Het Prinses Christina Concours kent dit jaar een afgeslankte editie. Geen wonder natuurlijk, Covid-19 gooide ook bij dit prestigieuze evenement roet in het eten. Maar directeur Alexander Buskermolen vertelt vol goede moed over de mogelijkheden die ‘zijn’ concours biedt aan kinderen en jongeren tussen 12 en 20 jaar.
In onderstaand artikel zijn tussen de tekstregels video’s opgenomen van de zeven finalisten van het Prinses Christina Jazz Concours 2021.
Eerst maar even de doelstelling van het concours duiden. Het Prinses Christina Concours wil, heel streng samengevat, kinderen en jongeren stimuleren in hun muzikale ontwikkeling. Muziekeducatie, talentontwikkeling en het opbouwen van netwerken zijn daarbij de sleutelwoorden. Het heeft drie concoursen in het leven geroepen: een klassiek-, jazz- en compositieconcours. En dan is er ook nog De Muziekwedstrijd voor kinderen van 4 tot en met 12 jaar. En de Prinses Christina Concours Academy.
Alexander Buskermolen is sinds tweeëneenhalf jaar directeur van het Prinses Christina Concours, gezeteld in Den Haag. Hij en zijn tien andere vaste krachten zijn een half jaar aan de slag geweest om de finale van het Jazzconcours, die op 14 november in het Bimhuis in Amsterdam zijn beslag krijgt, te organiseren. Covid-19 is er de oorzaak van dat het concours dit jaar in één dag wordt samengeperst. Dat wil zeggen dat er die dag in het Bimhuis een live-finale in de avonduren plaats vindt, een bigbandselectie ’s morgens en ’s middags is er een festivalprogramma met workshops en optredens. Rond 22 uur wordt de uitslag van het Jazzconcours bekend gemaakt.
“Het Prinses Christina Jazz Concours beleeft zondag zijn achtste editie”, zegt Alexander Buskermolen. “Het klassieke concours wordt elk jaar gehouden, het jazzconcours wisselt elk jaar af met het compositieconcours. Dit jaar hadden we voor het jazzconcours veertig inzendingen, zeven gaan er door naar de finale. We zien nu duidelijk de effecten van corona terug: bandjes konden niet bij elkaar komen en repeteren. Velen moesten thuis werken. De samenstelling van de ensembles is nu heel compact. Elke finalist bij het Prinses Christina Concours krijgt een prijs. Een grote of een kleine. We besteden minimaal 150 euro aan een prijs om de deelnemers te voeden met ervaringen. Er zit echter ook een New Yorkreis bij die prijzen.”
EISEN
Zijn er eisen om deel te nemen aan het concours? “Wij hanteren geen minimum-kwaliteitseisen. De beslissing wie doorgaan ligt bij de jury. Iedereen kan dus meedoen. Bij het klassieke concours is het niet anders: deelnemen is belangrijker dan winnen. De leeftijden voor het jazzconcours zijn 12 tot 20 jaar. Er zijn drie categorieën: de eerste is voor de leeftijd 12 tot en met 15 jaar, de tweede voor 16 tot en met 20 jaar en de derde is voor conservatoriumstudenten. Als we het anders zouden doen, zou beoordeling van de deelnemers appels met peren vergelijken, worden.”
Het klassieke Prinses Christina Concours bestaat al 54 jaar, het jazzconcours zeventien jaar. Waarom is er ooit voor jazz gekozen? “Toen we ermee begonnen, in 2004, was er behoefte aan zo’n concours, het was een gat in de markt. Wij zitten met onze deelnemers echt op de leeftijd van middelbare scholieren. Tieners die met pop, rhythm&blues en hiphop bezig zijn, gaan niet naar een conservatorium. Gecomponeerde muziek en jazz horen bij ons.”
Jazz is een niche. Als je het over jongeren hebt, zou de keuze om je als een organisatie als het PCC tot hen te richten, toch meer op pop- of wereldmuziek kunnen liggen? Alexander Buskermolen: “Conservatoria zijn traditioneel ingericht op klassieke en oude muziek. Tegenwoordig ook wel op lichte muziek, waaronder jazz. Wat wij horen bij onze jazzdeelnemers is hoe eclectisch ze zijn, hoe ze niet meer in hokjes denken. Bij klassieke muziek is dat anders. Daar heb je eigenlijk geen keuze, je kunt er hoogstens op zoek gaan naar een eigen stijl of eigen identiteit. Dit jaar zijn we extra aandacht gaan besteden aan wereldmuziek. Ook in de jazzscene merk je dat Zuid-Amerikaanse muziek heel anders wordt beleefd dan bijvoorbeeld Westcoast-jazz. Kinderen die in een bigband spelen, hebben dat vaak van huis meegekregen. Daar hebben ze geld voor instrumenten en lessen en vaak is er al een instrument in huis. De culturen jazz en klassiek zijn heel divers. Klassiek aangelegde jongeren komen vaak uit Oost-Europa, uit Azië. Bij jazz ook uit de Bijlmer en de Baarsjes in Amsterdam.”
Alexander Buskermolen spreekt van een niet te vergelijken opzet met andere concoursen. “Bij alle concerten en evenementen die we organiseren gaat het niet alleen om aan de kinderen een podium te tonen, maar ook om ze nadien meer kansen te geven. Kinderen willen spelen, spelen, spelen. Ook netwerken opdoen. Daarom hebben wij ook de Prinses Christina Concours Academy.”
TALENTONTWIKKELINGSTRAJECT
Prijswinnaars van de drie concoursen doen automatisch mee aan deze Academy. Daarmee is een talentontwikkelingstraject neergelegd dat jonge muzikanten wil begeleiden op het gebied van ondernemen, creativiteit en een succesvolle loopbaan. Een verdienstelijk streven, want de musicus van nu en van de toekomst moet over veel meer capaciteiten beschikken dan voorheen.
