Een aantal uren met lezingen, een cd-presentatie, wat interviews en muziek, natúúrlijk muziek. Dat waren de onderwerpen die de 6e Vriendendag van het Nederlands Jazz Archief gestalte gaven. In een wel heel passende omgeving: de voormalige Vara-studio 8 in het Muziekgebouw van de Omroep in Hilversum. En ze waren er, de vrienden. Geschat zo’n dikke honderd.
Die vrienden, zij waren misschien nog wel het opmerkelijkste element van deze dag. Want ze hadden één ding gemeen: hun leeftijd. Het Nederlands Jazz Archief behartigt de geschiedenis van de Nederlandse jazz, de aanwezige Vrienden verkeren met hun hoge leeftijd in dezelfde stoffige omstandigheden als al die knipsels, boeken, posters, muziekdragers en andere parafernalia waar het NJA zich om bekommert. Die leeftijd bevreemdde des te meer, omdat hij één ding duidelijk maakte: bij jonge mensen zijn er nauwelijks vrienden voor jazz te vinden.
Uiteraard een voorbarige conclusie, want buiten het Muziekgebouw van de Omroep is zeker een tendens te bespeuren dat jongeren weer geïnteresseerd raken in jazzmuziek. Een conclusie die echter wel hout snijdt is deze: van de aanwezige Vrienden op deze 6e Vriendendag is over zo’n tien jaar hooguit nog een vijfde deel in leven. Met het oog op de toekomst en ontwikkeling van belangstelling voor jazz in Nederland, schrijnt dat toch een beetje.
EDWIN RUTTEN
Twee programma-onderdelen van de Vriendendag sprongen eruit: twee interviews met Rein de Graaf en Rutten Troef, dat bestond uit een concert van Edwin Rutten, tv-presentator, acteur en vooral zanger. Van die laatste hoedanigheid toonde hij zijn kwaliteiten in de vertolking van ver uiteenlopende Nederlandstalige liedjes, die waren geïnspireerd op internationale, gecomponeerde monumenten van onder andere Charlie Parker, Michel Legrand, Harry Warren, Walter Donaldson en George en Ira Gershwin. Alle teksten op één na waren van Harrie Geelen, die live aanwezig was in Studio 8 en door Edwin Rutten even naar het podium werd geroepen.
Alle composities die Edwin Rutten zong waren afkomstig van zijn album Rutten Troef uit 1967, ooit tot stand gekomen naar een idee van tv-presentator en muziekpromotor Willem Duys. Een halve eeuw later werd Rutten begeleid door pianist Jean-Louis van Dam, contrabassist Edwin Corzilius en slagwerker Frits Landesbergen. Gevieren zorgden zij voor een verantwoord stuk geschiedschrijving. Want gemakshalve mag je dan wel redeneren dat titels als Met Mij (That’s All), (Stond in) Meppel in ’n greppel (Scrapple from the Apple), Truusje is weer terug (Lulu’s Back) en Dit hart heeft lief (Les Grands Musiciens) goedkoop sentiment is uit een ver verleden, vijftig jaar later blijkt dit oeuvre wel degelijk te hebben bijgedragen aan de historie van de jazz in Nederland. Met musici als Piet Noordijk, Rob Langereis, Jacques Schols, Herman Schoonderwalt, Harry Verbeke en Cees Smal die Edwin Rutten op Rutten Troef begeleidden en alleen die namen al geven dit album een legendarische lading.
Maar ook dankzij de teksten van Harrie Geelen, zoals deze dichtregel uit Dit hart heeft lief dat handelt over de muziek van Johann Sebastian Bach: ‘Luister naar het largo van mijn hart’.
BIG BOPPER
Pianist en beboppionier Rein de Graaff, door interviewer Bert Vuijsje aangekondigd als de Big Bopper uit Veendam, sloot kortgeleden zijn zestig jaar omspannende muzikale loopbaan af. Hij en Vuijsje gingen nader in op het album New York Jazz uit 1981. Trompettist/flugelhornist Tom Harrell, baritonsaxofonist Ronnie Cuber, contrabassist Sam Jones en slagwerker Louis Hayes begeleidden Rein de Graaff toen in zes stukken, waarvan Fifty Six tijdens het tweegesprek werd gedraaid. De Graaffs trotse opmerking dat Rita Reys de eerste Nederlandse was die een plaatopname maakte in New York en hij de tweede, was een aardig weetje tijdens het genoeglijke samenzijn van twee oude makkers.
