JAZZNU HEEFT JANUARI 2017 UITGEROEPEN TOT DE MAAND VAN HET SLAGWERK. NADAT JANUARI 2016 TOT DE MAAND VAN DE CONTRABAS WERD BENOEMD, IS HET NU DE BEURT AAN DE DRUMS. ZIJ WORDEN VAN ALLE KANTEN BELICHT IN VIJF INTERVIEWS, DIE JAZZNU OP DE VIJF ZONDAGEN VAN JANUARI PUBLICEERT. DE REDACTIE MOEST EEN KEUZE MAKEN UIT 66 KANDIDATEN, WAARBIJ IN DE OVERWEGINGEN MEESPEELDE DAT DE VIJF GEKOZENEN IEDER EEN SPECIFIEKE BIJDRAGE HEBBEN GELEVERD AAN DE ONTWIKKELING VAN DE JAZZ- EN IMPROVISATIEMUZIEK IN NEDERLAND. NATUURLIJK ZIJN ER ANDEREN, MAAR DIT ZIJN DE UITVERKORENEN: 1-1 FELIX SCHLARMANN, 8-1 MICHAEL VATCHER, 15-1 MARTIN VAN DUYNHOVEN, 22-1 VINSENT PLANJER, 29-1 JOSHUA SAMSON.
Zijn drumset kan bestaan uit een darboeka uit Marokko, cajon uit Peru, bougarabou uit Senegal en de zelf ontworpen garrapato die een kunstenaar voor hem maakte. Joshua Samson winkelde over de hele wereld om uit verschillende tradities en percussie-instrumenten zijn eigen stijl te creëren. Behalve bij de latinjazz. “Ik wil niet in de voetsporen van anderen treden. Ik wil zelf iets toevoegen.”
Hartje Den Haag, aan de binnenplaats van een voormalig kloostercomplex, ligt verscholen onder het nonnenkerkje de studio van Joshua Samson. Een souterrain met schaarsverlichte gangen en duistere nissen, kamers met oud houten meubilair en een studio met vintage opname- en mengapparatuur. Vier uit bonkig eikenhout getimmerde stapelbedden waar muzikanten logeren als ze een cd opnemen in de studio of na een uitgelopen jamsessie. En gear natuurlijk: kasten, planken, kisten en koffers vol percussie-instrumenten afkomstig uit landen en muziekstijlen over de hele wereld.
Behalve uit de Afro-Cubaanse latin. De salsa en de santeria met haar bata heeft Joshua Samson links laten liggen. “De vorige generatie percussionisten dook helemaal in die stijlen. Die reisden naar Cuba om zich instrumenten en stijlen eigen te maken, gingen in witte kleren lopen. Ik wil niet in de voetsporen van anderen treden. Ik wil zelf iets toevoegen.”
NIET BEPERKEN
De kunst is om precies zoveel te leren van een stijl dat hij haar kan toepassen in zijn muziek zonder zich te laten beperken door de traditionele regels die erbij horen. “Ik gebruik de klanken van al die instrumenten en stijlen om mijn eigen stijl te creëren. Wat ik leuk vind is om heel verschillende dingen te combineren. Met Rima Khcheich spelen we – we is onder andere contrabassist Tony Overwater en ik – klassieke Arabische muziek. Waar ik eigenlijk een daf zou behoren te spelen, een Perzische lijsttrommel, pak ik mijn udu, een vaastrommel uit Nigeria of een bodhran.” Hij rommelt tussen wat spullen en haalt een lijsttrommel tevoorschijn die oosters aandoet, maar uit Ierland afkomstig blijkt te zijn. “Het mooie van deze bodhran is dat ik hem van toonhoogte kan veranderen door met de hand waarmee ik hem vasthoud meer spanning op het vel te zetten, een techniek die ik in India heb geleerd. Door een instrument als dit te gebruiken, voeg ik iets vreemds toe aan die klassieke Arabische muziek. Dat is wel spannend, vooral wanneer je concerten geeft in het land zelf: Libanon, waar Rima vandaan komt. Toen ik dat een paar jaar geleden voor het eerst deed, vroeg ik me af of het wel gewaardeerd zou worden. Kennelijk viel het goed, want niet lang daarna kreeg ze voor ons album een prestigieuze prijs in Libanon, de Artistic Creativity Award.”
Bij elk van zijn honderden buitenissige instrumenten heeft Joshua Samson een verhaal. Of het nou om de bijzondere, speciaal voor hem gemaakte garrapato gaat, om zijn udu, een bijzondere vaastrommel uit Nigeria die bij de Yoruba-stam alleen door medicijnvrouwen bespeeld wordt of om een triangel. Hij vist er een op uit een kist. “De triangel is een van mijn lievelingsinstrumenten omdat het zo’n simpel ding is. Van vorm, dan. Triangel spelen is helemaal niet simpel. De timing is belangrijk en de techniek best ingewikkeld. Er zijn 1001 stijlen die allemaal een eigen patroontje hebben.”
