Capella Brabant, Het Brabants Jazz Orkest en de beide dirigenten in volle glorie.

Duke Ellington wist in het najaar van 1973 dat hij nog maar kort had te leven. De grootste orkestleider en wellicht ook componist uit de jazz, had derhalve weinig tijd meer om zijn trilogie ‘Sacred Concerts’ met een derde en afsluitend deel te voltooien. Maar met de dood voor ogen en het geloof in een god lukte het Ellington na ‘A Concert of Sacred Music’ en ‘Second Sacred Concert’ nu ‘Third Sacred Concert’ aan het muziekpapier toe te vertrouwen. Een half jaar later, op 24 mei 1975 stierf Ellington, 75 jaar oud.

Sacred Concert van Duke Ellington behoort tot zijn belangrijkste werken, maar wordt vreemd genoeg weinig uitgevoerd. De drie delen kwamen tot stand in 1965, 1968 en 1973 en zijn een belijdenis van Ellingtons godsdienstige inborst. Het is waarschijnlijk aan het uiterst persoonlijke karakter van de muziek te wijten dat weinigen er zich na Ellingtons dood aan hebben gewaagd. Dit aspect, maar ook het feit dat Duke Ellington elke compositie van zijn hand toeschreef naar de individuele identiteit van zijn bandleden, maakt het vrijwel onmogelijk om aan Sacred Concert een geloofwaardige uitvoering te verbinden. Het is alleen daarom al uiterst bewonderenswaardig dat Het Brabants Jazz Orkest, Capella Brabant en zangeres Deborah Carter zichzelf hebben uitgedaagd om Sacred Concert opnieuw te vertolken. En dan ook nog op een alleszins aanvaardbaar niveau.

Deborah Carter

SLIMME MANIER

Jeroen Doomernik, leider van Het Brabants Jazz Orkest (BJO), heeft een slimme manier bedacht om de beren op de weg die zich aandienen bij Sacred Concert, het hoofd te bieden. Hij nam contact op met de Zweedse componist en dirigent Örjan Fahlström, die het Ellington-monument in 1999 arrangeerde. Hij maakte toen een selectie uit de drie versies van het werk en deed dat zodanig dat zijn arrangement niet alleen een nieuwe blik wierp op dit Ellington-erfgoed, maar er tevens de specifieke problemen mee ontliep. De handschoen die BJO, Capella Brabant en Deborah Carter met Fahlströms arrangement opnamen, betekent de Nederlandse première van Sacred Concert.

Er is veel werk gemaakt van dit project. Niet alleen wat betreft muzikale opvatting en uitvoering, ook qua aankleding. De veertien vrouwen van Capella Brabant zijn allen in het wit gekleed en zitten in een halve cirkel midden op het podium. De veertien mannelijke koorzangers zitten achter hen, het Brabants Jazz Orkest bevindt zich aan de twee flanken van deze opstelling, links de ritmesectie, rechts de koper- en rietblazers. Op de bok voor koor en orkest staan twee dirigenten: Jeroen Doomernik voor het jazzorkest, Marc Versteeg voor het koor. Boven de uitvoerenden worden beelden vertoond die betrekking hebben op de zeventien parten waarin Sacred Concert is opgedeeld. Zeventien delen die hoofdzakelijk bestaan uit gezongen liederen met en zonder orkestbegeleiding, aangevuld met enkele instrumentale stukken.

De blazerssectie van Het Brabants Jazz Orkest.

De kracht van de uitvoering van deze Brabantse musici ligt in het vermogen zowel de potentie van een big band als die van een koor volledig uit te buiten. Het arrangement van Örjan Fahlström maakt dat orkest en koor vaak naadloos in elkaar moeten schuiven. Maar op de momenten dat dit niet gebeurt, is eigen kracht noodzakelijk en die hebben zowel het Brabants Jazz Orkest als Capella Brabant volop. Daarvan getuigt het begin van het concert al bij de eerste klanken. Er wordt een foto van Martin Luther King geprojecteerd en je hoort diens stem de historische woorden “I have a dream’ uitspreken. Daarmee begint In The Beginning God, gedrenkt in de rijke toon van gereputeerde koper- en rietblazers en nadien een dominante trompet. En wat ook meteen opgemerkt kan worden is de kracht van Capella Brabant. De begeesterde dirigent heeft de 28 stemmen volledig in de hand; het koor laat zich nergens van de bak bijten door het onstuimige Brabants Jazz Orkest.

Drie koorleden van Capella Brabant.