Radiopresentator Mijke van Wijk groef in haar interview met Rein de Graaff dieper. Hun handvat was de recente De Graaff-cd Early Morning Blues met contrabassist Marius Beets en slagwerker Eric Ineke. Een plaat die een cirkel rond maakte: veertig jaar geleden nam hij ook een trioplaat op – “We begonnen om 11.30 uur, om 13.30 uur zat ik weer in de auto en toen ik hem later terug hoorde, dacht ik: niet gek.” – deze is de bestendiging van een loopbaaneinde.
“Bebop, ballads en blues, dat is wat ik speel”, zo vatte Rein de Graaff zijn muzikale credo naar Mijke van Wijk samen. “Er zijn twee Rein de Graaffen, de zakenman (in de groothandel, rvdh) en de pianist. Nu ik niet meer hoef, draai ik elke dag van 10.30 tot 13.00 muziek uit mijn collectie van een paar duizend originele platen. En elke dag speel ik nog wel een uurtje.” Ondanks dat hij is gestopt, betaalt die laatste opmerking zich volgende maand uit als hij speelt op het North Sea Jazz Festival.
Als afsluiting van het onderwerp Rein de Graaff dook hij achter de vleugel en speelde Yesterdays van Jerome Kern, meeneuriënd als Keith Jarrett en Bud Powell.
INSTANT COMPOSERS POOL
Onderzoeker Floris Schuiling opende de Vriendendag met een verhandeling over zijn onlangs verschenen boek The Instant Composers Pool and Improvisation Beyond Jazz. Een klus waar hij acht jaar aan werkte. Schuiling vraagt er zich in af waarom er geschreven muziekstukken bestaan, mensen zijn immers vrije improvisatoren. Bij de Instant Composers Pool (ICP) werkte dit aan twee kanten. Misha Mengelbergs De Sprong, O Romantiek der Hazen was keurig genoteerd, maar tijdens concerten ontbrak een speellijst en moesten de musici maar zoeken in een map die allerlei stukken bevatte. En als Mengelberg componeerde, noteerde hij niet de instrumenten op de partituur, wel de namen van de musici. Precies zoals Duke Ellington ook deed. Bovendien werkte hij vaak met grafische partituren.
Of die partituren de basis waren van alle concerten van ICP is Floris Schuiling niet duidelijk geworden. Ze waren wel aanleiding tot improvisatie. En altijd de etalage van de componist Mengelberg, die zich bij het schrijven immer afvroeg waar je je bevindt en hoe je reageert op die omgeving. Waardoor ICP constant bezig is de grenzen van de muzikale context aan te geven.
Een andere onderzoeker die over haar werk kwam vertellen was Loes Rusch. Zij hanteerde haar reizende fototentoonstelling met festivalmaterialen zoals t-shirts, buttons en linnen tasjes als uitgangspunt. Wat blijft er over van een festival als de muziek weg is en de mensen verdwenen? Die vraag vormde de basis van haar onderzoek. Om daarna te verrassen met deze mededeling: “Jazz is het eerste immateriële culturele erfgoed van de Unesco.”
RUUD BOS
In de schitterende reeks cd’s die het Nederlands Jazz Archief uitbrengt is Ruud Bos – The Secret All Star Band de volgende. Uiteraard werd die toegelicht tijdens een albumpresentatie. Met ook weer die eigenaardigheden uit de jaren zestig, toen de jazz in Nederland vooral was gekoppeld aan de eigen landaard. Want orkestleider Ruud Bos was niet te beroerd te werken met de zangers Ramses Shaffy en Cornelis Vreeswijk, evenals met Ed en Willem Bever uit De Fabeltjeskrant. En ook bij dit onderwerp werden aardige details bloot gegeven. Zoals de bedoeling achter het openingsstuk van de cd, Han’s Blues. Opgedragen aan presentator/musicus Han Reiziger, een van de oprichters van The Secret All Star Band.
De Vriendendag van het NJA is een bijzondere gebeurtenis. Je bent als vrienden onder elkaar, van wie je er evenwel slechts een paar kent. Slagwerker John Engels, pianist Jan Huydts, platenbaas Gerrie Teekens, tekstschrijver Harrie Geelen, de actrices Joke Bruijs en Leontien Ceulemans, Jos Acket (de weduwe van), jazeker, die waarden er ook rond. Maar velen waren voor elkaar onbekend. Zoals gezegd ontbraken jongeren. Die zijn hard nodig om zowel de jazz als het Nederlands Jazz Archief van nieuwe energie te voorzien. Maar om die binnen te krijgen, zou het dan geen goed idee zijn om de programma-onderdelen van de Vriendendag meer op hen toe te spitsen. Met alle respect voor de inspanningen die de wetenschappers Loes Rusch en Floris Schuiling zich hebben getroost, maar denken wij dat zij de jongeren hiermee van hun mobieltjes kunnen los rukken?
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
www.jazzarchief.nl