GARRAPATO
Het opvallendste instrument van zijn verzameling is zonder twijfel de garrapato: een serie gestemde bellen die in twee rijen zo tegenover elkaar zijn gelast dat ze in elkaar resoneren. “Die heeft Pete Engelhart voor mij gemaakt, een Amerikaanse kunstenaar die gestemde percussie-instrumenten maakt van carbonstaal. Hij heeft ook dingen gemaakt voor percussionisten van Weather Report en Miles Davis – helden uit mijn jeugd.”
“Toen ik de garrapato nog niet had, monteerde ik zelf bellen op een standaard, zodat het klonk zoals ik wilde. Maar die waren rechthoekig van vorm, en dat geeft minder resonantie dan deze ovalen. Plus dat je ze elke keer opnieuw moet monteren en dus moet onthouden waar welke zat: : c-d-b-g-e… In de garrapato zit alles wat ik wil, een toonladdertje met een bes. Dat klinkt mooi met een f.”
Toen Joshua Samson wist wat hij wilde hebben, zocht hij Pete Engelhart op in zijn werkplaats in Berkeley. “We hebben er een hele week aan zitten knutselen. Het was heel moeilijk uitleggen hoe ik het wilde. Hij is een eigenwijze kunstenaar. Dan zei hij: wacht maar, ik maak het wel. Maar het ging steeds mis. Kwam ik de volgende dag terug, zaten ze toch niet zoals ik wilde. De bellen moesten op de juiste afstand tegenover elkaar gelast worden zodat ze in elkaar resoneren. Dus dan zei ik: sorry, Pete, maar zo kan ik er niet op spelen. Goddamned, zei hij dan. En dan haalde hij ze weer uit elkaar. Net zo lang tot ze helemaal goed klonken. Na een week kon ik hem mee naar huis nemen.”
Joshua Samson was een van de eerste percussionisten die de hang ging bespelen, een ufovormig instrument van staal, ontworpen in Zwitserland, dat tonen en harmonieën voortbrengt. “De hang is geboren in 2000. Ik speel hem vanaf het begin. Het was iets totaal nieuws voor mij. Ik kom hier vandaan” – hij klapt een ritme – “en toen pakte ik dit en had ik opeens melodie en harmonie.” Hij gaat zitten, legt de hang op zijn schoot en tikt op de bobbel bovenop, een bastoon, en de acht kuiltjes die daaromheen in het staal gemaakt zijn. “Je kan gewoon trommelen. De spanning op elk kuiltje is anders, waardoor je verschillende tonen krijgt; samen vormen ze een toonladder. De hang werkt als een helmholzresonator, net als Balinese gongs. Daar heeft de klank ook wel wat van weg. Het is mooi bedacht. De noten zitten om en om, zodat je als een drummer – linker- en rechterhand afwisselend – harmonieën speelt.”
MEDITATIEF
De klanken van de hang hebben een bijzonder effect op mensen, merkte Joshua Samson toen hij het instrument tijdens optredens ging gebruiken. “Als je hem zacht bespeelt, brengt hij meditatieve klanken voort. Mensen ervaren die als troostend, ze geven een harmonieus gevoel. Volgens sommigen hebben de klanken een helende werking.” Vandaar dat hij een paar cd’s uitbracht met meditatieve hangmuziek die een uitwerking zouden hebben op bepaalde chakra’s.
Joshua Samson komt uit een familie van musici en kunstenaars. Moeder Christine Schreuder was actrice en uitbaatster van haar stem. “In de helft van de reclames die destijds op radio en tv werden uitgezonden, klonk de voice-overstem van mijn moeder.” Broers Terence en David zijn eveneens percussionist, met z’n drieën treden ze wel eens op als de Samson Brothers. Broer Galahad is violist bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Oom Michel Samson is eveneens violist. In de jaren zestig, nog voordat hij zijn klassieke carrière begon, maakte hij furore in de band van freejazz-saxofonist Albert Ayler. De vader van Joshua, Lancelot Samson, was een bekend beeldhouwer. “Hij maakte portretten in brons, onder meer van Harry Mulisch en Pim Fortuyn. Hij speelde ook: piano en saxofoon. ’s Zondags kwamen oom Michel en een freaky gitarist en dan gingen we free jazz spelen, net zo lang tot de politie kwam. Dat was de regel.”
Zelf begon Joshua Samson op viool. Hij was vier toen zijn vader hem een kleine viool gaf en op les deed bij een bevriende violiste, die bij een orkest speelde. Drie jaar later ging hij op pianoles, tot hij op zijn achtste naar de muziekschool mocht en daar het slagwerk ontdekte. Eerst de vibrafoon, toen de pauken. “Vanaf dat moment ging ik drummen. Dat vond ik heel cool. Al op de lagere school begon ik samen te spelen met vriendjes.”
HAN BENNINK
Zijn vader nam hem mee naar North Sea Jazz en naar jazzconcerten. “Ik herinner me nog goed een concert van Misha Mengelberg en Han Bennink. Han is echt een held voor mij. De vrijheid die hij heeft, het kinderlijke, dat is misschien wel de reden dat ik ben gaan drummen. Ik hoop dat ik ooit een keer de kans krijg om met hem te spelen, dat lijkt me te gek.”
ANNE-MARIE VERVELDE
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN
Helaas wordt halfbroer Yehuda Samson, pianist, niet genoemd. Bij deze.