Gitarist Bram Stadhouders, die vooral bekend is als improviserend musicus, treedt op November Music aan met ‘Suite X’, een project dat is gestoeld op barokmuziek. Hij mengt de barokklanken van het Belgische ensemble B.O.X. met zijn eigen elektronische erupties op gitaar en improvisaties. November Music brengt de première van ‘Suite X’.
“Ik wilde al heel lang iets doen met barokmuziek”, legt Bram Stadhouders uit. “Ik sprak erover met Bert Palinckx (artistiek directeur van November Music, red.) en die zag dat wel zitten. Hij verwees me naar het Belgische ensemble B.O.X., dat veel samenwerkingsprojecten met pop- en lichte muziek heeft gedaan. Volgens mij is het de eerste keer dat ze zich nu op jazz en improvisatiemuziek richten. Het sextet was er meteen voor in. Klassieke musici die vaker dit soort verbindingen maken, zijn meer open-minded. Die schrikken niet zo snel.”
Bram Stadhouders’ bezoek aan Bert Palinckx mondde uit in een compositieopdracht voor November Music. Hij heeft voor het project Suite X acht stukken gecomponeerd. Ze bestaan voor het grootste deel uit improvisaties. Maar zijn vrijwel geheel uitgeschreven. “Barokmuziek kent ook een improviserende achtergrond”, zegt Bram Stadhouders. “Ik denk dat vrijwel alle stukken van Bach ook uit improvisaties zijn ontstaan. Barokmuziek is heel breed. Je denkt al snel aan kerkmuziek. Maar Bach bijvoorbeeld hoeft niet per se in een kerk te worden uitgevoerd. Renaissancemuziek wel. Het werk van Johannes Ockeghem en Josquin des Prez wordt meestal in kerken gezongen, maar is heel space-achtig, ook al heeft het een religieus tintje.”
Barokmuziek maakt al lang deel uit van het leven van Bram Stadhouders. Zijn vader Walter heeft een gitaarschool in Tilburg en zodoende kwamen de zonen Bram en Jasper al met oude muziek in aanraking toen zij de kleuterleeftijd nauwelijks waren ontgroeid. “Barok is ons met de paplepel ingegoten”, lacht Bram Stadhouders. “Ik ben begonnen als klassiek gitarist, dan ‘doe’ je al snel Telemann en Bach. Ik speel mijn hele leven al Bach, dat is een liefde die niet stuk kan.”
“Ik ben geen purist, maar ik denk wel dat de mensen straks in Suite X barok horen. Toen ik mijn master compositie deed aan het conservatorium in Den Haag, ben ik in de barok gedoken. Kerkorganisten leren improviseren in barokstijl. Dat deed ik ook tijdens die opleiding. Ik ging dingen uitproberen en kreeg het improviseren snel in de vingers. Het is niet helemaal hoe het moet, maar stilistisch is het allemaal barok. Tijdens het componeren voor Suite X heb ik geïmproviseerd op de piano om tot deze barokstukken te komen. Het is zodoende wel mijn eigen muziek gebleven. Die improvisaties heb ik uitgeschreven, met toevoeging van meer instrumenten. Bij het noteren van de instrumentatie heb ik overigens wel hulp gehad.”
In de muziekleer bestaat de term diminutie. Daarmee kan een musicus een thema of melodie verkleinen. Een lange noot kan worden onderverdeeld in meerdere kortere noten, zoals in vier kwartnoten of acht achtste noten. “Diminutie is typisch barok”, zegt Bram Stadhouders. “Als je die in je partijen toepast, gaan musici zelf invullen. In barokmuziek werd met de notenwaarden veel vrijer omgegaan. Die vrijheid krijgen de musici van B.O.X. ook van mij; met mijn materiaal geef ik ze alle ruimte.” In januari gaan Stadhouders en B.O.X. de studio in om de muziek van Suite X op cd vast te leggen.
In 2012 schreef Bram Stadhouders enkele ensemblestukken voor het Nederlands Kamerkoor. “Toen ben ik ook al via improvisaties gaan componeren. Maar nu heb ik voor het eerst improvisaties uitgeschreven. Bij het componeren denk je na over elke noot. Maar ik denk dat mijn betere stukken altijd improvisaties waren. Nu de improvisaties composities zijn geworden, denk ik dat er sprake is van een heel bijzondere balans. Ik heb mijn intuïtie meer aangesproken dan mijn ratio. De barók heeft mij nu uitgenodigd om mij te laten beïnvloeden. Dat is anders dan het tot nu toe is gegaan.”
