Op een van de schaarse zonnige dagen van juni bezoekt de Italiaanse gitarist/producer Nicola Conte de North Sea Jazz Club in Amsterdam. Als hij voor de soundcheck de club betreedt met zijn roadies en bandleden in zijn kielzog, is hij drie kwartier later dan gepland. Bij het zien van de interviewer schudt hij hem vluchtig de hand. Deze heeft een tafeltje op de eerste verdieping nabij de kleedruimtes in gedachten, maar Conte wil graag buiten zitten. Zodra we aan een tafeltje op het Westergasterras hebben plaatsgenomen legt hij een pakje shag op tafel en begint hij een sigaretje te rollen. Een medewerkster van de club zet twee glazen fris op tafel. En de interviewer krijgt zomaar een cadeautje in de schoot geworpen. Tijdens het gesprek met Nicola Conte meldt zich ook zangeres Stefania Dipierro, met wie de gitarist al twintig jaar samenwerkt.
Hoe is het album ‘Natural’ ontstaan?
Het album is in twee jaar tijd tot stand gekomen in diverse opnamesessies. Ik heb met verschillende ideeën en kleuren geëxperimenteerd voor zangeres Stefania Dipierro en gekeken naar de verschillende dingen die ze in haar hoofd had. Maar toen het voorlopige resultaat ons niet beviel hebben we besloten opnieuw te beginnen en de Braziliaanse kant van de muziek meer aandacht te geven. Het was even zoeken en experimenteren, want ik wilde niet iets doen dat ik al had gedaan. De focus van het album heeft zodoende meer een hippiesfeer, het ademt het karakter van de vroege jaren zeventig: het is beïnvloed door Braziliaanse muziek, soul, funk en Afrikaanse ritmes. Je kunt het niet echt bossa nova noemen, daarvoor staan er te weinig bossastukken op het album. Het is een zuiver portret van Stefania. Het is niet mijn album. Het is een productie die ik speciaal voor haar heb gemaakt.
Je samenwerking met Stefania Dipierro dateert uit de jaren negentig. Waarom hebben jullie tussentijds geen albums met elkaar opgenomen?
Zij was een van mijn belangrijkste zangeressen tijdens mijn The Fez Collectiveperiode. Stefania woonde daarna vijf à zes jaar hier in Amsterdam en ik deed mijn eigen ding. We sloegen ieder een andere richting in. Uiteindelijk hebben we elkaar toch weer gevonden en heeft Stefania mij gevraagd een nieuw album met haar te maken.
Hoe begin je een nieuw album?
Ik begin met een concept dat grotendeels gebaseerd is op indrukken. Dingen die ik voel en die betekenisvol voor mij zijn op dat ene bepaalde moment in mijn leven. Deze indrukken kunnen afkomstig zijn van muziek die ik heb beluisterd. Ook kunnen ze voortkomen uit andere bronnen. Zodra ik het gevoel krijg dat de muziek die ik heb gecomponeerd past bij mijn idee voor een nieuw album, weet ik dat ik op de goede weg ben. Vervolgens ga ik op zoek naar de juiste muzikanten die me kunnen helpen om de muziek volgens mijn ideeën tot stand te brengen. Als dit allemaal is gelukt, is het tijd om me voor te bereiden en de studio in te gaan. Als ik eenmaal een nieuw concept heb, volgt de rest als vanzelf. Ik leg sterk de nadruk op een bepaalde sfeer. Het album dat ik momenteel opneem is Afrikaans van karakter. Ik kwam op dit concept na het beluisteren van verschillende platen en mijn zoektocht naar zeldzame muziek. En wat voor mij ook van belang is, is de klank. Het maakt mij niet uit of de muziek dertig of veertig jaar geleden is opgenomen. Wel wil ik graag dat deze nog up-to-date klinkt. De muziek die ik produceer moet anno 2016 goed klinken. De uitdaging is vervolgens om de muziek op mijn manier te laten klinken.
Luister je elke dag naar nieuwe muziek?
Natuurlijk! Ik ben altijd op zoek naar nieuwe muziek.
Je bent de oprichter van het collectief Fez. Kun je me daar meer over vertellen?
Het begon als een initiatief van een groepje vrienden. Ik woonde in een villa aan de kust, buiten de stad. Mijn vrienden en ik organiseerden er feesten en dansavonden en ik maakte een aantal mixen die ik aan hen liet horen. Ik was net teruggekeerd uit Londen, waar ik een tijdje heb gewoond; de bakermat van de acid-jazz. De muziek die daar werd gedraaid bestond uit jazz, gemengd met soul, funk en Braziliaanse muziek en andere muziek waar men van hield. En zo ontstond het geluid van de clubavonden in Bari. Tijdens deze clubavonden kwam onze eerste band tot stand en uiteindelijk brachten we ons eerste album uit. We deden werkelijk alles zelf, de commercie speelde geen rol. We deden het omwille van de muziek en de kunst en we waren er zelf bij betrokken. We zijn zelf begonnen met het internationaal promoten van onze concerten. Het hele ontwerp was zuiver. Veel van de grote muzikanten van nu kwamen uit die scene: Fabrizzio Bosso, Gianluca Petrella, Gaetano Partipilo.
