Was het nu de derde of vierde cd die het septet VLEK deze avond opnam? De derde in elk geval niet, want die ligt al een tijdje klaar om uitgebracht te worden. Maar de vierde ook niet, want de derde is nog niet in de plantenbakken beland. Bovendien zouden de cd die klaar ligt en degene die net is opgenomen, wel eens tegelijkertijd kunnen worden uitgebracht. Dan zou het de derde cd worden. Verwarring alom, maar VLEK maalt er niet om. Helemaal niet zelfs.
VLEK houdt zich niet met dit soort zaken bezig. Derde of vierde, wat maakt het uit? Bart van Dongen, toetsenist van VLEK, weet het zelf ook niet precies. Het enige wat hij wil is dat de cd’s worden uitgebracht. Speck en Smoking Gun waren er al, in eigen beheer uitgebracht. De eerste is uitverkocht, de tweede bijna. Dus is het hoog tijd voor een nieuwe. Want al leven we in een tijdvak dat het fenomeen cd bijna achter zich heeft gelaten, voor VLEK is het belangrijk dat zijn muziek telkens op deze manier wordt vastgelegd. “Ikzelf denk niet dat het tijdperk van de cd voorbij is”, meent Bart van Dongen. “Wel wat betreft de verkoop, absoluut. Maar als visitekaartje, waar je als professioneel musicus voor staat, daar is de cd nog altijd belangrijk voor. Evenals voor nieuwe optredens. Bovendien gaan recensenten muziek niet beluisteren via soundclouding. Als er tussendoor niemand overlijdt, blijven we op dezelfde voet voortgaan.”
Goed, nog altijd cd’s voor VLEK derhalve. Live In Neerpelt ligt compleet klaar bij el NEGOCITO Records. Maar het in Gent gevestigde label heeft even het geld niet om het album uit te brengen. Misschien komt de cd uit samen met het nu opgenomen ‘Music’ On The Far Site Of The Moon. Dat wordt de komende tijd bekeken.
HOOFDLETTERS
VLEK, met hoofdletters. Of dat een speciale betekenis heeft? Die hoofdletters zijn er gewoon om de aandacht te trekken. De groep bestaat al negen jaar, maar buiten Brabant – de musici zijn afkomstig uit de driehoek Tilburg-’s-Hertogenbosch-Eindhoven – kennen weinigen het septet. Vreemd, want het publiek draagt dit eigenzinnige gezelschap op handen. Al zeven seizoenen is VLEK huisorkest van muziekpodium Paradox in Tilburg en al zeven seizoenen lang trekt het de zaal vol. Concertorganisatoren en programmeurs, die mogen echter nog wel wat vaker over de brug komen. Hoewel daar met geen woord over wordt geklaagd, want de vreugde van het spelen staat voorop. Zo’n tien concerten per jaar schraapt het ensemble bij elkaar. Aan het begin van elk jaar kennen de musici een flinke repetitieperiode. In het voorjaar gaat de groep daarmee de podia op, in het najaar doen ze het nog eens dunnetjes over. Ze zijn er tevreden mee. “Meer concerten zou mooi zijn”, zegt Jacq Palinckx, gitarist in deze wonderlijke formatie en voor de gelegenheid woordvoerder. “Zoals de groep nu speelt is niet te vergelijken met hoe we begonnen. Zo’n ontwikkeling kan alleen maar plaats vinden door veel te spelen.”
VLEK is bij toeval ontstaan. Contrabassist Bert Palinckx kreeg in 2009 van muziekpodium Paradox in Tilburg het verzoek op te treden als sessieleider. Hij zocht mensen bij elkaar van wie hij wist dat het zou klikken. De keuze in de regio Brabant is ruim en daaruit werden geselecteerd trompettist Jeroen Doomernik, rietblazer Edward Capel, trombonist Hans Sparla, toetsenist Bart van Dongen, gitarist Jacq Palinckx, slagwerker Pascal Vermeer en contrabassist Bert Palinckx zelf. Zij speelden tijdens twee sessies twee sets. “Dat was het begin van VLEK”, lacht Jacq Palinckx. “We heetten toen nog niet zo. Toen Tilburg 200 (herdenking tweehonderdjarig bestaan van de stad, rvdh) werd gevierd, werden we gevraagd voor een concert. Dat was ons tweede optreden en vanaf toen noemden we ons VLEK.”
De naam is afgeleid van het idee dat de groep zich zou kunnen uitbreiden. Als een vlek zogezegd. Het septet verzorgde in eerste instantie als een vriendenclub kleinschalige concerten. Paradox bood onmiddellijk oefenruimte aan, alsmede met regelmaat optredens. “We werden een soort huisband”, zegt Jacq Palinckx. “We hadden geen nadrukkelijk plan, we gingen ons gaandeweg ontwikkelen. Het eerste jaar speelden we met twee gitaristen. Maar toen Aron Raams het aanbod kreeg gitarist te worden in de begeleidingsband van Paul de Leeuw bleef ik alleen over. Dat was goed voor het evenwicht en dus lieten we het zo. We werken liever niet met invallers. Als iemand eens niet kan, dan doen we het met zijn zessen.”
