Dankzij een klein respijt rond de zomerperiode kon je, zij het in een zeer aangepaste vorm, genieten van livemuziek in persoon. Maar daarvoor en daarna werd 2020 een jaar ontdaan van ‘echte’ livemuziek en gevuld met afgelasting, verschuiving en vooral heel veel online aanbod. De kwaliteit ervan, zij het qua opzet, beeld of geluid, liet vaak veel te wensen over.
Waar deze schrijver eind maart nog vol enthousiasme meedeed aan allerlei online-concerten, crowdsource-workshops, zoom-seminars enzovoort, trad na een paar weken al een voorzienbare vermoeidheid op. Na een hele werkdag achter de computer, gevuld met online-vergaderingen en Zoom-overleggen, werden ook nog alle familie- en vriendenborrels online-aangelegenheden. Daarom voelde het aanschuiven achter het zoveelste scherm voor een paar uur muziek in de avond eerder als een energievretende verplichting, dan als een moment om te ontspannen en van te genieten.
Maar het livemuziekvirus is gelukkig nog hardnekkiger dan het Covid-beestje, en gezien het overweldigende aanbod van dit weekeinde, was het niet te weerstaan om er weer bij te zijn. Bij deze een reflectie over de voors en tegens, de overeenkomsten en verschillen van drie keer genieten van ‘live’ muziek, online
TIN MEN AND THE TELEPHONE – GREATEST SHOW ONLINE SESSION
Het omarmen van een scala aan online-mogelijkheden
Wie Tin Men & The Telephone al kende wist dat deze mannen geen wereldwijde pandemie nodig hebben om alles wat interactieve online-media te bieden hebben in te zetten bij het musiceren. Veel lag er dus al, inclusief de speciale ontwikkelde Tinmendo-app. Het was dus duidelijk dat zij als geen ander snel op deze uitdagende situatie konden inspringen. Hun voorstellingen dit jaar deden er nog een schepje bij: het gekochte concertkaartje werd een waar digitaal vliegtuigticket met Zoom-link en ID-nummer, en een vliegtuigstoel als digitale Zoom-achtergrond werd er meteen bijgeleverd. Dankzij het gekozen formaat waren niet alleen de muzikanten voor het publiek zichtbaar, maar de toeschouwers die dat wilden eveneens voor elkaar. En de Tinmendo-app was met enige kleine aanpassingen ook gebruiksklaar gemaakt voor deze virtuele intergalactische reis. Een kleine herstart was wel nodig om alle techniek op orde te krijgen, maar verder verliep de reis soepel.
De composities waren actueel, de thema’s en boodschappen bleven trouw aan wat ze al een tijdje waren: bewustwording over de klimaatcrisis en een cynische kijk op Amerikaanse politieke toestanden. Wel was er meer aandacht besteed aan een verhaallijn wat een prettige leidraad bood. Het bleef fascinerend om Tony Roe en Jamie Peet zo makkelijk te zien improviseren op basis van met de app ingezonden input van de deelnemers. Want dat waren ze inderdaad, eerder deelnemers dan toeschouwers en ondanks de tussenkomst van schermen en het ‘bankluisteren’, namen zij duidelijk deel aan het creatieve proces. De nadruk werd minder gelegd op de kwaliteit van beeld en geluid, hoewel dat zeker niet slecht was, en meer op de improvisatie en belevenis van een waar interactief concert. Een prima muziekavond, met ook een hoog vermaakgehalte dankzij het improvisatievermogen van de artiesten en de actieve participatie van de deelnemers, ook al bleef het vreemd en onwennig, vanuit thuis.
MONDRIAAN JAZZ FESTIVAL
Het zuiver registreren en streamen van concerten
Het team van het Mondriaan Jazz Festival moet de afgelopen maanden op een ware achtbaan van emoties geleefd hebben. Net als alle andere najaarsfestivals laveerde het tussen wel of niet doorgaan, wel of geen publiek, wel of niet online, enzovoort. Toen ging de kogel door de kerk, deels veroorzaakt door de in oktober genomen nieuwe overheidsmaatregelen en mede geholpen door extra steun van de gemeente Den Haag: het festival kon doorgaan, maar volledig online. Dit gebeurde zonder publiek, en met ongeveer de helft van de concerten van tevoren opgenomen, de rest live gestreamd met de bedoeling om een zo goed mogelijke flow te bieden. Ook was er gekozen om de concerten op meerdere platforms tegelijkertijd uit te zenden (hoge kwaliteit op de website, maar ook via Facebook) en met gratis toegang, met zodoende als doel een groter en ook breder publiek te bereiken. Er was wel een mogelijkheid voor donaties toegevoegd.
Waar het Mondriaan Jazz Festival meestal een internationaal gevuld programma biedt, werden het dit jaar honderd procent Nederlandse (of liever gezegd in Nederland woonachtige) artiesten. Het werd een evenwichtige mix van gevestigde namen, nieuwe talenten, bijzondere samenwerkingen, albumpresentaties, speciale projecten, en meer. Heel boeiend werd de set van Fuensanta Méndez/Tineke Postma/Sun-Mi Hong. Een intergenerationeel, intercontinentaal powertrio met even stoere als poëtische composities. Een indrukwekkend optreden van Ernst Reijseger en Harmen Fraanje die diep in het moment improviseerden, en de prachtige composities van Yannick Hiwat, door de pandemie en renaissancemuziek geïnspireerd, vormden onder andere de hoogtepunten van dit viereneenhalf uur durend programma.