Ze spelen nog steeds met jou.
Ja, we zijn vrienden, ze maken al vele jaren deel uit van de band en ze spelen al vele jaren mee op mijn platen. Na verloop van tijd vond ik dat het belangrijker was dat we ons gingen verplaatsen naar een meer internationale dimensie. Ik wilde samenwerken met internationale muzikanten. Ik koos voor een andere aanpak, want ik voel me meer thuis in een mix van verschillende culturen.
In commercieel opzicht?
Nee, commercie speelt ook nu voor mij geen enkele rol.
Ook niet voor jouw platenlabel Schema?
Ja, maar Schema is een label. Het is slechts een vehikel. Ik weiger ook om mijn eigen cd’s te verkopen na mijn concerten.
Het is moeilijk om niet commercieel te werken tegenwoordig. Hoe denk je over het huidige jazzklimaat in Italië?
Ik heb nooit muziek gemaakt die uitsluitend op Italië gericht was.
En je bandleden?
Niemand is echt tevreden tegenwoordig.
Niet tevreden? In vergelijking met de tijd dat je begon met Fez?
Ja, maar buiten dat. De omzet in de hele platenindustrie is gekelderd. Vergelijk het met een waterval, of de regen. Het is er met de dag erger op geworden, een tijdje terug verkochten jazzmusici nog honderdduizend platen, maar tegenwoordig is het lastig om tienduizend of zelfs maar vijfduizend albums te verkopen. Dat betekent in commercieel opzicht nogal wat. Wat kun je nu nog investeren in je nieuwe album? Laat ik het zo zeggen: de optredens zijn tegenwoordig veel belangrijker geworden, omdat de meeste artiesten voornamelijk hun geld verdienen met optreden en niet met de omzet van hun platen. Ik denk echter dat dit van voorbijgaande aard is. Waarschijnlijk gaat de industrie weer veranderen. Ik kan je niet vertellen of het er beter of slechter op wordt, maar ik heb het gevoel dat ook de markt er over een tijdje weer totaal anders uitziet. Ik merk dat het voor mij – in het huidige klimaat – van belang is om veel te touren.
De musici moeten worden betaald. Je speelt met een behoorlijk ensemble. Heeft de crisis je in muzikaal opzicht geraakt?
Niet per definitie. Misschien zou ik af kunnen met minder optredens, maar dat is niet wat ik wil. Ik word in financieel opzicht door de lokale overheid gesteund. Het is heel moeilijk om tegenwoordig nog een achtkoppige band te onderhouden. Wat we tijdens onze tournees doen is dus bijzonder. Maar nadat we de opnamen hebben gerealiseerd, kunnen we zien wat er gaat gebeuren. Als ons nieuwe album succesvol zal zijn, gaan we op stap met onze complete band. Als het album slecht verkoopt zal er geen tournee zijn.
De markt bepaalt dus je mogelijkheden. Los daarvan, welke muzikale ontwikkelingen zie je voor je?
Ik heb geen idee. Het is zo breed.
Laten we ons concentreren op je eigen muziek.
Afrika staat centraal in mijn nieuwe project. Dit project is al bijna klaar. Daarnaast probeer ik te variëren door voor anderen de productie te doen, zodat ik gelijktijdig met verschillende projecten in de weer ben en kan blijven experimenteren, zoals een electronisch project op dit moment met Gianlucca Petrella. Afwisseling is voor mij erg belangrijk, maar mijn eigen ding blijft het belangrijkste voor mij. Ik heb geen haast, want ik heb de kans om uit te proberen en om verschillende dingen gelijktijdig te doen. Laten we terugkeren naar je oorspronkelijke vraag: welke muzikale ontwikkelingen zie je voor je? Ik stel er een andere vraag naast: waar gaat de maatschappij heen? Want kunst weerspiegelt de samenleving. Het is een sociologische discussie. We moeten ons afvragen waar deze maatschappij heengaat en dat is iets wat ik je niet kan vertellen. Ik ben niet zo positief over onze toekomst.
In welk opzicht?
Ik zie veel problemen op ons afkomen op politiek en sociaal niveau. Ik denk niet dat we in een prettige tijd leven. Een tijd waarin de tegenstellingen steeds groter worden. Maar misschien wil je Stefania wat vragen stellen? Ze loopt hier net voorbij!
