JazzNu is begaan met het lot van de jazz en zijn uitvoerders. Daarom stelt Rinus van der Heijden deze vraag:

 

Hoe geeft drummer Felix Schlarmann in het Corona-tijdperk invulling aan zijn kunstenaarschap?

 

Felix Schlarmann: "Alsof iemand de pauzeknop van ons aller levens had ingedrukt." Foto Ranjani Nirosha
Felix Schlarmann: “Alsof iemand de pauzeknop van ons aller levens had ingedrukt.” Foto Ranjani Nirosha

“En toen werd het stil, in de stad, thuis, op alle andere plekken waar ik kwam. Nadat de bom van 12 maart (die iedereen wel een beetje voelde aankomen, in de vorm van de beruchte persconferentie) was ingeslagen, werd vrijdag de 13e toch wel de dag waarop alles en iedereen zijn activiteiten en concerten ging afzeggen. Zo werd de gehele culturele sector per direct in een soort winterslaap gezet.

Voor mij persoonlijk kwam de grootste klapper dan ook meteen in het begin. De 9e editie van mijn festival, Jazzfest Amsterdam, dat op 21 maart had moeten plaats vinden, heb ik op deze vrijdag de 13e moeten afzeggen. Juist nadat we de dag ervoor de laatste puntjes op de i hadden gezet en werkelijk alles af was. Wat een teleurstelling, niet alleen voor ons als organisatie, maar vooral ook voor alle musici, technici, vrijwilligers, het publiek en alle andere betrokkenen. Het was een onwerkelijke situatie, ondanks dat we de bui in de weken daarvoor zeker al voelden hangen.

In de week daarna kwam dat wat ieder andere musicus en kunstenaar elders ook heeft meegemaakt en wat in deze rubriek al vaak is omschreven en benoemd: het ene na het andere festival of concert werd eerst verplaatst, daarna geannuleerd en opeens was de agenda leeg tot en met de zomer. Geen voorjaarstournee en zomerfestivals met Bruut! en Anton Goudsmit, geen losse gigs met allemaal verschillende mensen en formaties dwars door het land, geen sessies in Studio/K, geen afsluitend concert met het Millennium Jazz Orchestra in Theater Bouwkunde in Deventer voordat de serie van het orkest naar de nieuwe locatie verhuist, en geen spannende projecten in Splendor. Ook de vanaf maart geplande wekelijkse schrijfsessies met Bruut! voor ons nieuwe album dat voor de zomer opgenomen had moeten worden, vinden niet plaats.

Opeens was er (bijna) niets meer dat moest, en dat voelde eerst heel vreemd en nieuw. Alsof iemand de pauzeknop van ons aller levens had ingedrukt. In het begin zelfs als een shock waar iedereen in zat en even helemaal niets meer kon doen. Maar na verloop van tijd voelde het ook verrassend goed, rustgevend, inspirerend en motiverend. Geen deadlines, geen tijdsdruk, geen afspraken, geen autoritten kris kras door het land. Opeens is er tijd en vrijheid. Iets dat we blijkbaar zijn vergeten omdat iedereen altijd van alles en nog wat te doen heeft.

Van de ene dag op de andere zat ik elke avond thuis te eten, samen met mijn vriendin met wie ik nog nooit zoveel tijd heb doorgebracht, laat staan drie maaltijden per dag samen heb genuttigd. Opeens begon het klussen in huis, het opruimen en lezen in de zon, het lekker koken elke dag, met als gevolg een vrij forse stijging in het wijnverbruik. Opeens was het bij waanzinnig weer veel wandelen en mooie fietstochten maken. Een vorm van rust, genieten en ontspanning die ik me in deze vorm en hoeveelheid niet meer kon herinneren.

Maar opeens is er ook veel tijd en rust om muziek opnieuw en anders te beleven. Vanuit de rust kwam inspiratie en zin in actie. Zo was ik bijna een hele dag bezig met The big Corona crisis isolement practice program voor mijn studenten aan het Conservatorium in Den Haag. Ik speurde door allemaal interessant materiaal, links, video’s, boeken en meer om voor mijn leerlingen een verzameling samen te stellen met genoeg aanvullende stof voor de aankomende periode van thuisstudie. Omdat er zeeën van tijd voor ons lagen voelde het ook voor mij als een kans om weer van alles te ontdekken.