De zorgvuldigheid waarmee het evenement door en voor muziekliefhebbers gemaakt werd viel op. Er was veel aandacht besteed aan goed beeld en geluid. Een noemenswaardig verbeterpuntje is dat de belichting nog duidelijk ontworpen was met in-persoon podiumconcerten in gedachten. Hier had met meer creativiteit naar gekeken kunnen worden. Een groot voordeel van deze set-up was dat voor wie dat wilde, alle concerten te zien waren. Geen sprake van overlap of keuzestress.
Vierenhalf uur is wel – zelfs voor de meest gepassioneerden – een lange zit, zonder pauze of wandeling tussen zalen. En op een scherm kijken, al waren er mooie concerten, bleef passief, vermoeiender en vrijblijvender dan er in levenden lijve bij aanwezig te zijn. Maar het grootste gemis voor de kijkers, en zo te horen aan hun reacties ook voor de artiesten, was het gebrek aan emotionele wisselwerking tussen publiek en artiest die zichtbaar, hoorbaar en voelbaar ontbrak. Alhoewel ze er niet minder door speelden, refereerden meerdere muzikanten er ook aan, waaronder een bijna aandoenlijke Fuensanta Méndez, die ongemakkelijk beaamde ‘we voelen jullie applaus’.
LE GUESS WHO-ON
Een boeiend driedaags muzikaal televisiekanaal
Le Guess Who gooide het dit jaar over een compleet andere boeg. Geen live-concerten met publiek, geen live-streaming van concerten, en zelfs ook geen nieuw opgenomen concerten. Daarvoor in de plaats een heel zorgvuldig en professioneel gecureerd programma met uiteenlopende inhoud, geheel in de geest van LGW: actueel, internationaal, experimenteel en onverwacht. Dit aantrekkelijke programma werd uitsluitend online gepresenteerd, drie dagen lang op een waar tv-kanaal, inclusief tv-gids, tijdsloten, terugkomende themablokken en korte promotiefilmpjes (voor het eigen festival 2021).
Technisch gezien was deze website dik in orde, in elk geval tijdens de momenten dat deze schrijver keek. En dan heb je het belangrijke kenmerk meteen te pakken – deze opzet bevordert het aan/uit zappen, het lang aan laten staan maar bijna nooit meer dan een kwartier achter elkaar kijken, de multitasking en de afleiding. Het werd dus geen actieve betrokkenheid maar meer in brokken kijken, minder de diepte in en meer surfen.
De interessante Reports from Other Continents brachten korte documentaires over muziek en muzikanten uit alle hoeken van de wereld, onder overkoepelende thema’s. De uitzending bevatte ook een gecureerd filmprogramma, opgenomen concerten uit voorgaande jaren (waaronder Sons of Kemets XL), en Utrecht werd in het zonnetje gezet in Vunk on Vacation. Elk onderdeel nodigde uit tot ontdekking, prikkelde de nieuwsgierigheid, en droeg bij aan een aanbod dat zo divers was dat er voor iedereen wel iets interessants bij zat.
LGW-ON stilde de honger naar livemuziek en festival niet, maar bood de mogelijkheid om van kleine, lekkere, gevarieerde en soms onverwachte hapjes te genieten, zoals goed samengestelde tapas dat doen.
CONCLUSIE VAN DE BANKLUISTERAAR
Het is dit jaar wel duidelijk geworden dat geen online-aanpak, ongeacht hoe goed bedacht die ook is, en hoe bijzonder ook de kwaliteit ervan, ooit het in-persoon ervaren van livemuziek waardevol kan vervangen. Het ontbreken van de wisselwerking tussen artiesten en toeschouwers die elk concert uniek maakt, de bijzondere sfeer die beiden samen creëren als er geen scherm tussen zit, de reactie en interactie in het hier en nu is niet te op te vangen. Het is daarom ook heel begrijpelijk dat vele artiesten en organisaties er dit jaar, alle teleurstelling ten spijt, voor kozen om niet op de online-trein te springen. Al betekende dat het afzeggen of doorschuiven naar volgend jaar van evenementen die al lang in de steigers stonden. Ook is uit vele van deze online-alternatieven gebleken dat ze (nog) lang niet allemaal een goed, duurzaam verdienmodel bieden voor artiesten noch in bredere zin voor de muzieksector.
Wel is het goed om te zien hoe muzikanten en organisaties op korte termijn zich inzetten om creatieve oplossingen te bedenken om de warme band met het publiek te behouden. Dit zijn er drie van, gekozen uit het aanbod van slechts één weekend. Er zijn er ongetwijfeld nog veel meer die in de loop van het jaar het licht gezien hebben, bedacht door creatieve muzikanten, theaters, zalen, festivals, organisaties enzovoort. En mocht het nodig zijn om op langere termijn de culturele- en muzieksector aan te passen aan een nieuw normaal, zijn alle bijzondere alternatieven welkom. Dus wie zich aangesproken voelt, mag het uitproberen!
SOPHIE CONIN
BELEVING VAN ONLINE-CONCERTEN
Thuis op de bank
Tin Men & The Telephone – 13-11-2020
Tony Roe – toetsen
Jamie Peet – drums
Mondriaan Jazz Festival – 14-11-2020
Le Guess Who-ON – 13 t/m 15-11-2020
www.mondriaanjazz.nl
on.leguesswho.com
tinmenandthetelephone.com
