In een dorp ten noordwesten van de stad Groningen loopt een zandrug waar aan beide zijden ervan de ene na de andere zogeheten herenboerderij elkaar opvolgt. Het dorp heet Zuidhorn en de zandrug de Gast. Het is de hoofdstraat van het dorp, waaraan 84 voornamelijk kapitale rentenierswoningen zijn gelegen. Acht van die woningen vormen op 11 juni podia voor een wel heel bijzonder jazzfestival: Jazz te Gast, dat voor de vierde maal in dat noordelijke Zuidhorn wordt georganiseerd.
Jazz te Gast dus. Onthoud die naam. Want na drie eerdere edities is het festival dat per se kleinschalig wil blijven, uitgegroeid tot een evenement met vijfenzeventig musici, die 25 concerten gaan verzorgen op acht buitenpodia. In de tuinen van de villa’s aan de Gast, waar het grootste podium 10 bij 15 meter is en vijfhonderd bezoekers kan ontvangen en de andere tuinen 250 gasten kwijt kunnen. Dit krijgt op 11 juni vanaf 13.30 uur zijn beslag.
Het bijzondere aan Jazz te Gast is, is dat het een makersfestival is. De Puerto Ricaanse altsaxofonist Miguel Zenón is dit jaar artistiek leider en de Spaanse componist en pianist Xavi Torres als Artist Entrepreneur, nodigden dit jaar de musici uit. Mét een boodschap: kom naar Zuidhorn, maak samen stukken en voer ze een dag later uit in de tuinen. En zorg ook voor zes nieuwe composities tijdens een slotconcert met het Noordpool Orkest (20.00 uur).
“Er worden veertien ‘time slots’ van een half uur gecreëerd”, legt Geert Drion uit, artistiek coördinator en een van de initiatiefnemers van Jazz te Gast. “Dat betekent dat er telkens volledig nieuw repertoire wordt gespeeld. Je kunt voor deze opdracht niet zomaar iemand vragen. In vorige edities waren Michael League, Dave Douglas en Ethan Iverson de voorgangers van Miguel Zenón.”
Jazz te Gast is bedacht en wordt uitgevoerd door inwoners van Zuidhorn. Wel heel bijzonder, mag je denken. Geert Drion legt uit hoe dit zit: “Het toeval wil dat ik in een straat woon, waar mensen iets bijzonders willen organiseren. Ooit was er in Zuidhorn het festival Kunst te Gast. Daaruit kwam de gedachte voort eens iets te organiseren in de zo mooie hoofdstraat van het dorp. De vraag was: wat willen we hier dan precies mee? We kwamen uit op een makersfestival voor jazzmusici. Dat vond plaats in 2015 en beviel zo goed dat we besloten deze vorm eenmaal in de twee jaar neer te zetten. Anders werd het te zwaar, omdat als we fondsen zouden aanvragen dat gebeurde terwijl de voorgaande editie nog liep.”
“We willen een bottom-upfestival blijven”, legt Geert Drion uit. “Niet omdat de overheid dat wil, maar wijzelf als bewoners. We hebben een artistiek beraad, dat ons helpt met internationale contacten. Een producer huren we in voor de technische aspecten. En we hebben twee programmeurs, Felix Schlarmann (directeur Jazzfest Amsterdam, drummer en onderzoeker crossover- en improvisatieprojecten, rvdh) en Norbert Kögging (zanger en componist, directeur Jazz Maastricht, rvdh). We werken met een budget van 120.000 euro, tussen de 2000 en 3000 euro ontvangen we uit de kaartverkoop, de rest van het geld komt van lokale sponsoring, een belangrijk facet voor de realisering van het festival en van lokale en landelijke fondsen.” Betekent dit dat de aantredende musici netjes worden betaald, want daar ontbreekt het in de kommervolle tijden na de coronapandemie nogal eens aan. “We betalen boven de Senanorm”, zegt Drion beslist. “Met de internationale musici onderhandelen we, maar ze willen dolgraag komen voor een niet al te groot bedrag. Musici vinden het hier geweldig. Ze worden omarmd door de bevolking hier, ze logeren vaak bij mensen thuis, er is sprake van prima instrumenten en goed vervoer. Ze worden getroffen door de gastvrijheid van Zuidhorn. Lopen met hun instrumenten gewoon door de straat, van podium naar podium.”
