Nu de Zomer Jazz Fiets Tour in Groningen langzaam zijn laatste adem aan het uitblazen is, komt er een einde aan het mooiste jazzfestival van Nederland. Maar niet getreurd, want de opvolger staat al te trappelen, evenals de Zomer Jazz Fiets Tour uit Groningen. Jazz te Gast, want zo heet dit evenement, speelt zich af binnen het dorp Zuidhorn en acht tuinen in een lommerrijke straat vormen de podia voor vijfentwintig concerten. De toegang is vrij en vele vormen van jazz- en improvisatiemuziek komen voorbij.
Jazz te Gast is een initiatief van de inwoners van Zuidhorn en wordt om het jaar georganiseerd. Dit jaar is de vijfde editie. Het gaat hier vooral om een makersfestival. Op vrijdag komen elf nationale en internationale musici bij elkaar om te repeteren en afspraken te maken voor veertien concerten van een half uur, die een dag later in de acht tuinen van het festival worden gegeven. Dit alles onder leiding en coördinatie van een artist in residence en een artist entrepeneur. Voor de eerste rol tekent trompettist Avishai Cohen, voor de tweede componist, dirigent en artistiek leider Tijn Wybenga. De elf musici plus Wybenga en Cohen worden in Jazz te Gast samengebracht als ‘Greenhouse’ (broedplaats)-artiesten. De artist entrepreneur is steeds iemand uit Nederland die alle zaken bij elkaar brengt, de artist in residence een internationale artiest die over de hele wereld gekend is.
Festivalleider Geert Drion en artist entrepreneur Tijn Wybenga geven uitgebreid tekst en uitleg. “In 2015 zijn we begonnen met Jazz te Gast”, zegt Geert Drion. “We zijn een internationaal makersfestival dat wordt omarmd door de kleine gemeenschap Zuidhorn ten westen van Groningen. Nieuw materiaal wordt in een dag ingestudeerd, de dag daarna uitgevoerd in veertien sets van telkens een half uur. Dat betekent zeven uur nieuwe muziek in nieuwe samenstellingen. Plus composities die worden gemaakt voor een volledig bezet Noordpool Orkest. Jazz te Gast is dus een echt makersfestival zoals er weinig zijn in Nederland en misschien zelfs in Europa.”
“In totaal brengt het festival vijfentwintig concerten van een half uur, want rond de Greenhouse-musici zijn ook bands geprogrammeerd die bestaand repertoire spelen. Ze bevolken een laagdrempelig en volledig vrij festival waar je of je nu wel of geen jazzkenner bent, vrij in en uit kunt lopen. Geleid door een timetable zoek je je weg door de tuinen. Als je denkt: ik wil nu muziek horen van Stevie Wonder met Felix Schlarmann en Jasper Blom, want die muziek lijkt me leuk en ik heb even geen zin in een elektronische compositie van iemand uit de Greenhouse, dan kan dat.”
Hoe heeft Tijn Wybenga zijn opdracht ingevuld? “Ik ben eerst gaan uitzoeken met welke artiesten ik zou willen werken en ben toen een longlist gaan samenstellen. Ik heb ook bij eerdere artists in residence rondgevraagd: welke spreken jou aan en welke passen in het concept. Er zijn immers zeker artiesten die niet zitten te wachten op veertien time slots met allerlei stijlen en verschillende musici. Dus echt gezocht naar mensen die het concept snappen om op een dag te spelen en af en toe met de billen bloot te gaan.”
“Via verschillende kanalen kreeg ik de bevestiging dat Avishai Cohen niet alleen een geweldige trompettist is, maar ook een fijn iemand om zo’n soort project mee op te zetten. En dat klopt ook. De voorbereidingen gingen heel goed. Bovendien hebben we een gezamenlijke held: Lee Morgan. Daar is Avishai heel blij mee. Hij vertelde me: ‘Iedereen zegt: You sound like Clifford Brown, but nobody says: You sound like like Lee Morgan’. Morgan is ook voor mij dé trompettist die mij in de jazz heeft gebracht en daarom is dit een bijzondere link tussen ons.”
