Hij ziet een orgel als een soort oer-synthesizer. En daarom heeft hij er iets mee. Elk jaar komt hij wel een paar keer bij het instrument uit, gewoon omdat hij er gefascineerd door is. En nu heeft jazzmusicus Bart van Dongen voor even het orgel een centrale plek gegeven in zijn leven.
Zoals vaak bij goede dingen gebeurt, lag ook bij hetgeen waar Bart van Dongen op dit moment mee bezig is, toeval op de loer. De Bossche audio-kunstenaar, pianist/toetsenist kende ene Jan Buil al lang, omdat hij zijn eerste werkgever was toen hij als docent ging lesgeven aan de muziekschool van het Hertog Jan Centrum in Schijndel. Tegenwoordig is Jan Buil secretaris van Orgelkring Schijndel. En in die gemeente staat de St. Servatiuskerk, die een prachtig Smits-orgel in zich bergt. Daarom de vraag van Bart van Dongen aan Jan Buil: of hij daar niet eens een orgelconcert op mocht spelen?
De secretaris had geen bezwaar en zo vond er op 2 augustus vorig jaar een concert plaats voor dertig belangstellenden. Niet op één, maar op twee orgels, want zo wilde Bart van Dongen het. “Ik had een soort instrumentaal idee bedacht”, lacht hij. “Dat kon ik ook toepassen op het koororgel. Zo speelde ik afwisselend op het kerk- en op het koororgel (een kerk- of hoofdorgel bevindt zich op een doksaal of galerij in de kerk, een koororgel staat meestal bij of in de koorruimte op de begane grond, rvdh). Bovendien liep er ook nog een lokale cameraploeg rond, waardoor het allemaal nogal rommelig werd.”
Bart van Dongen had onmiddellijk het gevoel dat het allemaal een stuk beter kon. “Ik heb Jan Buil gebeld met de vraag of ik nog eens terug kon komen. Dat mocht en zo ben ik op een middag in september weer achter het kerkorgel gaan zitten, heb vier stukken gespeeld en er drie van uitgekozen. Ik heb ze twee maanden weg gelegd en er toen een eerste mix voor gedaan. Waarop ik contact opnam met pianiste Nora Mulder om er eens met frisse oren naar te luisteren. Ze was erg enthousiast. Daarna hebben we er nog een tweede mixsessie overheen gedaan.”
De drie stukken waren toen ook naar tevredenheid van Bart van Dongen, waarop hij het plan opvatte om ze te koop aan te bieden. Geen slecht idee natuurlijk in deze barre tijden van Covid-19. De pianist bundelde ze onder de noemer Vrije Cirkel en nu zijn Hé?, Wat? en Hoezo? voor acht euro via Bandcamp als een compleet album (duur ruim vijftig minuten) te beluisteren. Trouwens, de nummers zijn ook los te koop à drie euro. Bart van Dongen bezweert dat Bandcamp daar geen commerciële bedoelingen mee heeft. “Bandcamp werkt op ideële basis, het is er echt voor de musici.”
Het idee om ‘wat’ met het kerkorgel te doen was tweeledig zegt Bart van Dongen. “Ik ben gefascineerd door kerkorgels, ze zijn voor mij een soort oer-synthesizers. Van de andere kant dacht ik dat ik met die opnamen op het Smits-orgel in Schijndel wel wat werk kon creëren. Een en ander heeft geleid tot een nieuw project, dat in nu aan het ontwikkelen ben en zich gaat afspelen in Maashorst. Dat is een nieuwe gemeente, waarin zes kernen zijn samengevoegd. Zes kernen en ook zes orgels.”
Bart van Dongen heeft de handen ineen geslagen met Antoon Versteegde uit Volkel. Deze kunstenaar bouwt (vaak) monumentale bouwwerken met bamboe en elastiek. Zijn werkwijze wordt bamboestiek genoemd. “Ik ga met hem een project maken waarin Antoon zes draaitafels inbrengt. Het idee is dat van de zes kerkorgels opnamen worden gemaakt. Van elk ervan wordt een elpee gemaakt. Samen worden ze een nieuwe compositie, die alles heeft te maken met die nieuwe gemeente Maashorst. Op 12 maart gaan we kijken hoe we het precies gaan aanpakken.”
Een van de ideeën is om een fietstocht te organiseren die langs de zes kerken gaat, waar dan telkens een kwartier orgelmuziek ten gehore wordt gebracht. De fietstocht eindigt bij de installatie van Antoon Versteegde met zijn zes draaitafels. “Dit project komt rechtstreeks voort uit Vrije Cirkel uit augustus en september, elke stap leidt immers tot een andere”, verzekert Bart van Dongen.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s ERIC VAN DE LEST