Een van de winnaars van het jazzconcours dit jaar krijgt een studiereis naar New York. Dat is uniek voor jonge, aankomende musici. “Voor zo’n prijs is infrastructuur nodig en een productiebudget om musici te betalen. Bij onze klassieke tak doen elk jaar honderdvijftig zalen mee. Bij jazz maar een fractie ervan. Wij zijn nu een samenwerking gestart met New Amsterdam Jazz (organisatie die kansen in de loopbaanontwikkeling van jongeren mee wil stimuleren, red.), daar kennen ze het netwerk beter dan wij.”
Door Covid-19 ging de organisatorische opzet van het Jazzconcours op de schop. Alles is nu geconcentreerd op één dag in het Bimhuis in Amsterdam. Is dat te doen? “Valt mee”, zegt Alexander Buskermolen. “De infrastructuur voor het klassieke concours is er, we moesten nu gaan bekijken wat de waarde voor de deelnemers aan het jazzconcours is. Die waarde begint voor hen pas op het podium. Voor de finalisten volgt in de periode daarna reizen en optreden.” Maar om bij de finaledag te blijven: dan spelen alle deelnemers ’s middags. Die optredens zijn voor iedereen toegankelijk, ook voor publiek. “Ik ben erg benieuwd hoe dit uitwerkt. We doen dit nu voor de eerste keer in coronatijd. Alles wordt ook online uitgezonden. Dan kun je op een enorme manier publiek werven.”
Het Prinses Christina Concours zou jongeren kunnen aanzetten tot het ter hand nemen van een instrument. Of zien zij deelname als een opstapje naar een conservatorium? “Beide keuzes zijn er. De ene denkt: het concours helpt bij mijn ontwikkeling of misschien kan ik wel doorstromen naar een conservatorium. En een ander is stomverbaasd als hij of zij in de finale terecht komt.”
De teloorgang van muziekonderwijs staat momenteel sterk in de belangstelling. Trompettist Eric Vloeimans hield vorige maand tijdens een uitzending van Zembla een gloedvol pleidooi voor behoud c.q. terugkeer van dit onderwijs. Wat denkt Alexander Buskermolen van de teloorgang van dit fenomeen? “Specifiek binnen de jazz is samenspel essentieel. Nu veel scholen er niet meer zijn, kunnen we ze ook niet meer mailen. We doen het nu met een veel fijnmaziger netwerk, door bijvoorbeeld docenten te benaderen. Buiten de muziekscholen is er tegenwoordig YouTube, dat jongeren uitnodigt zelf aan de slag te gaan. Veel van onze deelnemers zijn online begonnen. Thuis stond toevallig een gitaar of een piano, gingen ze zelf wat op aanklooien en op zeker moment wilden ze dan les. Dat betekent een heel andere manier van lesgeven. Kun je bijvoorbeeld hun kennis uitbreiden? Dat gaat heel anders dan bij klassieke muziek. Maar dit neemt niet weg dat ik honderd procent sta achter muzikale infrastructuur in elke stad.”
“Bij ons is ook sprake van echte wonderkinderen. Maar dat ze een prijs winnen bij het Frans Liszt Concours of de Koningin Elisabethwedstrijd is zó’n ingewikkelde weg. Stel dat je als pianist de Elisabethwedstrijd wint, dan zit je voor de komende tijd behoorlijk gebakken. Maar als je eindigt in de halve finale, wat is daar dan de economische waarde van? Die musicus zal nog steeds het schnabbelcircuit moeten opzoeken of lesgevend zijn kost moeten verdienen.”
MAATSCHAPPELIJK BELANG
Alexander Buskermolen vind het actief muziekmaken voor kinderen “ongelooflijk belangrijk. Het is zo goed voor hun creativiteit en doorzettingsvermogen. Dat zijn elementen die je dan als tiener meekrijgt. Ik wil benadrukken dat een rijk cultureel leven daar uit voortkomt. Het gaat er niet om of er een jazzgrootheid of een belangrijke pianist uit groeit. Zelf muziek maken is niet alleen een persoonlijke reis, maar dient ook een maatschappelijk belang. Na twintig jaar opleiding ga je je in dienst van de samenleving stellen. De tijd van in je eigen kokertje blijven is voorbij, zowel economisch als maatschappelijk.”
Het Prinses Christina Concours werkt met het minieme budget van 1,4 miljoen euro per jaar. Voor al zijn activiteiten wel te verstaan. Er zijn elf mensen in vaste dienst en een grote poule van medewerkers, die ook worden betaald. Van de 1,4 miljoen gaat negentigduizend euro per jaar naar de prijswinnaars. Het concours heeft volgens zijn directeur geluk dat het is opgenomen in het Fonds Voor Cultuurparticipatie., dat zich met name richt op talentontwikkeling. Inclusief de bijdragen van overheden werkt het PCC met tachtig donateurs.
Dat het het Prinses Christina Concours vooral ook te doen is om educatie en begeleiding van jongeren blijkt uit de eigen Academy en de Classic Express, een soort rijdende concertzaal. “Dit is een speciale truck voor leerlingen van basisscholen. We gaan daarmee met klassieke muziek het land in, maar dat willen we ook gaan doen voor jazz. In april staan we een hele maand in Tilburg, in vier wijken om zoveel mogelijk kinderen kennis te laten maken met bijvoorbeeld de Concertzaal in die stad. Vijfentwintighonderd kinderen gaan het zien”, zegt Alexander Buskermolen.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