“Dat was één ding. Het tweede was het selecteren van de Greenhouse-artiesten. Daarbij golden twee regels: het moesten musici zijn met wie ik nog nooit heb gewerkt en het moeten muzikanten zijn die nog niet eerder bij Jazz te Gast zijn geweest. Het is de bedoeling dat voor elke editie een groep verse muzikanten aanschuift.”
Dat zal een moeilijke opdracht zijn geweest? “Dat kon best ingewikkeld zijn, ja. Wat ook leuk was is: ik mocht kiezen uit Europese en Nederlandse artiesten. Dit jaar zijn er ook best wat Europese musici bij, wat meer dan vorige edities. En wat erg leuk is, is dat alle muzikanten die ik uitnodigde ook allemaal componist of maker zijn en dat zij uit allerlei verschillende hoeken komen. Er zitten een paar heavy impro cats bij, er zitten een paar mensen bij waarbij je je kunt afvragen of wat zij maken jazz is of niet, pop of klassiek. Maar ook iemand als Momi Maiga, een koraspeler uit Senegal, die in Spanje woont, helemaal geen noten leest maar waanzinnig muzikaal is. Dit is ook weer iets waarvan ik niet weet wat er uit gaat komen. Maar ik heb wel het volste vertrouwen dat dit iets bijzonders gaat opleveren. En wat doet het als je bijvoorbeeld Suzan Veneman naast zo’n Momi zet of Phronesis-drummer Anton Eger naast Vernon Chatlein?”
Prangende vraag natuurlijk is hoe een relatief klein evenement als Jazz te Gast aan Avishai Cohen is gekomen. Dat licht Geert Drion toe: “Tijn heeft samen met mij en Felix Schlarmann – die al vanaf het begin van het festival onze inhoudelijke adviseur is en ook de bands programmeert – een longlist gemaakt van mogelijke artists in residence. Avishai Cohen kwam met stip op één. Ik benaderde hem en na korte tijd zei hij: ‘Yes, let’s this happen’.” Was geld daarbij geen vereiste? “Geld speelt wel een rol, maar ik heb kunnen uitleggen dat wij niet de vragende, maar de aanbiedende partij zijn.”
Tijn Wybenga legt uit hoe het aandeel van Avishai Cohen tot stand is gekomen en wat hij precies heeft gedaan. “Ik heb uitgebreid online contact gehad met Avishai. Ik heb de long list voor de Green House-artiesten met hem gedeeld, waarna hij nog met andere opties kwam. Uiteindelijk hebben we samen besloten wie we zouden vragen. Toen zijn we gaan kijken: wat zijn leuke combinaties en wat zijn jouw ideeën daarover? Het werd snel duidelijk dat we allebei wilden weten wat de Greenhouse-artiesten graag wilden. Dus hebben we ook aan hen gevraagd: wat willen jullie, welke combinaties zien jullie zitten? Het cureren van die Greenhouse-time slots hebben wij ook samen gedaan. En we hadden ook overleg met het concert van het Noordpool Orkest. We gaan een suite van Avishai spelen die nog niet is uitgebracht en hij alleen maar een paar keer met kwintetten heeft gespeeld. Daar komt nu een orkestversie van.”
