De Ruimte, die vrijbuitersvrijplaats in Amsterdam, blikte vrijwel altijd vooruit, soms ook wel eens terug. Zoals nu, met een fraai fotoboekje met de titel ‘Space Impro / capturing the scene’ dat een tijdsbeeld geeft van (slechts) tweeëneenhalfjaar vooruitstrevende concerten in Amsterdam-Noord.
Tweeëneenhalf jaar ja, terwijl De Ruimte al dik elf jaar bestaat. Fotograaf Erik Smits koos ervoor de periode die voorafging aan de verhuizing van De Ruimte van de Distelweg in Amsterdam-Noord naar Sexyland World elders in Amsterdam te benutten voor het inrichten van een fotogalerij. Die is nu uitgestald in het 78 pagina’s tellende boekwerkje Space Impro / capturing the scene. Dat als omslagtitel meekreeg how was the gig.
Deze omslagtitel is essentieel, want Erik Smits fotografeerde de vele musici die in het boek opduiken, vóórdat zij het podium van De Ruimte betraden. Hij kreeg daarbij hulp van Tim Sprangers, grondlegger en programmeur van De Ruimte. Tim contracteerde de musici, verzocht hen vóór hun concert of ze wilden meewerken aan de serie en vroeg nadien wat ze vonden van hun concerten. Die antwoorden vormen de bijschriften bij de foto’s. Die bijschriften zijn soms even bizar als de foto’s die Erik Smits heeft gevangen. Sommige musici nemen de tijd om terug te blikken op hun optredens, anderen doen het af met een paar woorden. Zoals Aaron Lumley van het trio Bioluminus: ‘Full Tilt’. Of: ‘Being comfortable in the uncomfortable’ zoals Oscar Jan Hoogland analyseert namens het kwartet Loot.
Erik Smits benutte de Space Impro-serie in De Ruimte jarenlang om de bonte stoet musici die voorbij trok vast te leggen voor wat uiteindelijk uitmondde in dit boek. Op de eerste verdieping van het gebouw in Amsterdam-Noord had hij met rails en gordijnen een uitrolbare studio in elkaar geprutst. Zonder last te hebben van de vaak chaotische concertmomenten een verdieping hoger in het gebouw, registreerde hij met zijn camera de musici in tegendraadse omstandigheden. Op veel foto’s staan ze vaak zwaar overdreven geposeerd voor een achterdoek. Stram in de houding, met kennelijk weg gelaten emoties op de gezichten, blikken zij in de camera van Smits.
In deze werkwijze schuilt de kracht van de fotoserie. Waar op het podium van De Ruimte werkelijk alles was toegelaten, omdat het vooral een laboratorium was, heerste er een ongekende veelkleurigheid. In een wirwar van kabels, slordig weggezette instrumenten en versterkers, microfoons en ander elektronicaspul heerste intimiteit, zowel bij de musici als het publiek. Je kon doen wat je wilde, het paste altijd bij de vrije-opvattingen-huiskamer die de Space Impro-concerten kenmerkten.
Fotograaf Erik Smits wilde contrast scheppen met dat bombardement van kleuren en wanorde, door de fotosessies zo kaal mogelijk in te richten. Hij is daar prachtig in geslaagd. De muzikanten zijn een bont allegaartje van personen die lak hebben aan conventies en daarmee hun zucht naar avontuur en het zoeken naar nieuwe muziek ook op de momenten dat ze hun instrumenten niet in handen hebben, als het ware uitademen. De foto’s wringen, laten je verbaasd opkijken, de wenkbrauwen fronsen omdat je wel eens twee keer of meer moet kijken om te zien wij hij of zij nu werkelijk is. Bevreemding alom en dat is prachtig, want zo was de muziek in de voormalige Ruimte daar in dat vervlogen handelsgebouw in Amsterdam-Noord ook altijd.
Een deel van de foto’s van Erik Smits is van mei tot september van dit jaar geëxposeerd in het Bimhuis. Kennelijk met succes, want de foto-expositie is opnieuw ingericht en in november en december in het Bimhuis wederom te bezoeken.
Wie daar niet zo’n zin in heeft, kan aardig uit de voeten met dit boek Space Impro / capturing the scene. Het is te bestellen bij de fotograaf zelf: info@eriksmits.com en kost 12,50 euro.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s ERIK SMITS
Fotograaf Erik Smits werkt voor onder meer Het Parool, de Volkskrant en De Morgen in België. Zijn website geeft een uitgebreid beeld van de veelzijdigheid die zijn werk kenmerkt.
