De Ambassade van België in Den Haag gaf een soort startschot voor het jaar waarin België’s nationale trots Toots Thielemans honderd jaar zou zijn geworden. Met een warm pleidooi van de Belgische ambassadeur Anick Van Calster, die de grootsheid van de Belgische jazzmusicus nog eens aanscherpte, de presentatie van de cd ‘Toots Thielemans Meets Rob Franken’ van het Nederlands Jazz Archief en een pakkend concert van mondharmonicaspeler Steven De bruyn en contrabassist Jasper Hautekiet.
Zou Toots Thielemans ervan hebben gedroomd om zo’n nieuw geluid aan de mondharmonica te kunnen ontrukken als Steven De bruyn deze avond deed? Waarschijnlijk niet, Toots Thielemans was meer een purist die de klank van dit nietige instrument authentiek wilde houden. Maar bij Steven De bruyn was daar geen sprake van. Mooi toch, want bij hem opende zich een nieuwe klankwereld, volledig aangehaakt bij de elektronica die zo’n opgang aan het maken is in de wereld van de geïmproviseerde muziek.
De genodigden van de Belgische ambassade, keurig in het pak gestoken, hoorden de nieuwe klanken beleefd aan. Hoewel mijn buurman de slaap der rechtvaardigen sliep, waagde een enkeling zich zelfs aan een wiegend hoofdschuddinkje op de klanken van mondharmonica’s en contrabas. ‘Ingeklemd’ tussen toespraken van Anick Van Calster en Frank Jochemsen van het Nederlands Jazz Archief en de receptie die de avond afsloot, werd de op 22 augustus 2016 overleden Toots – de koosnaam van Jean Baptiste Frédéric Isidor baron Thielemans – op het schild gehesen van een eerbetoon dat alleen dit jaar al in België zesenzestig evenementen omvat. Die voor alle zekerheid laten weten dat diejen Toots op 29 april 1922 in Brussel werd geboren. Honderd jaar geleden dus en België heeft daarom 2022 uitgeroepen tot Toots Thielemans Jaar. Weliswaar nog niet bevestigd door Koninklijk Besluit, maar toch…
Ambassadeur Van Calster legde graag en bondig uit waarom Thielemans een icoon is geworden, een heilige bijna in Pajottekesland, het land van bier, wielrennen en van tweedeling. Toots Thielemans borg het allemaal in zich en belangrijker nog volgens mevrouw Van Calster: hij bleef de volksjongen die opgroeide in de Brusselse volkswijk Marollen. Wereldberoemd – en daar is geen letter van overdreven – maar altijd nog de zachtaardige lieveling die zijn mondmuziekske koesterde als was het zijn lief, op de allergrootste podia ter wereld er zijn nietige klanken mee rondstrooide en in elk geval België er onvoorwaardelijk mee aan zijn voeten kreeg.
Frank Jochemsen, onderzoeker bij het Nederlands Jazz Archief en producer van inmiddels al legendarische jazzalbums als Another Time van Bill Evans, Love Me or Leave Me van Rita Hovink en In The Cave van Dexter Gordon, vertelde over de totstandkoming van weer zo’n bijzonder document: Toots Thielemans Meets Rob Franken. Franken, de op 42-jarige leeftijd overleden jazzpianist, was tussen 1972 en zijn onverwachte overlijden in 1983 leider van de zogeheten Fumu Sessies. Fumu staat voor Functional Music hetgeen in de praktijk neerkwam op opnames van achtergrondmuziek voor hotellobby’s, liften, luchthavens en winkelcentra.
Daar moet je niet te licht tegenaan kijken, want die opnames werden gemaakt in de beste Nederlandse opnamestudio’s. Rob Franken zocht er – ook weer – de beste jazzmusici van die tijd voor bij elkaar, richtte er korte (internationale) jamsessies voor in en legde ze, samen met producer Theo van Leeuwen, vast voor het nageslacht.
Theo van Leeuwen vertelt echter dat die laatste poging is mislukt: hoewel hijzelf de banden van de honderden Fumu Sessies meenam, zijn alleen die van Toots Thielemans en Rob Franken van de vuilnisbelt gered. Frank Jochemsen hoorde ervan, nam twee jaar geleden contact op met de inmiddels 85-jarige Van Leeuwen en voilà, hier zijn ze wél vastgelegd voor de eeuwigheid: op Toots Thielemans Meets Rob Franken Studio Sessions 1973-1983.
De avond in de Residentie van de Belgische Ambassade in Den Haag had geen beter muzikaal accent kunnen krijgen dan dat Steven De bruyn en Jasper Hautekiet plaatsten. Met een ritmebox, wat elektronische liflafjes, een sampler, een contrabas en uiteraard de mondharmonica in verschillende uitvoeringen werd voortgebouwd op de kostbare nalatenschap van een van de grootste jazzmusici. De klassieker Nature Boy die Toots Thielemans koesterde alsof het stuk aan zijn eigen brein was ontsproten, kreeg hier een uitvoering geheel in de geest van Toots. Ook in het woud van elektronica klonk de muziek breekbaar. En authentiek. En swingend. En vooral lineair met het gedachtengoed en erfenis van de pronte mens Toots Thielemans.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s TOM BEETZ
100 JAAR TOOTS
Residentie Ambassade van België, Den Haag, 30 maart ’22.