Jazzpodium Paradox lanceerde ruim een jaar geleden een nieuw initiatief. Boven de concertzaal zijn ruimtes waar muzikanten de gelegenheid krijgen om aan hun muziek te werken. Dit was al een mooi idee, maar nog mooier was het om muzikanten uit te nodigen om er een weekje te werken aan iets nieuws.
De bedoeling is dat er een richting wordt ingeslagen voor muziek met andere muzikanten dan van hun bestaande groepen. De muzikant in Residence presenteert op de laatste dag van zo’n week het eindresultaat voor publiek. Vorig jaar waren zangeres Sanne Rambags en zanger/ud-speler Nawras Altaky de eersten die het spits afbeten, in het seizoen 2024/25 viel die eer te beurt aan drummer Guy Salamon.
Guy Salamon, Israëlier die zich inmiddels in Nederland heeft gevestigd, maakte de laatste jaren indruk met zijn ensemble Group. Een groep waarmee hij met vrolijk makende muziek zijn stempel op de Nederlandse jazzscene drukt. Als bron voor zijn inspiratie wordt vaak Willem Breuker genoemd, die met zijn chaotische muziek en gekke ideeën Salamon in zijn greep heeft. Tijdens de Paradox Residence kreeg Salamon de gelegenheid om zich drie dagen in afzondering te bezinnen op nieuwe muziek, concepten en samenwerking met muzikanten. De laatste middag voegden de muzikanten zich bij Salamon, waarna ’s avonds de wereldpremière van dit nieuwe werk plaatsvond.
Bij Salamon was het Residence-project geslaagd, zijn nieuwe muziek onverwachts anders dan we van hem kenden en daardoor een verrassing. Afgezien van altviolist Yanna Pelser met wie hij niet eerder had gewerkt, had hij met de anderen wel gespeeld, maar niet in deze samenstelling. De muziek had een ander karakter gekregen, en zijn concept stond los van zijn eerdere werk.
Om te beginnen is de bezetting uniek. Een jazzdrummer die zich omringt met een strijkkwartet, een snaarinstrument en een eenmans-blazerssectie, had ik niet eerder meegemaakt. Salamons recept voor een nieuwe sound was een jazzgroep met een strijkkwartet – waarin de contrabassist weliswaar meer plukt dan strijkt – waarin extra snaren zijn toegevoegd door een banjo en gitaar, en waarin de saxofonist uitsluitend op de minder vaak gespeelde baritonsaxofoon speelt.
Dit alles leverde een sound op waarbij Salamon als drummer niet steeds nodig was. In veel rustige en mildere stukken nam hij plaats achter de piano, waar hij zijn verbindende rol kon waarmaken. Al bij het eerste nummer werd duidelijk dat subtiliteit, een eigenschap die bij zijn Group niet vaak opviel, nu een rol van betekenis speelde. De strijkers leidden en begeleidden, zowel neuriënd als strijkend, met hier en daar een accentje pizzicato.
De prachtige arrangementen van Salamon verrieden zijn belangstelling voor klassieke componisten zoals Béla Bartók. Het leek of Salamon ons in een andere wereld had gezogen, maar omdat de vos zijn streken niet verleert, liet hij Jesse Schilderink met zijn robuuste baritonsaxofoongeluid door de muziek breken en schudde die op. Er ontstond daarmee een ongekende sound van strijkers en baritonsaxofoon, met een geluid en spanning die zo fris was als de lente. Een sfeer die veranderde toen Jim van der Zee zijn banjo liet tokkelen of met zijn gitaar een Franse sfeer opriep.
En het was ook weer anders wanneer Sanem Kalfa haar cello begeleidde met kraakheldere zang, met of zonder woorden. De ingetogen muziek kon plotseling overgaan in bebop, waarin Schilderink zijn lage saxofoongeluid liet samenvloeien met de contrabas, en op andere momenten de muziek in stukken scheurde. In andere, meer intieme stukken, zong Kalfa als een colaratuursopraan een woordloos duet met Schilderink, die met zijn saxofoon het gevoel opwekte dat hij als een heldentenor in een opera stond te zingen.
Salamon kon zijn humor niet helemaal achter zich laten. Het liep nergens uit de hand, maar hij liet zich even gaan in Waltz in E-minor for Band and Radio waarin twee krakende en fluitende radio’s, een wekkerradio en de band met elkaar werden geconfronteerd, terwijl Van der Zee daarbij als een gipsy-gitarist speelde. Iets subtieler was zijn compositie I haven’t had a headache today. Met strijkers die speelden alsof hun leven ervan afhing en met zang van de hele band, waarbij de gezongen tekst een eindeloze herhaling was van de titel van dit nummer.
Maar misschien waren de nummers die Salamon schreef het belangrijkste van deze Residence-opdracht. Het waren simpele melodietjes, vaak met Oost-Europese invloeden, die je nooit hebt gehoord, maar zich meteen in je hoofd vastzetten. Het kan niet waar zijn, maar je zou zweren dat je ze al jaren kende.
Foto’s en tekst: TOM BEETZ
GUY SALAMON
Paradox Residency Concert
Paradox Tilburg, 11 oktober 2024
Sanem Kalfa – cello, zang
Yanna Pelser – altviool, zang
Andre Felipe Lima – viool
Jim van der Zee – banjo, gitaar, piano, zang
Jesse Schilderink – baritonsaxofoon
Omer Govreen – contrabas
Guy Salamon – drums, piano
