Niemand weet wanneer hij of zij deze aarde gaat verlaten. En dat is voor veel mensen een hele geruststelling. Maar hoe ga je ermee om als je hoort dat jouw leven door ziekte eindig is? Met andere woorden dat die ziekte niet meer is te genezen en de dood nadert.
Een meer dan akelige gedachte. Dat beaamt musicus Jaap Berends, die ongeneeslijk ziek is en heeft geaccepteerd dat zijn dood nadert. Vier jaar geleden werd geconstateerd dat hij uitgezaaide nierkanker heeft. Een nier werd weggenomen, met de andere kan hij prima leven. Maar niet heel lang meer, vanwege de uitzaaiingen. “Ik heb geluk dat de kankercellen langzaam groeien”, zegt Jaap Berends met een lach. Een lach die tijdens ons gesprek zelden van zijn gezicht verdwijnt en de opgeruimdheid die hij tentoon spreidt, alleen nog maar verstevigt.
Jaap Berends is 56 jaar. Rond zijn 35e voelde hij zich steeds meer moe worden. Van die moeheid herstelde hij niet meer. “Ik heb waarschijnlijk vijftien jaar met die kanker rondgelopen”, zegt hij. “Tussen mijn 46e en 51e was ik zo moe, dat ik elke dag twee keer moest gaan slapen. Nadat de aangetaste nier was verwijderd, voelde ik me tien keer beter. Ik behoor nu tot de vijf procent mensen die na vijf jaar na een dergelijke ingreep nog leven.”
Jaap Berends heeft zijn lot aanvaard. “In het begin is dat heel moeilijk, maar dan komt het moment dat je ermee door moet leven. Daarop diende het idee zich aan om een cd op te nemen die alles met mijn ziekte en straks de dood, heeft te maken. Ik heb twee kinderen, van 10 en 12 jaar. Als ik er strakjes tussenuit piep, is er nog iets tastbaars over in de vorm van die cd. Ik heb alle nummers voor het album zelf geschreven: drie zijn er voor mijn partner en twee kinderen, een voor de chirurg die mij behandelde. Ik heb de plaat in 2023 met vrienden opgenomen: met Tessa Zoutendijk, mijn vriendin die viool speelt en voorts met Dion Nijland en Clemens Horn, vrienden van vroeger, die respectievelijk contrabas en harmonium en piano spelen en met drummer Yonga Sun, met wie ik op school zat.”
Op de plaat speelt het cijfer drie een belangrijke rol. De titel van het album luidt Dots, Engels voor stipjes. Die refereren aan de drie kleine tatoeages die op Jaap Berends’ lichaam werden aangebracht voor de bestraling die hij moest ondergaan. Ze zijn ook verwerkt in de illustratie op de voorzijde van de cd. Het cijfer drie komt ook terug in de drie stukken voor zijn dierbaren, en voorts voor de driekwartsmaatstukken die hij schreef. De drie eerste stukken verwijzen rechtstreeks naar de situatie waarin Berends verkeert: in Floating vraagt hij zich af hoe lang hij nog zal leven, in Where do we go from here waar we na onze dood heengaan en in Gravity hoe lang zwaartekracht nog deel zal uitmaken van zijn leven.
“Ik heb het altijd fijn gevonden om muziek te maken en te verzinnen om dingen een plek te geven. Met Dots kon ik mijn gedachten ordenen en mijn emoties een plek geven. Ik componeerde op zowel gitaar als contrabas stukken die mijn innerlijke wereld weerspiegelen. Daardoor vertelt elk van de elf stukken zijn eigen verhaal.”
“Nadat de cd klaar was hebben we een cd-presentatie gedaan. Daarna was ik er een beetje klaar mee. Van eigen muziek raak ik snel verveeld; dan is het klaar. Maar een maand geleden heb ik alle nummers op YouTube en Spotify gezet. Ze zijn nu al elfduizend keer op YouTube beluisterd en tweeduizend keer op Spotify en die cijfers vertonen nog steeds een stijgende lijn. Ik ben dan ook maar een beetje aan promotie van het album gaan doen.”
Zo krijgt de relatief onbekende musicus Jaap Berends, die naast gitaar, basgitaar en contrabas ook banjo speelt en zingt, wellicht toch nog de roem die hij nooit heeft nagestreefd. “Ik ben altijd overal tussen gevallen”, lacht hij. “Ik ben ooit als rockgitarist begonnen. Na het conservatorium voelde ik dat mijn hart niet zo lag bij live-optredens.” Hij begon een studio waar zijn muzikale leven bloeit als componist, die ook mixt en producet en gitaar inspeelt bij muziek voor anderen. Speelde hij in vroeger jaren gemakkelijk 150 keer per jaar, tegenwoordig is dat beperkt tot veertig keer. Vaak in Duitsland, waar hij bandlid is van de Stephan-Max Wirth Experience. En met partner Tessa Zoutendijk maakt hij deel uit van So Long Cohen van cabaretier/zanger Ernest Beuving.
Dots is het derde album van Jaap Berends. De eerste twee waren solo-cd’s. Aan de tweede is een mooi verhaal verbonden, dat hij enthousiast vertelt. “We waren op vakantie in een huisje in Scheveningen, toen de man van de moeder van Tessa vroeg of ik een gitaar van iemand kon repareren. Ik had dat nog nooit gedaan. Het ging om een bijzonder instrument, een Levin 325, een Zweedse gitaar. Nadat hij was gerepareerd, had ik drie nummers opgenomen. De eigenaar vond het zo mooi dat hij nog drie nummers wilde. En daarna kwam de boodschap ‘Maak er maar een hele cd van’. Daar zijn toen twaalfhonderd platen van verkocht. Ik kon toen met die muziek gaan optreden, maar had niet zo’n gitaar.”
“Toch heb ik er een gevonden, in Finland. Die van de plaat was een instrument uit 1957, die van mij uit ’54. Het geluid zit tussen akoestisch en elektrisch in. Voor mij als niet-specifieke jazzmusicus is dit een bijzonder fijne gitaar.” Waarmee Jaap Berends wellicht nog iets zou kunnen doen om een wens te vervullen? “Ik ben allang bezig met een virtuoze gitaarplaat waar niemand op zit te wachten. Maar ik heb daar moeite mee, het klinkt voor mezelf zo’n beetje als aan de Olympische Spelen meedoen. Maar als het ooit gebeurt wordt het een trioplaat met Wiro Mahieu en Wim de Vries.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
