Eigenlijk willen we er niet steeds op terugkomen: de twee jaar dat de jazz in de pauzestand stond. Maar er was geen optreden tijdens het tweedaagse festival Transition of de musici begonnen er zelf over. Hun opluchting was enorm. Ze keken in een volle zaal naar het toegestroomde publiek en ze waren hongerig om te kunnen geven wat ze zo lang voor zichzelf hadden moeten houden. Transition was het eerste jazzfestival waarmee vroeger terug was. Ook zo goed als uitverkocht met een gezellige drukte en toch overal moeiteloos in kunnen komen.
De eerste dag stond in het teken van hedendaagse, soms minder toegankelijke jazz. Dat bleek al bij de opening door het trio van de Britse pianist Bill Laurance, die naam maakte als een van de grondleggers van de befaamde band Snarky Puppy. Dit trio, gebaseerd op de jazzpianotraditie, heeft gaandeweg zijn grenzen verlegd en stuurt de muziek in de richting van soundscapes. Als verrassing kwam de momenteel in Nederland woonachtige trompettist Philip Lassiter – jarenlang de blazersarrangeur van Prince – op het podium om een nummer mee te spelen.
Een andere verrassing was de hier onbekende Frans/Brusselse pianist Dorian Dumont. Deze bescheiden musicus komt pas achter de vleugel tot leven. Zijn missie is om de elektronische composities van elektronicapionier Aphex Twin op de piano te spelen. Die muziek wordt daarbij volledig uit zijn oorspronkelijke context getrokken en lijkt daardoor eerder gecomponeerd door Erik Satie dan Twin. Dumont laat een stroom van heldere noten als kleine golfjes op het strand op je afkomen, terwijl zijn linkerhand zware akkoorden speelt.
Bescheiden is Tijn Wybenga met zijn AM.OK niet te noemen, wel gedreven. Zijn grote orkest met strijkers en de crème de la crème van de jonge in Nederland opgeleide jazzgeneratie, bracht intrigerende, gecomponeerde hedendaagse jazz met veel free-elementen, waarbij de hiphopcultuur een belangrijke rol speelt. Hiphop is de corebusiness van rapper en multi-instrumentalist Gino Cochice. Zijn groep was jammer genoeg chaotisch bezig. Hij presteerde het om zijn tijd te gebruiken voor een soundcheck van een half uur zodat zijn optreden ging samenvallen met dat van andere groepen en hij het zorgvuldig opgestelde Transitionprogramma in de war schopte. Zijn optreden klonk bijna zo chaotisch als de soundcheck, zodat die soundcheck nog het beste deel werd.
Bij altsaxofonist Kika Sprangers werd haar optreden juist gekenmerkt door precisie, intelligentie en evenwicht. Ook zij maakt geen gemakkelijke muziek maar wel fascinerende door de bijzondere klankleur die de stem van Anna Serierse in duo met Sprangers oplevert.
Die eerste avond bracht niet veel jazz die in de traditie staat, maar de Britse saxofonist Chelsea Carmichael kwam dicht in de buurt van de jazztraditie. Zij komt uit de Londense stal van Shabaka Hutchings en we konden haar bij het vorige Transition van 2019 al horen als bandlid bij Theon Cross. Hier met haar eigen groep maakte ze nog duidelijker dat zij de grand lady van de Britse tenorsax is. Haar fysieke kracht is bewonderenswaardig. Zij stort zich als een roofdier op de muziek, gesteund door haar prima band.
Die kracht was ook te merken bij de Mexicaanse drummer Antonio Sanchez. Hij is een man die niet schrikt van een groot drumstel. De drie snaredrums en twee tomtoms waren nog maar een onderdeel van het geheel. Sanchez speelt zo opzwepend dat hij zijn bandleden volledig weg speelde. Het deed er niet meer toe wat die deden, omdat Sanchez de aandacht volledig naar zich toe trok.
Speciale aandacht verdiende wat mij betreft altsaxofonist Immanuel Wilkins. Nadat ik zijn optreden en vooral dat van zijn trio in de Tilburgse jazzclub Paradox twee weken eerder als een grote teleurstelling had ervaren (lees Jazzflits 373), was een revanche op zijn plaats. Wilkins revancheerde zich inderdaad met verve. Zijn ballads waren van een fraaie rondheid, zijn vrije improvisaties waren niet meer ellenlang, kenden mooie tempowisselingen en Ornette-Colemanachtige momenten. Het trio gaf hem dit keer wel de ondersteuning die hij verdiende. Pianist Micah Thomas bleef bescheiden met korte heldere solo’s, bassist Tyrone Allen legde een stevige basis waardoor Wilkins niet van het uitgezette pad viel en Kweku Sumbry drumde nog net zo hard, maar in de grote en hoge Pandorazaal van Vredenburg/Tivoli gaf juist dit ruimte en vleugels aan Wilkins, die zijn set overigens onbewogen met zijn jas aan afrondde.
