Een orkest dat alleen maar (vrij) improviseert. Dat geen repertoire kent en nooit repeteert. Dat is het Northern Light Switch Orchestra, dat op 11 januari in de Schotse kerk in Rotterdam een van zijn eerste concerten geeft. Initiatiefnemer is pianist Bert den Hoed, die er maar wat graag nadere toelichting op geeft.
De bezetting van het Northern Light Switch Orchestra – NL-SWITCH Orchestra – wordt gevormd door jonge Rotterdamse improviserende musici en ‘gearriveerde’ nationale en internationale improvisatoren. Voor het eerste concert waarvoor het improvisatie-orkest op 11 januari aantreedt, is de Duitse klarinettist Theo Jörgensmann uitgenodigd. Voor het tweede optreden, op 8 februari, staan contrabassist Peter Jaquemyn uit België, cellist Johannes Fink uit Duitsland en opnieuw Theo Jörgensmann op de rol.
Het getuigt van lef om in deze tijd een orkest te beginnen dat vrije improvisatie in het vaandel voert. Bert den Hoed is daar vol vertrouwen in. Hij spreekt van instant composing, muziek die tijdens het spelen ontstaat. Zonder vooraf gemaakte afspraken, zonder vooropgezet thema. Zo ontstond dat in de jaren zestig en zeventig in West-Europa, als variant op ontwikkelingen in de Verenigde Staten, waar grote namen als John Coltrane, Albert Ayler en Ornette Coleman de free jazz hadden ontwikkeld. Toen deze vrij geïmproviseerde muziekvorm zijn hoogtepunt voorbij was, werd zij door de jaren heen nog slechts gecreëerd langs de rafelranden van de jazz.
En dan nu werken aan een opleving? Bert den Hoed maalt er niet om. Dat publiek na pakweg tien minuten al gaat weglopen bij de kakofonische klanken van de vrije improvisatoren? Hij nuanceert liever. “Ik ga met de musici afspreken dat we concerten spelen van rond het uur. Daar moeten herkenbare delen in opduiken. Ik wil dat er muziek wordt gemaakt die prettig klinkt en uit te houden is. We willen niet alleen maar abstract en experimenteel overkomen, maar ook behapbaar.”
Dat wil Bert den Hoed onder meer doen door de keuze die hij maakt voor musici. “Ik weet zeker dat het eerste concert met onder andere Albert van Veenendaal gewoon toegankelijk wordt, door waarschijnlijk het visuele aspect dat wordt verkregen door zijn geprepareerde piano. We hebben inmiddels een paar concertjes gedaan waar incrowd-liefhebbers op af kwamen, maar ik wil voor de komende twee concerten ander publiek. Zodat mensen kunnen volgen wat er op het podium gebeurt.”
Ondanks het feit dat de 64-jarige Bert den Hoed autodidact is, weet hij waarover hij spreekt. “Zo’n vijfendertig jaar geleden heb ik als pianist bij een jamsessie van Frank Wright en zijn New World Orchestra meegespeeld. Dat was in het Rotterdamse podium Thelonious. Daar is mijn liefde voor improvisatie ontstaan. Ik was toen werkzaam in de psychiatrie en deed zijdelings wat dingetjes op kleine podia. Zeven jaar geleden ben ik weer wat actiever geworden in de impro-scene in Rotterdam. Ik bezocht vaak City Art, een instelling die onderdak biedt aan allerlei kunstdisciplines. Een kunstenaar heeft er al twintig jaar concertjes georganiseerd zonder een cent subsidie. Ik heb daar van alles beleefd, onder meer concerten en workshops van William Parker, waaraan ik ook meedeed.”
Bert den Hoed omschrijft zichzelf met een lach als herintreder, zij-instromer in de muziek. In die hoedanigheid reisde hij de afgelopen twee jaar ook regelmatig naar De Ruimte in Amsterdam om deel te nemen aan improvisatie-jams. “Je schrijft daar je naam op een briefje, doet dat in een hoge hoed en dan sta je zomaar op het podium met iemand die je niet kent. Dat kunnen mensen zijn van de Instant Composers Pool, van het conservatorium en ook lui die zomaar aansluiten. Daar heb ik veel geleerd.”