Felix Schlarmann: "Mijn vibrafoon beleeft nu een revival in mijn muzikale activiteiten, experimenten en opnames." Foto Ranjani Nirosha
Felix Schlarmann: “Mijn vibrafoon beleeft nu een revival in mijn muzikale activiteiten, experimenten en opnames.” Foto Ranjani Nirosha

Gelukkig had ik de gehele tijd toegang tot mijn oefenruimte in de Q-Factory in Amsterdam, waar ik, meestal bijna alleen in het gehele gebouw, kon doen en laten wat ik wilde, en langzamerhand een routine in het wekelijkse lesgeven via videostream ging opbouwen. Met Bruut! gingen we op afstand schrijven, dus nam ik grooves en ideeën op, waarop de anderen dan weer hun ideeën gingen opnemen. Een achteraf gezien zeer productieve en leuke manier van werken.

In het begin van het jaar werd ik lid van het Amsterdamse muzikantencollectief Splendor. Maar voordat ik er écht actief kon worden met eigen concerten, programma’s en ideeën, werd het clubhuis aan de Nieuwe Uilenburgerstraat gesloten voor publiek en was het ook daar opeens heel erg stil. Zo zat ik daar vaak hele middagen en avonden helemaal alleen in de grote zaal of de kelderstudio en was er bijna onbeperkt ruimte en tijd om te spelen en te experimenteren, met bijvoorbeeld effecten die ik op drums en percussie-instrumenten gebruikte.

Na verloop van tijd had ik een soort ministudio ingericht waar ik onder meer opnames maakte voor een nieuw project dat ik samen heb met een vriend in Berlijn. De hele tijd muziek heen en weer sturen, opnames maken, dingen proberen, terug luisteren, etc etc. Er was tijd zat. Zelfs mijn vibrafoon die al sinds jaren op zolder stond heb ik op een bepaald moment naar het gebouw van Splendor verhuisd en die vibrafoon beleeft nu een revival in mijn muzikale activiteiten, experimenten en opnames. Voor een paar van de dagelijkse video’s die musici van het collectief voor onder andere de Splendorleden gingen opnemen, ging ik experimenteren met mijn oude instrument, en dat gaf een nostalgisch gevoel van voldoening.

‘s Avonds op de fiets terug was het spookachtig stil in de stad. Misschien is de sfeer van algehele rust en stilte die juist tijdens de eerste weken heerste wel het meest inspirerend voor mij geweest. Rust, stilte en tijd, iets wat ik deels ben kwijtgeraakt zo schijnt. Iets wat nodig is om vrij en creatief te zijn, zo heb ik gemerkt. Opeens is er tijd om na te denken. Er komen vragen en twijfel. Waar zijn we eigenlijk mee bezig, redden wij het als jazzmusici op lange termijn. Wat moet er anders, en kan deze situatie, zoals vaak wordt beweerd, werkelijk ook een kans voor een nieuw begin of structurele verandering zijn? Moeten wij als sector nu niet ook aan ons publiek laten voelen hoe het is als er geen muziek is? Passen wij ons dus misschien te snel aan, aan deze situatie, door maar wéér mee te buigen en meteen alles op te willen lossen en alternatieven te zoeken?

Felix Schlarmann: "Deze situatie als een struisvogel, met de kop in het zand, door te brengen heeft geen zin." Foto Ranjani Nirosha
Felix Schlarmann: “Deze situatie als een struisvogel, met de kop in het zand, door te brengen heeft geen zin.” Foto Ranjani Nirosha

Wellicht is er voor goede jazzmuziek, waarvan je live in een mooie en sfeervolle jazzclub kunt genieten, geen alternatief, ook niet online. Wat als de 1,5 meter samenleving nog heel lang gaat duren en concerten met veel mensen ook volgend jaar nog niet kunnen? Want dan zullen er ook geen concerten met normale gages zijn op de lange termijn, dus wordt het overleven moeilijk. Is dit dan toch het moment om na te denken of wij als (jazz)musici nog iets anders moeten doen om geld te verdienen, zoals dat bij sommigen (klassieke) collega’s via omscholingsactiviteiten en dergelijke inmiddels al aan de hand is?

Als geboren Duitser zie ik met pijn in mijn hart het verschil van de Duitse ‘tone of voice’ waarop in mijn land van herkomst wordt gesproken over het belang van cultuur. Waarom wordt cultuur daar zo veel meer en op vanzelfsprekende wijze gewaardeerd dan hier? Meteen doemen vragen op. Wordt dat wat wij doen hier in Nederland genoeg gerespecteerd, en voor wie doen we het? Opeens wordt ook duidelijk, wat een geluk een vaste baan aan een conservatorium betekent en hoeveel zekerheid dat brengt, en dat veel collega’s die zekerheid nu niet hebben. Dat besef gecombineerd met verontrustende en demotiverende signalen uit de politiek maakt mij in deze tijd ook verdrietig.