ROCKMUZIEK
En het concept, hoe zit het daarmee? De groep zegt van zichzelf dat zij zich beweegt op het vlak van geïmproviseerde muziek, jazz en rockmuziek. “Het concept is niet vooraf bepaald, maar komt rechtstreeks voort uit de samenstelling van de groep. Wat we doen is eigenlijk gewoon wat wij leuk vinden, waar wij van houden. En dat komt tot uiting op het podium. Je zou misschien denken dat dit vooral vrije improvisatie is, maar niets is minder waar: er is veel ruimte voor ‘groove’. We kwamen er al snel achter dat we ons allemaal erg aangetrokken voelen door hypnotiserende, voortstuwende muziek. Dat krijgt dan zijn weerslag in onze uitvoeringen. Doordat onze stukken nogal verschillen kunnen we het publiek zeer gevarieerde concerten bieden. De setlijst geeft de grote structuur aan. De echte muzikale lijn ontstaat pas als wij op het podium staan. Het is dan altijd mogelijk dat we in een vrije improvisatie een ‘groove’ ontwikkelen en een vierkwartsmaat kan een zeer vrije aanpak krijgen. Het ontstaat allemaal vanzelf.”
Is er daarbij een bepaalde verhouding tussen gecomponeerde- en geïmproviseerde muziek? “Elke compositie kent zijn eigen wetten. In sommige streven we ernaar helder te spelen. We weten dan bijvoorbeeld dat na het thema een collectieve improvisatie volgt en er nadien een trompetsolo komt. Maar het kan ook zo zijn dat we niet weten hoe een stuk begint of wie de solist zal zijn. Dit alles hebben we nodig, omdat van de ene kant een optreden als los zand aan elkaar kan hangen en van de andere kant de muziek voorspelbaar kan worden.”
De stukken zijn niet altijd nieuw, soms wordt ouder werk onder handen genomen. Zo was Tijd voor een appelflap van Edward niet oorspronkelijk voor VLEK geschreven. “In de beginperiode bewerkte ik nog wel eens oud werk van Palinckx (een roemruchte groep uit het Nederlandse improvisatiemilieu, rvdh). Maar daarmee ben ik gestopt, het voelde als oude koeien uit de sloot halen. Toevallig schreef ik enkele jaren geleden een nummer voor een andere groep. Daar werkte het stuk niet. Waarop ik dacht: het zijn wel heel mooie noten. Bij VLEK werd het Vlekje en de geheimzinnige ster. En omgekeerd werkt het ook. Dan is er een stuk voor VLEK geschreven dat uiteindelijk bij een andere groep terecht komt.”
ANARCHO-DEMOCRATISCH
Zeven musici, zeven geesten, daar is geen leider bij nodig? Zelf noemen de zeven musici hun band anarcho-democratisch. Omdat ze geen leider kennen en die ook niet nodig hebben. “Wat wij doen is wat wij leuk vinden. Er is van tevoren geen planning, we weten nooit wat nieuwe stukken zijn, we kennen weinig tot geen organisatie.” In eigentijdse geïmproviseerde muziek komt deze werkwijze wel vaker voor, maar bij VLEK is vrijheid blijheid. Het betekent dat ze doen waar ze zin in hebben. Waar de zeven Brabantse musici wel op letten is dat de composities degelijk en avontuurlijk zijn. En dat ze elkaar blijven uitdagen op het podium. “Stukken moeten doorleefd zijn, maar ze moeten ook weer niet te gemakkelijk gaan, anders krijg je standaardversies. Onze muziek moet degelijk en avontuurlijk zijn. Het laatste optreden is nog altijd het leukste. De kracht van VLEK is dat we elkaar blijven uitdagen op het podium. Daar zit altijd een grote mate van ‘heel anders’ in. We hebben geen enkele reden om wat we gisteren deden, weer te doen. Hoe we dat dan telkens flikken? Het is een kwestie van tijdens het spelen luisteren wat er klinkt en op juiste moment ergens op inhaken, het initiatief nemen of juist de anderen de ruimte geven. Zo kan een stuk ineens een compleet nieuwe wending krijgen, of kan er zelfs al improviserend een nieuw deel aan worden toegevoegd.”
Jacq Palinckx omschrijft de bandleden als anarcho-democraten. “Er zijn natuurlijk wel taakverdelingen. Jeroen (Doomernik) is bijvoorbeeld hoofd concertorganisatie. De verantwoordelijkheden wisselen soms ook wel. Behalve Hans (Sparla) schrijft ieder bandlid voor VLEK. Deze werkwijze bevalt ons goed. Als iemand met een idee komt, pakken we dat aan. Er zijn daarbij stukken die helemaal klaar zijn en waar we niets meer aan doen. Andere zijn helemaal open en ontwikkelen tijdens concerten. Er zijn ook composities die in eerste instantie niet zo geschikt zijn, maar die ‘vervlekken’ we. We pakken ze met ons zevenen aan tijdens repetities. En dan worden het vaak de leukste stukken. Alhoewel repetities nogal eens chaotisch zijn, proberen we zaken daar daadwerkelijk uit. We zijn daar dus zeker niet alleen maar nootjes aan het instuderen.”
MAILTJE
“Als iemand een idee heeft voor een nieuw werk sturen we een mailtje rond: ‘Jongens, hier is mogelijk een nieuw nummer’. We mailen de noten door, iedereen bereidt zich voor en dan gaan we de materie aanpakken. Iedere componist heeft andere ideeën. Zo had ik een idee voor een echt lang stuk: WhammyJammy. En dan komt Edward Capel met een heel kort stuk om er tegenover te plaatsen. Jeroen zag een bericht met het gerucht dat astronauten muziek hadden gehoord aan de achterkant van de maan. Dat bracht hem op het idee voor filmische muziek met welluidende blazers en waarin de gitaar en synthesizer het science-fictiongehalte verhogen. Daarmee bleek heel VLEK iets te kunnen”.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA VAN DER HEYDEN
Cd-opname VLEK
Paradox Tilburg, 11 april ’18
