De Buma Boy Edgarprijs 2016 is toegekend aan contrabassist en improvisator Wilbert de Joode. Dat is zojuist bekend gemaakt tijdens inJazz in Rotterdam. De jury prijst de Zaandammer onder meer vanwege zijn ‘muzikale zelfstudie die volledig in het teken staat van een fascinatie voor klankkleur en akoestiek’, terwijl zijn vermogen om te luisteren hem in staat stelt ‘zijn reactievermogen en muzikale wendbaarheid uit te drukken in zijn ideeënrijkdom’. Bovendien ziet de jury de laureaat als ‘een scharnierpunt tussen de pioniers van de geïmproviseerde muziek en een internationale gemeenschap van jonge muzikanten’.
De Buma Boy Edgarprijs is de belangrijkste prijs in Nederland op het gebied van jazz- en geïmproviseerde muziek. Hij wordt uitgereikt aan een musicus die zich al lange tijd onderscheidt door zijn opmerkelijke verdienste op creatief gebied, ter verlevendiging van de Nederlandse jazz- en
geïmproviseerde muziek. De prijs bestaat uit een geldbedrag van € 12.500 en een plastiek van Jan Wolkers. Die worden uitgereikt op woensdag 7 december tijdens een speciale concertavond in het Bimhuis in Amsterdam. De avond wordt ingevuld door Wilbert de Joode zelf.
Wilbert de Joode is contrabassist in bekende Nederlandse improvisatiegroepen, waaronder het Ab Baars Trio, het Eric Boeren Kwartet, Bik Bent Braam, Trio BraamDeJoodeVatcher en de ensembles van Ig Henneman. Daarnaast speelt hij met prominente vaderlandse- en buitenlandse musici, onder wie Cor Fuhler, Han Bennink, Onno Govaert en Jasper Stadhouders, Achim Kaufmann en Frank Gratkowski en voorts met Hamid Drake, Charles Gayle, William Parker, Ken Vandermark en Alexander von Schlippenbach. Behalve uitvoerend musicus is Wilbert de Joode medeoprichter en lid van de artistieke commissie van stichting DOEK: collectief van bepalende Nederlandse improvisatoren en (inter)nationaal platform voor improvisatiemuziek. Naast zijn samenwerking met musici, werkte hij ook met dansers en beeldend kunstenaars.
INSTANT COMPOSING
Wilbert de Joode is een van de grootste specialisten op het terrein van collectieve improvisatie en de zogeheten ‘instant composing’, de Nederlandse ‘uitvinding’ die het op het moment creëren van muziek nastreeft. De prijswinnaar is een eeuwige zoeker, die de muziek boven alles wil laten prevaleren. Hij is de bescheidenheid zelf, getuige zijn reactie op de toekenning van deze belangrijke jazzprijs.
“Of ik blij ben? Zeer blij”, zo reageert hij vanaf zijn vakantieadres in IJsland. “Ik zal je uitleggen waarom. Ik had de Boy Edgarprijs helemaal niet verwacht! Ik vind het nogal een ‘shock’, omdat ik wat ik muzikaal doe, niet meer dan normaal vind. Daarbij komt nog dat de muziek die ik maak, een beetje tegen de tijdgeest ingaat. Ik heb het juryrapport mogen inzien en constateer dan dat de jury een link legt met Boy Edgar. Dat vind ik nogal een eer. Teveel eer, want je kunt mij niet vergelijken met Boy Edgar.”
“Heel mooi vind ik dat de jury constateert dat ik een bindende factor ben tussen jonge musici en de mensen van mijn generatie. Dat is een waardering voor de improvisatiemuziek en daar word ik blij, heel blij van. Daarom kan ik de prijs bijna ook niet zien als een persoonlijke onderscheiding, het is een prijs voor alle mensen die jazz- en improvisatiemuziek spelen. En dat is dan weer de reden waarom het me wat makkelijker viel om de prijs te accepteren.”
