Grote jazzpodia hebben vooralsnog geen reden tot klagen

OPINIE

Nederland is een land van klagers en hoewel het inwonertal de laatste jaren niet explosief is toegenomen, lijkt het aantal klagers het getal van achttien miljoen ruimschoots te hebben overschreden. Neem de jazzsector; het zal wel toeval zijn dat de schrijver van dit artikel het laatste anderhalf jaar alleen maar mensen is tegen gekomen die klagen dat er nauwelijks nog bezoekers op jazzconcerten afkomen. Een korte rondgang langs een paar grote jazzpodia leert dat die klachten in elk geval voor hen, niet gegrond zijn. Dus jazzliefhebbers: houd moed!

Om over de vermeende teruggang van bezoekers te gaan schrijven is ingegeven door een voorval dat zich op 1 november voordeed. De majestueuze Concertzaal Tilburg had het kwartet Quest met Dave Liebman en Billy Hart onder zijn hoede genomen, geprogrammeerd onder de vlag van het festival Stranger Than Paranoia van organisator/musicus Paul van Kemenade. Het festival dat 29 jaar lang werd georganiseerd aan het einde van het jaar, slaat sinds dit jaar zijn vleugels ook uit over de rest van het jaar. Ibrahim Malouf en Kenny Garrett waren eerder dit jaar al uitgenodigd en ook daar liep het geen storm, maar Quest sloeg alles: achttien kaarten in de voorverkoop maakten het besluit onvermijdelijk om het optreden af te gelasten.

Het weekeinde vóór 1 november ontrolde zich in Eindhoven So What’s Next?. Medewerker/recensent Tom Beetz bezocht het festival voor JazzNu en constateerde dat de zaterdag lang niet uitverkocht was en de gratis (!) zondag ‘uitgesproken stil’ verliep. Het door Tom Beetz bezochte concert van het trio van Kit Downes beschreef hij als ‘een bijzonder hoogtepunt’. Bij de vraag hoeveel bezoekers er in de grote zaal van het Muziekgebouw aanwezig waren was het antwoord: een man of dertig. Met als precisering dat het grootste gedeelte ervan werd gevormd door bandleden van Kika Sprangers en AM.OK van Tijn Wybenga, die eerder optraden en nu kwamen genieten van de verrichtingen van hun collega’s.

Tijd dus om de alarmbel te luiden? JazzNu ging op onderzoek uit bij het Bimhuis in Amsterdam, LantarenVenster in Rotterdam en Paradox in Tilburg. Bij TivoliVredenburg was niemand voorhanden om toelichting te geven. Voorlopige conclusie: het valt wel mee met die rampzalig ingezakte bezoekerscijfers. Mijke Loeven, directeur van het Bimhuis, wil niet klagen omdat ze daar naar eigen zeggen ook geen reden toe heeft. “Het tweede kwartaal van dit jaar telde ten opzichte van 2019, het jaar voordat Covid-19 uitbrak en een topjaar was, veertien procent minder bezoekers. Ik vind dat nogal meevallen. De zomer telt niet mee, over november en december zijn uiteraard nog geen cijfers beschikbaar, maar ik heb het gevoel dat die maanden best oké worden en wij het behoorlijk goed doen.”

Het gedrag van concertbezoekers is na Covid veranderd, constateert Mijke Loeven. “De oudere jazzliefhebber vindt het nog altijd spannend om concerten te bezoeken. Het oude gevoel daartoe keert niet zo snel meer terug heb ik na gesprekken met hen bemerkt. Jongeren daarentegen komen in groten getale opdagen, zij het wel dat ze pas op het allerlaatste moment hun ticket kopen. Grotere namen blijven publiekstrekkers. Experimentele muziek, spannende combinaties en avant-garde staan onder druk. Dat zijn echter ook de sectoren waar wij als Bimhuis voor staan. Daar maak ik me wel druk over. Wat kleine podia betreft – ik ben daaruit voortgekomen – weet ik dat ze hard moeten vechten voor hun bestaan. Maar ja, als ik dat hoor, die achttien kaarten bij Concertzaal Tilburg, ik weet niet wat wij dan zouden doen. Tot nu toe hebben we alle concerten laten doorgaan.”