Stefania Dipierro heeft inmiddels een groot aantal foto’s gemaakt van ons interview op het terras. Ze is zomers gekleed en wil graag een korte toelichting geven op haar album. Over tien minuten begint de soundcheck.
Vertel me over je nieuwe album. Hoe is het ontstaan?
De titel van het album verklaart volgens mij al genoeg. Het heet Natural. Het is vernoemd naar een Braziliaans lied: Natuurlijk! Alles is op een natuurlijke manier ontstaan, een natuurlijke beweging. Nicola en ik zijn inmiddels al twintig jaar met elkaar bevriend. Ik ben mijn zangcarrière bij hem begonnen. Ik studeerde klassiek piano aan het conservatorium, maar ik was echt verliefd op jazz. De eerste keer dat ik hem ontmoette hield ik al van Nicola’s muziek. Ik was 18 jaar oud en hij was ook jong en hij was toen al toonaangevend met dit Italiaanse ensemble, genaamd Fez. Het was een geweldig begin voor iemand die houdt van jazz en Braziliaanse muziek. Ik heb het geluk gehad in deze bijzondere omgeving te mogen beginnen en dat leverde me al vrij snel mijn eerste plaat op. Een mooie verdienste voor iemand die net van het conservatorium komt. Drie jaar lang heb ik me aan Braziliaanse muziek en elektronische muziek gewijd. Enfin, Nicola en ik kwamen bij elkaar met het idee om elektronische muziek en Braziliaanse smaken samen te brengen. Daarna zijn we onze ideeën gaan uitwerken. We wilden een zo natuurlijk mogelijk muzikaal ‘statement’ neerzetten. Het verliep uiteraard toch anders dan we aanvankelijk van plan waren en het is een akoestisch album geworden. We besloten de elektronica weg te laten en het accent vooral te leggen op de composities. Het was een bijzondere zoektocht naar de zeggingskracht van de muziek. Een spirituele boodschap, gehuld in muziek. Muziek inspireert.
In welk opzicht?
Muziek geeft ons veel. Het brengt ons ontspanning, bijvoorbeeld als je kinderen hebt of wanneer je zwanger bent. Muziek is er altijd voor mensen. Als je een depressie hebt, is er altijd nog de muziek die voor je zorgt. Begrijp me niet verkeerd, muziek is geen therapeut, maar muziek doet je wel de bittere werkelijkheid vergeten, het maakt je even los van die werkelijkheid. De totstandkoming van ons album is vrij natuurlijk verlopen, omdat we ons niet hebben beperkt tot een stijl, stroming of plaats. Het werd uiteindelijk een mix van Braziliaanse jazz en pop met een persoonlijke invulling. Het is een mengeling van 21 jaar muziek en samenleven. Zoals ik al zei… we zijn een hechte vriendengroep uit Bari.
Dus je hebt 21 jaar over je album gedaan?
De toekomst is al aanwezig in het heden en het verleden. We hebben er inderdaad de tijd voor genomen. Omdat ik mijn eigen dingen deed en Nicola ook.
Begrijpelijk. Het album bestaat uit Braziliaanse muziek, jazzstandards etcetera, maar je bent klassiek opgeleid.
Muziek heeft een ‘flow’. In de tijd dat ik klassieke muziek studeerde, speelde ik in bepaalde periodes vijf uur per dag Bach. Die muziek gaat door merg en been. Maar, laat ik het zo zeggen, ik wilde altijd al liever zangeres zijn dan pianiste. In Bari kon ik dat realiseren. Het was als een lotsbestemming voor mij om daar te zijn. Het heeft mijn leven volledig bepaald.
Het begin van een nieuwe carrière?
Ja.
Samen met je vrienden, was dat het?
Ja, Gianluca Petrella was al bij ons in de periode van de Fez, Pietro Lussu was er ook op dat moment, Fabrizio Bosso. Daar heb ik ook vijf jaar van mijn leven mee doorgebracht, omdat we een relatie hadden. En ook pianist Mirko Signorello was er bij. Je kunt wel stellen dat we een soort van familie vormen.
Vind je het prettig om te spelen met de mensen die je het beste kent?
Natuurlijk. We delen dezelfde vibraties, visie en muziek, we hebben grotendeels dezelfde ervaringen. Wat we doen, doen we ook echt samen. Het komt er niet zo op aan wat we spelen. Muziek is een soort van gewortelde vrijheid, omdat zij je de kans geeft om jezelf te zijn. In de beste zin van het woord, want je doet het niet alleen, maar samen met andere mensen. Muziek geeft je de mogelijkheid om jezelf te uiten, samen met andere mensen, of beter: een te worden met andere mensen. Op het podium of elders.
Muziek is verbinding?
Ja, muziek is verbinding.
ROBIN ARENDS
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
Lees terug
Nicola Conte zorgt voor topconcert met hindernissen