De tweede dag van Transition stond in het teken van de vijftigste verjaardag van de BIM (Beroepsvereniging voor Improviserende Musici). Die dag waren er drie BIM50!-concerten. De bedoeling was steeds om een kwintet met vijf musici van verschillende generaties bij elkaar te brengen die bovendien niet eerder met elkaar hadden gespeeld. Van de twee groepen die ik hoorde viel bij het kwintet van saxofonist Iman Spaargaren de blokfluitist Dodó Kis op. Niet eerder hoorde ik dit instrument in de jazz, en zeker niet op een manier die de klankkleur van dit kwintet bepaalde.
De composities van Spaargaren waren van een mooie rustgevende kwaliteit, complex en uitdagend. Typisch muziek om rustig van te genieten. In het kwintet zat ook nog gitarist Paul Pallesen, bekend van de band Bite the Gnatze, die we vaker op het podium zouden willen zien evenals de veel te nederige gitarist Durk Hijma die in het BIM50! kwintet van trompettist Ian Cleaver opviel. In die groep was het een feest om Han Bennink weer eens vier-in-de-maat te horen spelen, omdat hij óók dat heel goed kan. Gekkigheid van hem paste uitstekend in een optreden buiten het BIM-kader in een ode aan Misha Mengelberg. Bennink was een van de drie drummers die afwisselend met verschillende solisten de prachtige Mengelberg-composities tot swingen bracht.
Liefhebbers van drummers kwamen toch al goed aan hun trekken. Na Antonio Sanchez op vrijdag speelde Jeff Ballard een dag later met zijn groep Fairgrounds. De muziek was niet hemelbestormend en Ballard bleef vooral netjes, waarmee hij niet op kon tegen twee grote klappers van het festival.
De eerste was op zaterdag met een bijzonder optreden van de Noorse jazzveteraan Jan Garbarek (1947) die samen met twee andere veteranen, de Duitse pianist Rainer Brüninghaus (1949) en de Indiase drummer, percussionist en zanger Trilok Gurtu (1951), maar liefst twee uur de tijd kreeg om zich als modernist van de oude garde te presenteren. Garbarek opende met zijn gebogen sopraansax en wisselde die af met de tenorsax in het lange openingsnummer dat bijna de helft van zijn optreden in beslag nam. Hij liet hierbij horen dat zo’n lang nummer geen probleem is als je de muziek van begin tot eind kunt opbouwen. Het was bij vlagen een fascinerend, bijna hypnotiserend optreden waarbij Gurtu met tien vingers duizend verschillende geluiden wist te maken. Het was een concert waar je blij van werd en waarin Brüninghaus helemaal los kon gaan in een lange solo waarin hij teruggreep op de Harlem stride-pianostijl van James P. Johnson en daarmee een vertaalslag naar de free jazz maakte.
De andere klapper was ook op zaterdag met een optreden van de Israëlische drummer Guy Salamon met zijn Group. Het was het enige optreden in deze twee dagen waarbij de zaal uitpuilde en dat tot het einde ook bleef. Als er één publiekstrekker was op dit festival was hij het, waarmee hij het juryoordeel van de Karel van Eerd Music Award van nog geen twee weken daarvoor, dat zijn potentie om publiek te trekken onvoldoende was om in de prijzen te vallen, weerlegde. Guy Salamon heeft de gave om geweldig pakkende, feestelijke muziek te maken.
Verder verstaat hij de kunst om het publiek met geestige aankondigingen op het verkeerde been te zetten en daarmee de publieksparticipatie op te voeren. De Group bevat acht supermusici waarbij het prachtige diep ronkend en muzikale geluid dat pianist Marta Warelis uit de vleugel kreeg door met een strijkstok over de snaren te strijken, opvallend was. Sinds Willem Breuker is er geen band geweest die zoveel fun in de muziek bracht en daarbij toch muzikaal serieus bleef.
Het mooie van festivals is dat aan onbekend nieuw talent een podium kan worden geboden. Vrijdag was dat de jonge zanger Michael Mayo uit Los Angeles die een nieuw hoofdstuk kan gaan toevoegen aan het dunne boek van mannelijke jazzvocalisten. Zou de nieuwe Bobby McFerrin zijn opgestaan? Daar lijkt hij zeker op en toch ook weer niet dankzij een eigen geluid, een eigen stem en een eigen visie op de zangtraditie van mannen.