KNALRODE JURK

In het tweede stuk Almighty God presenteert zich in een contrasterende, knalrode jurk vocaliste Deborah Carter. Een gedempte trompet op de achtergrond is een schitterend en niet te missen detail. De zangeres neemt tijdens het gehele concert een vooraanstaande plaats in, maar er is voor gewaakt om er een Deborah Carter Show van te maken. Haar doorleefde, machtige stemgeluid is evenzeer een instrument als elk ander van orkest én koor. A capelladelen worden afgewisseld met instrumentale orkestpassages, het stuk Meditation is één lange pianosolo, die wonderschoon overgaat in een duet met Deborah Carter. Een pulserende baritonsaxofoonsolo vormt een verrassende tegenstelling met Lord’s Prayer No. 1, waarin de mannelijke zangers zich achter de vrouwen hebben geschaard en met hun handen op dier schouders vol vreugde dit concertdeel vertolken.

Joris Reutelingsperger verzorgde een lange pianosolo.

Vreugde is er alom. Als het orkest speelt, volgen de koorleden met verbaasde blik en brede glimlachen om de mond hun verrichtingen. En in de up-tempodelen straalt er zodanig veel vreugde van de gezichten dat het lijkt alsof de uitvoerenden zelf het meest blij zijn met dit mooie Sacred Concert. Soms werkt dat remmend: in Tell Me It’s The Truth, met Deborah Carter bovenop een tafel en het kathedrale geluid van het hele koor kom je gevaarlijk dicht bij bijeenkomsten van de Evangelische Omroep. Hetzelfde geldt voor het slot van het concert, het Praise God and Dance, waarin repeterend ‘Make love and dance’ wordt gezongen. De blijheid is te zeer opgelegd en blijft maar net binnen de perken van het geloofwaardige.

Baritonsaxofonist Joost van Buchem

Aan de andere kant moet er rekening worden houden met de wijze waarop en de tijd waarin Duke Ellington zijn Sacred Concert schreef. De New Yorkse Cotton Club was toen nog volop in beeld, in de zwarte kerken werden gospels massaal vertolkt. Gekoppeld aan de Amerikaanse nadruk op showelementen is het de Nederlandse vertolkers van dit Sacred Concert niet kwalijk te nemen dat zij aan deze aspecten niet voorbij hebben willen gaan. Zij hebben ook de andere kant van de geschiedenis belicht, met name de vrijheidsstrijd die de zwarte bevolking toen massaal voerde en nog altijd voert. Daarom zijn niet alleen beelden te zien met bordteksten als ‘Make Love Not War’ en ‘I am stronger than fear’, maar ook de hedendaagse vormen van strijd voor gelijkheid: de hermetisch gesloten Hongaarse grens voor vluchtelingen, een muur in Palestina, een in de Verenigde Staten (met Mexico), de Berlijnse Muur en tenslotte een lang vertoonde kreet op een bord: ‘Welkom Vreemdeling’.

Geprojecteerde beelden maken een belangrijk deel uit van ‘Sacred Concert’. De dirigent is Marc Versteeg.

LOVENSWAARDIG

Sacred Concert van Het Brabants Jazz Orkest, Capella Brabant en Deborah Carter is een meer dan lovenswaardig initiatief. Het wordt volledig waargemaakt en is een intrigerende herontdekking van een deel van het zo omvangrijke en soms ongrijpbare oeuvre van Duke Ellington. Dat de uitvoerders het überhaupt hebben aangedurfd dit project op te pakken en het dan ook nog zo’n eigentijdse, professionele uitvoering mee te geven, verdient meer opvoeringen dan de drie die er nu zijn gepland. In het volgende seizoen volgt er nog een concert in De Doelen in Rotterdam, meer grote podia zouden er eer mee inleggen om dit Sacred Concert binnen te halen.

Sacred Concert is nog te zien op 1 april in Concertzaal Tilburg (20.30) en 2 april in Verkadefabriek ’s-Hertogenbosch (15.00: uitverkocht). En voorts op 25 februari in De Doelen in Rotterdam.

RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN

Brabants Jazz Orkest, Capella Brabant en Deborah Carter
Sacred Concert – TivoliVredenburg Utrecht, 30 maart ’17

Duke Ellington – compositie en teksten
Örjan Fahlström – bewerking en arrangement
Deborah Carter – zang
Het Brabants Jazz Orkest – leiding Jeroen Doomernik
Capella Brabant – leiding Marc Versteeg
Vincent van den Elshout – regie
VJ – Jasper Toeli Video

www.capellabrabant.nl

www.hetbrabantsjazzorkest.nl

 

Previous

Eric Ineke is 70, weet waar hij staat en wil nog heel veel

Next

Spotify Eddy Determeyer

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Lees ook