Maar deze situatie als een struisvogel, met de kop in het zand, door te brengen heeft geen zin. Een apathische houding is niet het signaal dat ik als muzikant wil geven aan de maatschappij.
Dingen moeten anders in dit land, dat weten wij allemaal. Kunsten, en jazzmuziek in het bijzonder, zouden meer gewaardeerd moeten en kunnen worden, dat weten we ook. Perspectieven zijn op dit moment uiterst moeilijk, juist voor de jonge generatie die nu het muzikale veld in gaat en iets moet opbouwen, dat is ook heel duidelijk. Maar wat we ook weten is wat muziek, en kunst en cultuur in het algemeen, met ons doet als mens en mensheid. Vooral als het er eventjes niet meer is en wij het niet kunnen beleven of uitvoeren wordt dit duidelijk. Wij mogen nooit vergeten hoe belangrijk cultuur voor een maatschappij is, ook in tijden van een crisis en terwijl een club politici dit niet zo of in mindere mate ziet. Deze overtuiging, deze diepere zin van kunst, biedt hoop en laat de kunsten altijd overleven, want er zal nooit, werkelijk nooit, een maatschappij, een cultuur of beschaving zonder cultuur, dus zonder muziek, zijn!

Opeens worden veel gesprekken gevoerd binnen de jazzscene. Mensen die elkaar anders nooit of zelden spreken, overleggen samen. Er wordt gezamenlijk actie gevoerd, opnieuw over faire betaling van musici gediscussieerd en de vraag wordt gesteld of concerten wel gratis gestreamd moeten worden, juist nu niemand wat verdient. Dat zijn mooie en interessante ontwikkelingen die in een sombere en donkere tijd hoop geven dat op de lange termijn dingen ook weer beter kunnen worden, en inzicht geven in het belang van muziek.

Onderwijs op afstand is vermoeiend, maar bewijst bij de meeste leerlingen door de enorme reflectie middels zelfstudie en video-opnames ook extreem leerzaam en productief te zijn, Zodat dit zeker ook in de toekomst onderdeel zal blijven van het lesgeven. Het schrijfproces van Bruut! werkte heel anders nu het op afstand gebeurde, maar toen we laatst voor het eerst in een grote ruimte bij elkaar kwamen om drie dagen lang die dingen live uit te werken die wij thuis apart hadden opgenomen, bleek ook toen weer dat deze manier van ‘online’ werken deels zijn voordelen heeft, als het maar niet de hele tijd zo moet gaan.

Felix Schlarmann: "Ik ben ervan overtuigd: er komt weer iets nieuws, betere tijden, dat weet ik zeker." Foto Ranjani Nirosha
Felix Schlarmann: “Ik ben ervan overtuigd: er komt weer iets nieuws, betere tijden, dat weet ik zeker.” Foto Ranjani Nirosha

Splendor heeft voor onze leden vanaf 1 juni zijn deuren weer geopend met veel programma in juni en de daarop volgende maanden, en ik verheug me er enorm op weer te kunnen spelen en dingen te maken, samen met anderen, hoe klein het publiek de komende tijd ook zal zijn. De vrijheid die deze periode van rust met zich mee heeft gebracht heeft mij persoonlijk opnieuw laten beseffen hoe bijzonder ons beroep is, en dat tijd en vrijheid juist heel existentieel zijn voor dat wat wij doen en willen doen.
En dat er ook een gezonde realiteitszin naar boven komt drijven en er kritische gedachten komen over hoe muziek maken op lange termijn er uit moet of kan zien is ook alleen maar goed, want het dwingt je om nooit iets als gegeven te accepteren.

Ik ben ervan overtuigd: er komt weer iets nieuws, betere tijden, dat weet ik zeker. Het zal zeker niet hetzelfde zijn als vroeger. Maar wel spannend!

Ik hoop dat we met z’n allen de kracht hebben om door deze actuele situatie, en de met zekere waarschijnlijkheid daaropvolgende moeilijke economische periode, heen te komen.
Hopelijk houden we ook de moed om gezamenlijk sterk te zijn en als sector duidelijk te maken wat we nodig hebben om te doen wat we doen en dat er grenzen zijn aan het buigzaam zijn. Laten we vooral met open vizier tegenover de toekomst staan, met de gedachte dat dingen niet altijd zo zullen blijven als ze waren, wat juist kansen kan bieden. Laten we met een positieve realiteitszin, met vertrouwen en creativiteit de toekomst in gaan!”

 

www.felixschlarmann.com

 

Previous

Neusfluit

Next

Jazz ten tijde van corona: Mark Alban Lotz

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Lees ook