Wilbert de Joode benadrukt nog eens dat de prijs als een donderslag bij hem binnenkwam. “Wat ik doe is niet meer dan normaal. Bovendien ligt het niet in mijn karakter om complimenten in ontvangst te nemen. Daarom vind ik straks die uitreiking op 7 december nogal lastig. Het is ontzettend moeilijk voor mij dat niet alle mensen die ik zou willen uitnodigen, aanwezig kunnen zijn. Ik maak me daar een beetje zorgen over. Ik blijf liever op de achtergrond. Dit is voor mij de allereerste keer dat ik zoveel aandacht ga krijgen. Het interview van Anne-Marie Vervelde met mij op JazzNu (zie hieronder, red.) getuigt hier ook van. Het was het eerste grote interview dat ik in vijfendertig jaar heb gegeven.”
PRIKKEN?
Vijfendertig jaar professioneel musicus en nu pas de prijs krijgen. Sommige eerdere prijswinnaars hebben er heel wat korter over gedaan. Prikt dat de Buma Boy Edgarprijswinnaar 2016 niet? “Dat weet ik toch niet! Ik heb nooit eerder aan een prijs gedacht. Ik zie het echt niet zo, dat ik de prijs eerder had moeten krijgen. Ik maak gewoon muziek zonder enig compromis. Met prijzen en zo houd ik me helemaal niet bezig. Als je de Boy Edgarprijs wilt zien als een oeuvreprijs, dan kun je zeggen dat er in het verleden prijswinnaars waren die er nog niet helemaal waren. Maar eerlijk waar, vanuit diep in mijn hart heb ik nooit gedacht aan het toekennen van die prijs. Het heeft ook nooit door mijn hoofd gespookt van: nou, die prijs zou ik wel willen. Ik besef terdege dat er geen gigantisch publiek is voor mijn muziek. Voor de Buma is mijn persoon matig interessant, want daar is hun propaganda niet zo op afgestemd. Hun focus ligt op het eindproduct: hele goede muziek maken die goed verkoopt. En mijn collega’s en ik zijn juist bezig met muziek, niet met het eindproduct. Als je na 35 jaar iets kunt uitvinden en het is deze prijs, dan is dit het mooiste dat er is. Het is toch prachtig dat met deze prijs meer aandacht komt voor geïmproviseerde muziek. “
Over de invulling van het programma op 7 december wil Wilbert de Joode nog niets kwijt. Alleen dat “het mooi wordt. Ik wil het vooral over improvisaties hebben. Het wordt veel minder een concertavond dan ik zou willen.” En de 12.500 euro die aan de prijs verbonden zijn, heeft de winnaar daar al een bestemming voor? Bulderend van de lach: “In een winkel heb ik een heel zielige contrabas gevonden. Zo eentje die ongelooflijk gerepareerd moet worden. Ik denk dat ik een deel van het geld daaraan besteed. Want het is een treurig, maar ook interessant geval.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
Juryrapport Buma Boy Edgarprijs 2016 Wilbert de Joode
De Buma Boy Edgarprijs wordt jaarlijks toegekend aan een musicus die zich onderscheidt door opmerkelijke verdiensten op creatief gebied ter verlevendiging van de Nederlandse jazz en geïmproviseerde muziek.
De jury is er van doordrongen dat één van de belangrijkste verdiensten van Boy Edgar, naamgever van deze prijs, de durf was waarmee hij zijn Big Band samenstelde uit muzikanten van verschillende generaties met uiteenlopende stijlen en interesses. Boy Edgar was hiermee één van de grondleggers van een uniek Nederlands jazz- en improvisatieklimaat, dat om zijn diversiteit, dwarsheid en onorthodoxe aanpak wereldwijd wordt geroemd. De winnaar van dit jaar heeft terdege aan dit klimaat bijgedragen.
De contrabas is een instrument dat weinig op de voorgrond treedt, maar juist door haar functie als muzikaal anker binnen een ensemble doorslaggevend kan zijn voor de klank en de muzikale richting. Net zo heeft de winnaar van dit jaar ondanks zijn bescheidenheid een bepalende rol gespeeld in de ontwikkeling van de geïmproviseerde muziek in Nederland in de afgelopen dertig jaar. De jury is van mening dat de prijswinnaar van dit jaar op geheel persoonlijke wijze vorm heeft gegeven aan een verbreding en verdieping van het begrip ‘improvisatie’ en van artistieke kwaliteiten als inspiratie en interactie.