“De suite wordt gebracht in een avondconcert waar alle Greenhouse-artiesten optreden plus nog een strijkkwartet van het Noordpool Orkest. Is echt een bijzondere club mensen. Ik was dingen aan het schrijven voor Avishai en hij heeft ook wat improvisaties opgenomen toen ik met hem aan het Facetimen of Whatsappen was en die hij nadien naar mij terug stuurde. Ik ging kijken of ik vanuit die improvisaties een bijzonder iets kon maken. Ik vind het heel tof kleine composities te maken met improvisaties van andere mensen. Als je iets teruggeeft is het wel uit het materiaal van die persoon zelf. Een heel grappige manier van werken en dat wilde ik ook heel graag terugbrengen in het festival. Het is heel fijn dat hij zo open is om te overleggen en te sparren. “
In de time slots op zaterdagmiddag, het zwaartepunt van Jazz te Gast, spelen Tijs Wybenga en Avishai Cohen elk in vier ervan mee. En daarna ook in het Noordpool Orkest. Ze ontmoeten elkaar donderdag en gaan vrijdag samen aan de bak. “Avishai komt woensdag al, omdat er donderdag orkestrepetities zijn en er is op donderdagmiddag ook nog een masterclass in het Gronings conservatorium van Tijn en Avishai samen. Vijf dagen met een hoge intensiteit, hoor’, zo vult Geert Drion aan.
En hij vervolgt: “Elk time slot heeft een andere samenstelling en ander materiaal, materiaal dus dat ze nog nooit hebben gespeeld. Alle concerten worden van tevoren doorgesproken. Ik denk dat twee van de veertien vrij zijn en alle andere zijn voorbereide zaken. Al die dingen moeten in één dag worden gerepeteerd. Het ene time slot heeft een repetitie van anderhalf uur nodig, het andere zegt: nee, dat spelen we zo wel. De time slots zijn een soort cartes blanche waarin de artiesten de ideeën realiseren die ze zelf inbrengen. Maar wel gecureerd door Tijn en Avishai samen. Zodat het een samenhangend geheel wordt dat ook gerealiseerd kan worden.”
Geert Drion vertelt ook nog iets over hoe Jazz te Gast 2024 zich heeft ontwikkeld. “We brengen nu een iets bredere uitsnede uit de muziekscene dan voorgaande edities, met meer variëteit. We zijn ooit als een echt jazzfestival begonnen; op de voorkant van de jazzscene gericht. Je ziet nu dat het festival is ontwikkeld naar een wat breder idioom. Tijn bijvoorbeeld vindt het reuze interessant om Momi te vragen die geen bladmuziek kan lezen om zoiets te doen.”
“Een tweede ontwikkeling is dat je het Noordpool Orkest niet meer ’s avonds kunt zien. Het speelt ’s middags met composities die speciaal voor het orkest zijn gemaakt door die Greenhouse- artiesten, twee time slots van veertig minuten. Maar het avondconcert dat vroeger door het Noordpool werd gedaan, wordt nu door het volledige team Greenhouse neergezet met het strijkkwartet. Dit alles onder leiding van Tijn en dus niet door de dirigent van Noordpool.”
“En nieuw is ook dat we nu ook twee extra elementen hebben bij deze lustrumeditie: dat we het avondconcert een dag later spelen in het Bimhuis in Amsterdam én dat we voorafgaand aan het festival op de vrijdagavond een soort community event hebben voor schoolkinderen, muziekschoolleerlingen en de Amsterdam Klezmer Band. Een muziekfestijn dat voor het dorp ontzettend leuk is, om samen muziek te maken, met elkaar te eten en bij elkaar te zijn.”
RINUS VAN DER HEIJDEN
De Greenhouse-musici zijn Marc Alberto, Momi Maiga, Aleksander Sever, Leïla Martial, Joachim Badenhorst, Vernon Chatlein, Suzan Veneman, Elias Stemeseder, Anton Eger, Alessandro Fongaro, Teis Semey, Tijn Wybenga en Avishai Cohen. Er zijn ook optredens van MaDaBa (met Tony Roe), Meander Trio, WonderYears (met Jasper Blom, Sean Fasciani en Felix Schlarmann met een Stevie Wonder-project), Teus Nobel Acoustic Trio, Macha Saxophone Quartet, Snail Trail Trio, ZOOE Orgel Trio en Noordpool Orkest.
