Je moet ze met een korenmaat zoeken, maar soms, heel soms zijn er van die concerten waar alles klopt. Waar je vanaf de eerste noot hoort dat er heel wat moet gebeuren wil er iets misgaan. Zo’n concert vond op deze avond plaats op een locatie waar ook nog eens alles piekfijn in orde is.
Changing Landscapes was de titel van het programma waarvoor pianist Philipp Rüttgers, altviolist Oene van Geel en cellist Pau Sola tekenden en waarbij ze vijf kwartier lang alle monden van de aanwezigen wagenwijd lieten open staan. In de of-hij-erom-gemaakt-is kapel van Mariëngaarde in Tilburg. Was dit klassieke muziek, was het jazz, was het kamermuziek, was het wereldmuziek? Het antwoord is eenvoudig: het was het allemaal en daarmee zette dit trio een ongrijpbaar concept neer. Dat onder je huid ging zitten, waardoor je het als een cadeautje mee naar huis kon nemen om er nog dagenlang je geest op te laten dobberen.
Wat het vooral ook was, was improvisatie. Waarmee het trio zich meesterlijk onder het juk – dat de omschrijvingen van muzieksoorten in de vorige alinea nu eenmaal in zich dragen – wist uit te werken. Zo kon een optreden open bloeien dat weliswaar valt onder de pogingen totaal verschillende muziekstijlen bijeen te brengen, maar zich onderscheidde door het betoonde vakmanschap en de eindeloze fantasie van de drie musici.
Zoals gesteld berustte de muziek voor een (groot) deel op improvisaties. De passages die van papier af werden gespeeld vestigden vaak de indruk dat ze ook zonder die notenschriften hadden gekund, omdat de musici met afgewend hoofd slechts af en toe een blik op hun lessenaar wierpen. Het was natuurlijk al bekend hoe mooi een altviool en cello in elkaar kunnen opgaan, maar de intensiteit die de spelers hier aan hun instrument meegaven plus de lichte galm van de kapel waarin het concert plaats vond, konden het concept van de identiteit van dit trio niet beter weergeven.
Soms werd de cello getokkeld en werd de viool dóór gestreken, waardoor weer een nieuwe dimensie werd aangestipt. Hetzelfde gold wanneer een stortvloed aan pianoklanken dreef op een versneld bed van vioolgeluiden. In een qua sfeer gedragen stuk voegde cellist Pau Sola stemklanken toe, die niet anders dan uit een ver verleden konden stammen. Toen componisten als Guillaume Dufay en Josquin des Prez ze inzetten om hun muziek naar ongrijpbare hoogten te stuwen. Bij dit trio zweefden ze door hedendaagse improvisatiemuziek en leidden zodoende een nieuw leven, waarbij ze de verstilling van de muziek even effectief benadrukten als zes eeuwen geleden.
Met dit alles mag niet gezegd zijn dat Changing Landscapes in diffuse klanken was gevangen. Philipp Rüttgers had zich laten inspireren door jazzpianist Craig Taborn voor zijn compositie Reflections. De groove van Taborn werd aan Oene van Geels cajón ontfutseld, terwijl de cello tokkelend ondersteunde en Rüttgers met wapperende handen over de pianosnaren snelde. Bovendien had Oene van Geel zijn cajón extra toegerust met een klein bekken om de groove nog verder te benadrukken.
De akoestiek van de Mariëngaarde is voorbeeldig, maar niet altijd. In Stay In Yourself werkte hij tegen, omdat de teksten die Oene van Geel had ontleend aan de woorden van een vriendin die in de put zat en die hijzelf declareerde, veelal onverstaanbaar waren. De zo effectieve galm liet de tekst verdrinken.
En dan waren er nog eigenaardigheden die het concert verrassende wendingen gaven. Zoals de compositie Idea Fifteen, waarin Philipp Rüttgers alleen de witte pianotoetsen beroerde. En de altviool Indiase klanken op de toehoorders losliet. Ook het moment dat Rüttgers zijn vleugel even liet voor wat hij was en plaatsnam achter een geprepareerde piano kleurde het klankspectrum nóg rijker. En om het voorlaatste stuk in 7/8 te zetten, daarmee werd door nóg meer grenzen gebroken. Top, zonder meer!
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
CHANGING LANDSCAPES
Tilburg, kapel Mariëngaarde, 27 augustus ’21
Oene van Geel – altviool, zang en cajon
Philipp Rüttgers – piano
Pau Sola – cello en zang