De jury heeft het genoegen de Buma Boy Edgarprijs toe te kennen aan contrabassist Wilbert de Joode (1955).
Het spel van De Joode bevat een compromisloze urgentie, maar wordt niettemin gekenmerkt door zorgvuldigheid en kwetsbaarheid. De Joode is autodidact; een steeds zeldzamer fenomeen in de geïmproviseerde muziek. Zijn muzikale zelfstudie staat volledig in het teken van een fascinatie voor klankkleur en akoestiek. Zijn klank is resonant, zijn pizzicato (getokkeld spelen, red.) explosief en zijn arco (met de strijkstok, red.) rijk en gevarieerd. Hij heeft een uitgebreid vocabulaire en een zeer goed oor voor de muzikale mogelijkheden van een bepaalde klank, op een bepaald ogenblik, in een bepaalde ruimte. Dit uitgangspunt in de klank van een moment geeft zijn spel een zeer intuïtief karakter.
De jury prijst dan ook vooral het samenspel van Wilbert de Joode, een kwaliteit die zo essentieel is voor de vrije geïmproviseerde muziek. Hij is, meer dan menig ander Nederlands improvisator, vooral een luisteraar en zijn reactievermogen en muzikale wendbaarheid zijn uitdrukkingen van zijn ideeënrijkdom. De Joode is een spons en membraan tegelijkertijd en heeft, naast zijn belangwekkende samenwerkingen met Cor Fuhler en Han Bennink, Onno Govaert en Jasper Stadhouders, Achim Kaufmann en Frank Gratkowski, het groepsgeluid mede vormgegeven van onder andere het Ab Baars Trio, het Eric Boeren Kwartet, Bik Bent Braam en de ensembles van Ig Henneman.
De Joode is een veel gevraagd en zeer actief muzikant en in dit kader moeten ook vooral zijn vele concerten in het buitenland genoemd worden. Echter, zijn grensoverschrijdende inzet voor de geïmproviseerde muziek beperkt zich niet alleen tot muzikale activiteiten. Deze komt ook tot uitdrukking in zijn betrokkenheid bij de oprichting van Stichting DOEK, een platform voor muzikanten dat internationale samenwerking, experiment en artistiek onderzoek bevordert.
Wilbert de Joode heeft niet alleen een (inter)nationaal publiek, maar ook nieuwe generaties muzikanten weten te fascineren met zijn muziek. Zij komen bij hem studeren om nieuwe klank- en speelmogelijkheden te onderzoeken. Zo is hij een lichtend voorbeeld voor jonge muzikanten, alsook een scharnierpunt tussen de pioniers van de geïmproviseerde muziek en een internationale gemeenschap van jonge muzikanten met uiteenlopende achtergronden en interesses. Het feit dat hij ook in zijn samenspel met jonge muzikanten zijn egalitaire manier van samenwerken behoudt, is lovenswaardig.
Wilbert de Joode is een scheppende kracht in een traditie die geen traditie wil zijn; een unieke individuele visie heeft er toe geleid dat het werk van vorige generaties in zijn handen steeds weer tot nieuwe conclusies leidt. Voor De Joode geldt bij uitstek dat muzikale creativiteit en de uitkomsten daarvan de facto een proces, nooit een definitief eindpunt zijn.
Utrecht, mei 2016.
Namens de jury,
Ron Ruiten en Floris Schuiling
De jury van de BUMA Boy Edgarprijs 2016 bestaat uit:
Floris Schuiling, voorzitter (musicoloog, universiteiten van Utrecht en Amsterdam)
Ron Ruiten, secretaris (geluidstechnicus Bimhuis, bestuurslid Zaal 100)
Ben Taffijn (journalist draaiomjeoren.com, hoofdredacteur nieuwenoten.nl)
Coen de Jonge (hoofdredacteur Jazzbulletin, redacteur Jazzism)
Eddy Westveer (bestuurslid Porgy en Bess, fotograaf)
Lees het interview van JazzNU met Wilbert de Joode uit de serie maand van de contrabas:
De dwarse snaren van Wilbert de Joode
