer misschien wel een lp maken…;) nog even doorsparen!