Uit eigen land hebben we met Luyi van der Lingen ook een opvallend talent en zij is nog maar achttien jaar oud. Luyi heeft een prachtige zuivere stem die zich op dit moment nog alleen waagt aan jazzstandards. Meer mag je ook niet verwachten van zo’n pril talent dat hier prima werd ondersteund door de ervaren pianist Mike Boddé. Van Luyi zullen we komende jaren nog veel horen en dan met haar eigen repertoire.
Transition werd besloten door het Belgische talent en trombonewonder Nabou Claerhout (1993). Zij heeft een sound die door muren breekt, maar ze kan ook met een klank van weemoed verstilde landschappen schilderen. Ook zij kneedt haar groep met strakke hand tot het perfecte vehikel waarmee zij het publiek voor zich wint.
Tekst en foto’s TOM BEETZ
TRANSITION
Vredenburg/Tivoli, Utrecht, 25 en 26 maart 2022
Bill Laurance Trio
Bill Laurence – piano
Jonathan Harvey – basgitaar
Marijus Aleksa – drums
Antonio Sanchez & Bad Hombre
Antonio Sanchez – drums
Bigyuki – basgitaar
Lex Sadler – contrabas
Thana Alexa – zang
Tijn Wybenga AM.OK
Tijn Wybenga – composities, dirigent
Alistair Payne – trompet
Kika Sprangers – altsaxofoon
Nabou Claerhout – trombone
Frederico Calcagno – basklarinet
Pablo Rodriguez – viool
Yanna Pelser en George Dumitriu – altviool
Pau Sola – cello
Teis Semey – gitaar
Alessandro Fongaro – contrabas
Jamie Peet – drums
Daniel Bolba – percussie
Gino Conchice
Gino Conchice – zang, gitaar
Kick Emang Woudstra – drums
Victor Lekranty – percussie
Ruben Cruz – bas
Mark Pattiapon- toetsen
Rafael Devánte Sinay en Abdul Azim Inami – gitaar
Julya Lo’ko en Ingrid Simons – zang
Chelsea Carmichael
Chelsea Carmichael – tenorsaxofoon
Nikos Ziarkas – gitaar
Joe Downard – contrabas
Olly Sarkar – drums
Dorian Dumont
Dorian Dumont – piano
Michael Mayo
Michael Mayo –zang
Andrew Freedman – toetsen
Nick Campbell – basgitaar
Robin Baytas – drums
Immanuel Wilkins
Immanuel Wilkins – altsaxofoon
Micah Thomas – piano
Tyrone Allen – contrabas
Kweku Sumbry – drums
Jan Garbarek Group
Jan Garbarek – sopraan- en tenorsaxofoon
Trilok Gurtu – drums, percussie, zang
Rainer Brüninghaus – piano
Yuri Daniel – basgitaar
Drie Generaties Mengelberg
Han Bennink, Joost Patocka, Wouter Kühne – drums
Oscar-Jan Hoogland – piano
Thomas Pol – contrabas
Benjamin Herman – altsaxofoon
Joris Roelofs – basklarinet
Jasper Blom – tenorsaxofoon
Ian Cleaver – trompet
Jeff Ballard
Jeff Ballard – drums
Charles Altura – gitaar
Logan Richardson – tenorsaxofoon
Ameen Saleem – contrabas
Guy Salamon Group
Guy Salamon – drums
Alistair Payne en Ian Cleaver – trompet
Jose Soares – altsaxofoon
Lucas Martinez – tenorsaxofoon
Teis Semey – gitaar
Marta Warelis – piano
William Barrett – contrabas
NABOU
Nabou Claerhout – trombone
Roeland Celis – gitaar
Trui Amerlink – contrabas
Mathias Vercammen – drums
Iman Spaargaren Kwintet
Iman Spaargaren – klarinet, elektronica
Paul Pallesen – gitaar
Jasper le Clerq –viool
Dodó Kis – blokfluit
Yonga Sun – drums
Kika Sprangers Quintet
Kika Sprangers – altsaxofoon
Anna Serierse – zang
Koen Schalkwijk – piano, Wurlitzer
William Barrett – contrabas
Willem Romers – drums
Ian Cleaver Kwintet
Ian Cleaver – trompet
Ben van Gelder –altsaxofoon
Durk Hijma – gitaar
Jos Machtel – contrabas
Han Bennink – drums
Luyi van der Lingen
Luyi van der Lingen – zang
Mike Boddé – piano
Lucas Santana – tenorsaxofoon