Na Covid dreigt een nieuwe crisis voor theater- en concertzalen: de niet meer te betalen energiekosten. Voelt Mijke Loeven zich hierdoor bedreigd? “Wij hebben tot eind 2023 een vast energiecontract. Wat er daarna komt, ja, daar maak ik me wel zorgen over. Tweederde van onze begroting bestaat uit eigen inkomsten, eenderde uit steun van overheden en instellingen. Voor volgend jaar is de begroting niet rond. Daar ben ik wel bezorgd over. We komen net uit de vorige crisis. Vanaf januari zijn we daarmee bezig en nu dreigt een energiecrisis. We willen zeker niet klagen,, maar we hebben wel zorgen over inflatie, stijgende huur, stijgende lonen en meer.”

Bij LantarenVenster klinken juichkreten in plaats van eventueel geklaag over bezoekers die het laten afweten. “Wij noteren de ene na de andere uitverkochte voorstelling”, zegt een opgetogen Liesbeth Beeftink, marketing-communicatiemanager van het Rotterdamse theater voor film en jazz. “Er is hier geen sprake van minder, eerder van meer. Dat komt ook wel omdat door Covid veel concerten zijn verzet, mensen hadden daarvoor al kaarten, waardoor de rest van de kaarten snel verkocht wordt. De belangstelling voor concerten hangt echt af van wie er op het podium staan. Standaard bij ons is dat de verkoop drie maanden voor een concert, start. Bij film speelt dit veel minder.”

Liesbeth Beeftink heeft daar een voor de hand liggende verklaring voor: “Bij muziek is er de fysieke behoefte om die mee te maken. Dit jaar tellen we veel meer uitgevoerde concerten dan in het succesjaar 2019. Komt gedeeltelijk door de verschoven concerten, maar de nieuwe gaan ook goed. Wij bouwen daarop voort.”

Bij Paradox ook alleen maar positieve reacties. “Het gaat heel goed”, vat Bartho van Straaten, hoofdprogrammeur van het Tilburgse podium samen. “Hoewel de bezoekersaantallen wel wisselen. Niet zo’n bekende namen trekken duidelijk minder mensen. De Amsterdamse scene hier op het podium is altijd een beetje moeilijk. Als je kijkt naar de afgelopen weken: Guy Salamon trok 125 man, bij het Paradox Jazz Orchestra was de tent bomvol, Leif de Leeuw verkocht 225 kaarten, Becca Stevens betekende volle bak. Alles bij elkaar vinden wij dat zeker niet slecht. Maar het is met 85 procent zaalbezetting ook niet beter dan vóór corona. Daar staat tegenover dat voor Eric Vloeimans’ Fugimundi dat over twee weken hier staat, nog maar 65 kaarten zijn verkocht.”

“Maar je weet nooit hoe het gaat: pasgeleden bij het concert van Michael Wollnu werden er de laatste dag nog dertig kaarten verkocht. Mensen wachten steeds vaker tot het allerlaatst. Wij hebben twee voordeelpassen, die zijn twee jaar stilgelegd vanwege de coronapandemie en worden nu weer gereanimeerd, dat zorgt ook weer voor meer bezoekers.”

De reacties van drie grote jazzpodia staan enigszins in schrille tegenstelling tot de bevindingen die de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) optekent: halflege zalen zijn meer regel dan uitzondering. Het Nationaal Theaterfonds constateerde eerder dit jaar dat driekwart van de theaterbezoekers nu minder voorstellingen bezoekt dan voor de Covid-crisis. Bij de jazzpodia is daar vooralsnog geen sprake van blijkt uit de rondgang van JazzNu. Maar zeker is dat kleine podia een ander verhaal kunnen hebben. Ook bij festivals zullen andere cijfers gelden. De zorgen zijn zeker niet voorbij, het is zoals Mijke Loeven van het Bimhuis zegt: “De kunst staat onder druk.” Nog steeds dus, er blijven zorgen.

De voorlopige conclusie mag luiden dat de teloorgang van bezoekers de jazzsector nog niet erg treft. Dat heeft twee belangrijke gevolgen: jazzliefhebbers komen nog grotendeels aan hun trekken en – wellicht nog belangrijker – jazzmusici zijn verzekerd van werk en inkomen. Dat de situatie in korte tijd kan omslaan heeft het verleden geleerd. Maar ondanks dat een nieuwe coronagolf nu de winter nadert, snel kan toeslaan en een dreigende energiecrisis het voortbestaan van sommige theaters en concertzalen onzeker maakt, kan de donkere realiteit van alledag in elk geval nog worden bestreden met kunst en cultuur. En met wat ben je dan beter uit dan met jazz?

RINUS VAN DER HEIJDEN