Het was me wat toen Kristina Fuchs in 2009 de cd ‘Im Röseligarte’ uitbracht. Een album met volksliederen uit haar geboorteland Zwitserland, dat met een op jazz gestoelde formulering, kamermuziek een nieuwe identiteit gaf. En nu is het weer wat: de zangeres heeft mét pianist Jeroen van Vliet en rietblazer Mete Erker de cd ‘Linden’ uitgebracht, enigszins geschoeid op dezelfde leest als ‘Im Röseligarte’. Nu echter met oude Nederlandse volksliederen. Maakte de schijf uit 2009 diepe indruk door de authenciteit van de muziek, ‘Linden’ doet er niet voor onder.
Linden heeft om twee redenen een bijzondere betekenis. De liederen die het trio vertolkt, dreigen in de vergetelheid te raken, omdat de overlevering vrijwel is doodgebloed. De tweede reden is dat Kristina Fuchs c.s. deze oud-Nederlandse muziek te baat hebben genomen, om er een nieuwe ingang in vaderlandse improvisatemuziek mee te forceren. Zij doen dat door de cultuur van de oude liederen gedeeltelijk overeind te houden en door die verder te stutten met eigentijdse stem- en instrumentimprovisaties. Het stuk O dag, o langgewensten dag is er een overtuigend bewijs van: een scattende zangeres krijgt weerwoord van de sopraansaxofoon van Mete Erker.
In En de ruiter metter zijn blanke zwaard is de basklarinet van Mete Erker de aangever. Ver uit elkaar geplaatste pianonoten en de naar de achtergrond getreden basklarinet dragen de gewaagde tekst van dit lied. Want een blank zwaard is niet alleen het wapen dat uit de schede is getrokken, maar ook de metafoor voor het mannelijk geslacht. Een durfal die dat eeuwen geleden heeft opgeschreven, ook al versiert hij de tekst met pompom-fiederallala… Is de tekst al hachelijk in de positieve zin van het woord, de begeleiding van Jeroen van Vliet en Mete Erker is dat evenzeer. De twee sturen hun instrumenten improviserend alle kanten uit, hetgeen de impact van de gezongen woorden nog meer reliëf geeft.
Elk van de veertien overgeleverde en naar het heden getransponeerde liederen is een juweeltje. Omdat de drie uitvoerders zich van de wel of niet aanwezige begeleiding uit vroegere eeuwen niets aantrekken, komt de nadruk te liggen op de teksten. En omdat zij die als uitgangs- en middelpunt van hun muziek hebben gemaakt, kunnen zij naar eigen inzicht dictie en instrumentuitingen weergeven.
En dan is er plots Er was eens een boer. Pure jazz met een improviserende Kristina Fuchs en een jachtige piano van Van Vliet. En dicht daarop een scheurende tenorsaxofoon van Erker. Hier hoor je duidelijk hoe verschillend de muziek kan uitpakken: het accent ligt hier meer bij het instrumentale dan bij de inhoud en vertolking van de tekst. Waarmee je in een golfbeweging komt die vaker is voorbij gekomen, maar duidelijk aantoont dat de rest van Linden een zelden eerder gehoord karakter bezit. Fraai is de originele stem van Geert Nijsingh, die in 1895 in het Drentse Zuidwolde was geboren. Hij is te horen in het stuk Berend Kielstra heet de jongeman, met spaarzame percussie-achtige begeleiding van Jeroen van Vliet en ruimtelijk geneurie van Kristina Fuchs.
Die originele stem van Nijsingh komt voort uit het voormalige Vara-radioprogramma Onder de Groene Linde. Dit was een initiatief van omroepjournalist Ate Doornbosch (1926-2010), die er decennialang met een recordertje op uit trok om door heel Nederland mensen op te sporen die de oude Nederlandse volksliederen nog konden zingen. Deze verzameling werd voor een deel gedigitaliseerd en in 2008 uitgegeven. En het is uit deze verzameling dat Fuchs-Erker-Van Vliet tien liederen hebben geplukt. Geheel in de traditie van de oude liederen hebben zij hun project Linden vormgegeven: eerst zingen en dan pas noteren. Hetgeen de uitvoerders een ongekende vrijheid geeft, omdat deze werkwijze alle ruimte schept voor eigen interpretatie. Waaruit opnieuw blijkt hoe schitterend de stem van Kristina Fuchs zich om deze muziek plooit: warm, soms kinderlijk, dan weer fors vrouwelijk en altijd sensitief. Over Mete Erker en Jeroen van Vliet zullen we het verder niet hebben: hun vakmanschap staat buiten kijf. Verveelvoudigd in deze vorm van improvisatiemuziek.
Linden wordt op 26 januari uitgevoerd in Splendor Amsterdam, op 5 februari in Bergen aan Zee (Vredeskerkje) en 12 februari in Tilburg (Van de Sande Piano’s)
RINUS VAN DER HEIJDEN
Kristina Fuchs – Linden
TryTone
Kristina Fuchs – zang en hang (percussie-instrument)
Mete Erker – tenor- en sopraansaxofoon en basklarinet
Jeroen van Vliet – piano en elektronica