Jazz te Gast is een gratis toegankelijk festival. Alleen voor het slotconcert moet worden betaald. “Concerten vinden plaats in vier tuinen tegelijk”, zegt Geert Drion. “Bezoekers gaan van set naar set. Je moet kiezen tussen het aanbod, dus je ziet maar de helft van de opzet. Aan het einde van de dag zorgt een restaurant uit de buurt voor een klein prijsje voor een maaltijd, waarbij de bezoekers allemaal aan tafels bij elkaar zitten. Met de rentenierswoningen van de vroegere herenboeren was de Gast ooit de mooiste straat van de provincie Groningen. Je waant je in ’t Gooi!”
Jazz te Gast is er ook voor de kinderen. Een vakkundige docent uit Amsterdam brengt kinderen uit de groepen 6 en 7 van de zes scholen uit Zuidhorn de basisbeginselen bij van de Kobranie Methode, een muzikale werkvorm waarin groepen improviserend door het rijke rijk van de muziek dwalen. “Het gaat daarbij niet over noten lezen”, legt Geert Drion uit. “Veel meer over het lichaam. De methode leert hoe je echt moet luisteren en kunt improviseren met geluid.”
Miguel Zenón als artistiek leider en Xavi Torres als Artist Entrepreneur zijn de overkoepelaars, “daarnaast zijn er nog vier mensen die her en der in het land wonen, die ons adviseren. Zij beschikken over een uitgebreid netwerk en bellen ook rechtstreeks met musici voor ons festival. Zij adviseren Xavi en Miguel. Programmeurs Felix Schlarmann en Norbert Kögging zijn ook sparring partner. Er moet ontzettend veel werk worden verzet, denk alleen maar aan die veertien time slots van een half uur. Daar alleen al hebben Miguel en Xavi twee maanden handenvol werk aan. Vervolgens moeten ze nadenken over de musici met wie ze willen spelen. En dan spelen er nog de zes arrangementen voor het avondconcert. Zodoende is er sprake van een geheel nieuw repertoire. Daar kun je niet zomaar iemand voor vragen. Met Xavi en Miguel doen we een heel goede gok, vooral internationaal!”
Het waterdichte programma van Jazz te Gast 2022 vermeldt onder andere de namen van de Deense contrabassist Jasper Høiby, de Belgische/Zuidafrikaanse zangeres Tutu Puoane, de Letse drummer Ivars Arutyunyan, duo Maarten Ornstein/Tony Overwater en de Canadese altsaxofoniste Julia Warren met haar ensemble Lady J’s Curious Cats. Andere namen die opduiken zijn die van contrabassist/basgitarist Jeroen Vierdag, drummer Jamie Peet, celliste Mascha van Nieuwkerk, Vondelier (met als gast altsaxofonist/klarinettist Michael Moore), gitarist Frank Wingold, de Noordpool Troupe (het jeugdorkest van het Noordpool Orkest) en het Ava Trio met zijn brede kijk op wereldmuziek.
Jazz te Gast is relatief onbekend. De laatste edities trokken vanuit het land zo’n vijfhonderd bezoekers. De rest komt uit de omgeving. “Die rest bestaat uit zo’n vierduizend mensen”, zegt Geert Drion, “mits het mooi weer is. Bij noodweer hebben we de beschikking over noodlocaties. Het festival gaat zonder meer door. Het avondconcert wordt gegeven in een grote tuin en gaat bij slecht weer door in de grote (Hervormde) kerk van Zuidhorn.” En de voortgang van het festival, mogen we op nog vele afleveringen rekenen? “Elke keer mag de laatste keer zijn, zeggen we steeds tegen elkaar. Dat is dé manier om de zaak fris te houden”, besluit Geert Drion.
RINUS VAN DER HEIJDEN