SURROUND PROJECT ORBIT
Suite X was één project waar Bram Stadhouders zich de afgelopen tijd mee bezig hield, Orbit een ander. Hier draait het om de opstelling van een aantal geluidsboxen, die Stadhouders aanstuurt met zijn surround gitaar. Tijdens November Music 2020 zou het project in première gaan, maar Covid-19 verhinderde dit. Tijdens de lockdowns heeft de gitarist Orbit verder uitgewerkt en nu is er een (digitale) cd van verschenen.
“Ik heb een gitaar laten ontwikkelen, waarbij ik elke snaar apart kan uitsturen”, legt Bram Stadhouders uit. “Daardoor krijgt elke noot een andere richting. Publiek wordt compleet ondergedompeld in mijn muziek. Het geluid komt niet meer van voren, maar je zit er middenin. Daar ben ik live op gaan improviseren. Op de cd is dat natuurlijk niet mogelijk. Er is nu sprake van beats, samples, effecten. Sommige zijn gecomponeerd, sommige zijn ontstaan uit improvisaties. De muziek op de cd wordt weergegeven in stereo.”
Orbit is oorspronkelijk een soloproject van Bram Stadhouders. Op het voorbije festival So What’s Next in Eindhoven had hij trompettist Nils Petter Molvaer, harpist Remy van Kesteren en percussionist Dominique Vleeshouwers uitgenodigd om Orbit in een breder kader te plaatsen. “Dat was voor het eerst dat ik met gasten speelde. Pakte heel goed uit, Orbit staat nu open voor nog andere gasten.”
Het lijkt er op dat Bram Stadhouders met de vele experimenten die hij onderneemt als gitarist, zich aan het ontwikkelen is als een elektronica-freak’. “Elektronica is een beetje op mijn pad gekomen”, zegt hij daarover. Er was zijn project met het grote, verplaatsbare draaiorgel dat met zijn elektrische gitaar werd aangestuurd, zijn project met robots en zijn inspanningen met het Nederlands Kamerkoor voor de vermenging van koorklanken met elektronische geluiden. “En nu met surround komt dit ook zomaar voorbij”, lacht hij. “Met elektronica kun je eindeloos doorgaan. Ik ben niet zo technisch dat ik er al mijn tijd in wil steken. Daarvoor ben ik toch te veel muzikant. Op zeker moment wil je iets nieuws maken, dan komt een of andere elektronisch ding op je pad en daar wil ik dan induiken.”
Elektronica is derhalve geen doel bij Bram Stadhouders, maar toeval. “Met het Nederlands Kamerkoor had ik me ook meer gericht op akoestische muziek, maar wel met gitaar en laptop. Ik zie mezelf niet als iemand die dit soort zaken wil onderzoeken. Elektronica is een middel, geen doel.”
En dan is er nog de muziek van Under The Surface, het trio met Joost Lijbaart en Sanne Rambags. Een nieuwe cd komt begin volgend jaar uit, met uitsluitend composities van Bram Stadhouders: “Zonder improvisaties. De muziek wordt bijna orkestraal, met veel meer instrumenten. Zij zal bestaan uit vooral melodisch materiaal, met ‘leading’ zang en ook gitaarsolo’s.”
Suite X gaat in première bij November Music 2021 op woensdag 10 november om 19 uur.
RINUS VAN DER HEIJDEN
NOVEMBER MUSIC is een jaarlijks terugkerend festival, waar muziek van nu wordt geprogrammeerd, gecreëerd door de makers van nu. Jazz en improvisatiemuziek zijn een wezenlijk onderdeel van November Music. Ook dit jaar. Zo zijn er optredens van de pianisten Brad Mehldau, Vijay Iyer en Aruán Ortiz, Americanajazz van gitarist Julian Lage, powerjazz van Sons of Kemet, funkpop van Louis Cole met het Metropole Orkest en Kika Sprangers met strijkersensemble Pynarello.
De Griekse pianist Tania Giannouli brengt met haar trio jazz, kamermuziek en Oosterse klanken, trompettist Dave Douglas eert met zijn ‘Secular Palms’ de Vlaamse schilderkunst van de gebroeders Van Eyck en Mudita gaat in de slag met slagwerkster Marilyn Mazur.