Ook in Rotterdam zocht hij het in kleine dingen. In september 2023 startte hij met klein opgezette improvisatieconcerten, met onder andere drummer Gregory Eric Smith. Drie maanden later speelde hij in een verpleeghuis met twee piano’s met pianist Albert van Veenendaal. En ook in Wijnbar Koffie en Ambacht en diverse andere plekken waar de vrije-muziekscene welkom was. Telkens ging Bert den Hoed in gesprek met de muzikanten die hij daar ontmoette en uit die initiatieven is het Northern Light Switch Orchestra ontstaan. Waarbij al snel onder andere gitarist Andrew Moreno (winnaar Erasmus Jazz Prijs 2024), tenorsaxofonist Pablo Cruz, contrabassist Jonathan Ho en klarinettist Oriol Mares zich voegden. Inmiddels is het orkest ondergebracht in een stichting.
Initiatiefnemer Den Hoed vat zijn concept als volgt samen: filmische muziek maken met cartooneske humor. “Ik wil dat het orkest muziek maakt die vrolijk stemt, maar ook diepgang bezit. En dat mensen, ook jongeren op deze manier met improvisatiemuziek kennis gaan maken. Het NL-SWITCH Orchestra kent geen repertoire, de muziek ontstaat uit wat er in mijn hoofd omgaat. Je wordt dan getuige van een compositie. Het leuke is dat als je iets hoort, je denkt dat het een nummer is wat er niet is.”
“We willen verhalende muziek maken. De musici moeten steeds op zoek gaan naar harmonieën. Tenorsaxofonist Pablo Cruz is een jonge improvisator, maar hij is iemand die ook luistert naar melodie en harmonie. De ego’s dienen goed gereguleerd te worden. Het wordt pas interessant als de bandleden goed kunnen luisteren en daarnaast hun eigenheid inbrengen. We weten niet wat we doen, maar we vinden het uiterst spannend om tot harmonie te komen. Op zich zijn uitgeschreven stukken prachtig, maar wij maken er geen gebruik van. Als je in de flow komt, kan muziek heel gestructureerd worden, omdat je steeds met elkaar in gesprek bent.”
En dan gaan we even op de spirituele toer, omdat Bert den Hoed in een toelichting op het orkest schreef ‘over de noodzaak om met verbeelding een betere wereld te creëren’. Hoe ziet hij dat voor zich? “Ik heb in mijn leven een periode gehad dat ik spiritueel was ingesteld. Daarna werd ik sociaal-pedagogisch hulpverlener, dan sta je wat nuchterder in het leven. Nu leven we in een egoïstisch tijdvak waarin we door creativiteit een betere wereld kunnen krijgen. Ik denk dat onder jeugdigen een renaissance is ingezet op spirituele opvattingen. Daarmee moeten we prikkelen voor een betere toekomst. Het is vreemd dat jongeren geen huis kunnen krijgen en dat er een systeem heerst dat mensen met vermogen nog meer vermogen verschaft. Ieder moet een plek krijgen om te leven en te wonen. Als je ziet wat voor een creativiteit je kunt bereiken door muziek, denk ik dat je dat in de politiek ook voor elkaar moet krijgen. Daarom zijn kunsten zo belangrijk, zij moeten ons het juiste levensgevoel geven.”
Voorlopig staan er twee concerten op het programma met het NL-SWITCH Orchestra. Door projectsubsidies kan Bert den Hoed er nadien nog twee organiseren. Die wil hij invullen met het orkest en een ander ensemble dat met “Bitches Brew-, Weather Report- en Soft Machine-achtige muziek” aan de horizon gaat verschijnen. “Dit orkest heeft nog geen naam”, zegt hij. “Misschien voeg ik de twee orkesten samen. Wat ik in elk geval wil, is dat de musici fatsoenlijk worden betaald. Het is belangrijk dat jongeren hier gaan spelen met wat meer ervaren musici. In het NL-SWITCH Orchestra zitten nu drie generaties. Fantastisch toch om die combinatie te hebben?!”
RINUS VAN DER HEIJDEN
Het Northern Light Switch Orchestra verzorgt op 11 januari een concert in de Schotse kerk in Rotterdam. Met ander andere Jonathan Ho, Pablo Cruz, Oriol Mares, Albert van Veenendaal, Theo Jörgensmann en Bert den Hoed.
Op 8 februari treedt het NL-SWITCH Orchestra op dezelfde plek weer aan met als gasten onder andere Peter Jaquemyn, Johannes Fink en Theo Jörgensmann.
Beide concerten beginnen om 17.30 uur aan de Schiedamsesingel 2 in Rotterdam.
