Contemplatief is een niet alledaags woord voor beschouwend. Maar je zou er ook het begrip bezinning bij onder kunnen brengen. Bezinning als wanneer je door omstandigheden gedwongen in jezelf terugkeert, je gaat afvragen waar je op dat moment in het leven staat, hoe het nu verder moet. En wat je dan kunt gaan doen is beschouwen. Zó handelde Joost Lijbaart.
De omstandigheden waarover hierboven wordt gesproken, zijn het virus Covid-19 en de – soms afgrijselijke – gevolgen die het oplevert. Slagwerker Joost Lijbaart kreeg daar uiteraard ook mee te maken. Hij werd evenals al zijn collega’s in de jazz- en improvisatiewereld van de ene op de andere dag op non-actief gezet. Tijd voor hem om te gaan analyseren hoe het nu verder moest en tevens om terug te blikken op de 53 jaar die achter hem liggen. Het leverde een reis naar zijn binnenste op, die een cd baarde die hij Free noemde en waarvan geen letter is overdreven.
In een recent interview met JazzNu legde Joost Lijbaart uit dat in Free zijn hele leven is opgesloten. Hij deed er zes jaar over en moest twee crises doorstaan om zijn twijfels overboord te zetten en daadwerkelijk tot handelingen over te gaan. Nu ligt zijn leven op de tafel van eenieder die daar kennis van wil nemen, vastgelegd in dertien eigen stukken.
Als je niet zou weten dat verdriet, vertwijfeling en gebrek aan durf óók aan Free ten grondslag liggen, zou je kunnen denken dat het leven van Joost Lijbaart er een is van rozengeur en maneschijn. Want de muziek gulpt uit alle hoeken en gaten, precies zoals de knoppen van een rozenstruik dit doen in het voorjaar. Hier gaan echter de knoppen de diepte in, naar het instinctieve gevoel van een slagwerker die zijn instrumentarium van haver tot gort kent. En het bovendien heeft uitgebreid met onder meer een harmonium, balafoon en vibrafoon. De zeggingskracht wordt hiermee oneindig. En dat spectrum benut Joost Lijbaart dan ook ten volle.
Het lijkt erop dat de slagwerker die zo functioneel en verrijkend is bij musici als Yuri Honing, Sanne Rambags en Bram Stadhouders van zichzelf los is gekomen. Onthecht zogezegd. Wat Joost Lijbaart met Free wil is zijn leven in muzikale contexten plaatsen. Er filosofische betekenissen aan geven, aan zijn mannelijkheid reflecteren, frustraties uit het verleden uit de weg ruimen. Daarvoor heeft hij een studie gemaakt om te bezien hoe hij melodie aan dit soloalbum kon toevoegen, hoe hij het verleden van de ‘te gelde’ kon maken en vooral hoe hij de luisteraar kon meenemen op zijn muzikale reis.
Daarvoor hoeft hij of zij zich geen inspanningen te getroosten, want Free boeit van begin tot einde. Joost Lijbaart heeft ervoor gewaakt nergens de muziek dicht te spijkeren – hoe voor de hand liggend is dat immers bij solopercussie. Omdat hij veel ervaring heeft met Afrikaanse en Aziatische muziekvormen verheft Free zich boven elk vergelijkbaar initiatief. De vermenging van jazz, improvisatiemuziek, klassiek, wereldmuziek, elektronica en uitgekiende slagwerktechnieken, alsmede de mix en ineenstrengeling van ritme, harmonie en melodie blijven vijftig lange minuten boeien.
De muziek omspant, net als de intenties van Joost Lijbaart, het gehele universum. Neem de compositie Half Moon; 12/8 afgezet tegen ¾ brengt je naar West-Afrika, in Interstellar hoor je de fusion uit de jaren zeventig, in Dream Time het verborgen leven van de Aboriginals en Manhood gaat over het missen van een vader en de daaraan gekoppelde vraag: wie ben ik als man en als mens. En corona krijgt aandacht in Corona Spiritual. Het album eindigt met het titelstuk: Free. Waarmee Joost Lijbaart zich afvraagt wat er resteert als je alles loslaat.
Daarop heeft hijzelf het antwoord gevonden door het realiseren van dit prachtalbum. En wellicht kan de luisteraar daarop meereizen bij het veelvuldig beluisteren ervan.
RINUS VAN DER HEIJDEN
JOOST LIJBAART – FREE
Challenge Records
Joost Lijbaart – drums, gongen, cymbalen, bellen, handpercussie, harmonium, klokkenspel, balafoon, vibrafoon, odaiko-drums, shaman drum en fluit
WEBSITE JOOST LIJBAART
