Je moet wachten tot het tweede stuk van de cd ‘Midnight in Europe’ om het gitaargeluid van Ratzko Zjaca te horen. Maar dan hangt er ook meteen een visitekaartje aan: een dat fantasie, kracht, zuiverheid en opwinding vermeldt. En dat ruimte laat aan de andere drie bandleden van het ZZ Quartet, want die zijn het beluisteren ook meer dan waard.
Ratzko Zjaca is afkomstig uit Kroatië en studeerde aan het Conservatorium van Rotterdam af op jazzgitaar, compositie en klassieke Indiase muziek. Met accordeonist Simone Zanchini vormt hij de spil van het album Midnight in Europe. Accordeon en gitaar op het voorste plan, begeleid door contrabas en slagwerk; het zorgt voor een prikkelende combinatie.
Een accordeon eist in elke combinatie waarin hij opduikt, een prominente plaats op. Bij het ZZ Quartet is het niet anders.. Het instrument, dat als geen ander kan huilen, emoties én valse emoties kan oproepen, is daardoor tegelijk kwetsbaar. Want wat moet je op het voorplan als je alleen maar emoties kunt uitstoten en geen verhaal vertellen? Daar is bij Simone Zanchini geen sprake van: hij boeit vanaf de eerste tot de allerlaatste noot.
Dat boeiende heeft alles te maken met de afwijkende wijze waarop hij de accordeon bespeelt. Hij houdt van korte, zelfs afgemeten frases, houdt er voortdurend de vaart in en goochelt met de klankkleuren van zijn instrument. En daarbij komt gitarist Zjaca dan weer om de hoek kijken: ook hij experimenteert met nieuwe en afwijkende klanken en als die samenvallen of gaan duelleren met die van de accordeon, dan is er zeker sprake van de focus gevangen houden en is spanning verzekerd.
Het ZZ Quartet is van de avontuurlijke soort. Gitaar en accordeon mogen dan wel vaak de toon aangeven, zij doen dat niet op een verstikkende manier. Contrabassist Martin Gjakonovski straalt rust uit, bouwt robuuste wallen op de juiste momenten. Zijn ronde toon doet geruststellend aan. Voor Adam Nussbaum geldt hetzelfde: de 65-jarige Amerikaan is een oudgediende in de jazz, hij speelde met talloze groten. John Abercrombie, Carla Bley, John Scofield, Gil Evans, Dave Liebman, Lee Konitz, Steve Swallow en Miroslav Vitous zijn enkele van de namen waarmee hij vanaf de jaren zeventig de wereld afreist.
Binnen het ZZ Quartet speelt Adam Nussbaum vrijwel ongemerkt dezelfde leidende rol als Zanchini en Zjaca. Al valt dit waarschijnlijk niet zo op. Hij produceert op de achtergrond, met uitschieters naar het front, een vaak donker, rollend ritme, dat weldadig aandoet omdat het wordt afgezet tegen de gehaaste, felle klanken van de accordeon. En hoe mooi past daar zijn uitgekiende spel met brushes bij.
ZZ Quartet zegt van zichzelf dat het een Europese band is – dat kan natuurlijk, ook al is Nussbaum Amerikaan – die muziektheater brengt. Daar is geen woord van overdreven, want het concept van het kwartet rust in jazz, volksmuziek, wereld- en filmmuziek – jazeker, je hoort op Midnight in Europe ook Fellini’s lievelingscomponist Nino Rota – dansmuziek en pop. Een gitarist die schatplichtig is aan Pat Metheny, maar ook aan Jimi Hendrix – in Voglio una Donna hoor je een flard van diens Manic Depression – kan haast niet anders dan de hele wereld van de muziek te hebben bewandeld. En een accordeonist die beboppionier/accordeonist Art van Damme en Frank Marocco – mede klankbepaler op het legendarische album Pet Sounds van The Beach Boys – in zijn gereedschapskist heeft zitten, heeft dezelfde looproute afgelegd.
Midnight in Europe is derhalve een intrigerend album, dat uitnodigt om telkens opnieuw te beluisteren. Om dan steeds weer te ontdekken dat deze muziek onuitputtelijk is.
RINUS VAN DER HEIJDEN
ZZ QUARTET
MIDNIGHT IN EUROPE
InandOut Records
Simone Zanchini – accordeon en elektronica
Ratko Zjaca – gitaar en elektronica
Martin Gjakonovski – contrabas
Adam Nussbaum – slagwerk
