Het Nederlands Kamerkoor en het Raschèr Saxophone Quartett verzorgden een verpletterend optreden.
Het Nederlands Kamerkoor en het Raschèr Saxophone Quartett verzorgden een verpletterend optreden.

November Music 2016 snelt van het ene naar het andere hoogtepunt. In drie dagen tijds deden er zich even zovele voor. Superlatieven zijn er om in de juiste situaties te gebruiken, maar voor één programma-onderdeel van deze November Music zijn overtreffende trappen niet eens toereikend. ’72 Angels’ van de Amerikaanse componiste Lera Auerbach heeft een verpletterende indruk nagelaten. Meesterlijk uitgevoerd door het Nederlands Kamerkoor en Raschér Saxophone Quartet is ’72 Angels’ een muzikale mammoet in de mondiale wereld van eigentijdse gecomponeerde muziek.

72 Angels is een anderhalf uur durende compositie, die is gebaseerd op de Kabbalah, de mystieke leer van de joden. De 72 engelen van Lera Auerbach (1973) verbinden de geestelijke wereld en het aardse leven. Dat betekent in de uitvoering dat de componiste heeft gekozen voor 72 preludes voor gemengd koor en saxofoonkwartet. Alle mogelijkheden van de menselijke stem benut de componiste, de sopraan-, alt-, tenor- en baritonsaxofoon vormen naast de koorzang een tweede, even indrukwekkende rei.

In 'The News' van JacobTV nam fc Jongbloed het doorgedraaide mediacircus op de muzikale korrel.
In ‘The News’ van JacobTV nam fc Jongbloed het doorgedraaide mediacircus op de muzikale korrel.

De 72 preludes creëren een onmetelijke klankrijkdom. Je loopt er tegen volksdeuntjes aan, flarden oratorium, aanzetten tot jazz, invloeden van de rijke Russische koortraditie. Lera Auerbach heeft alles wat er aan muziek leeft tussen hemel en aarde uit de kast getrokken. De vermenging van gemengd koor en saxofoonkwartet is vaak adembenemend. Verstilde lijnen van de saxofoons zijn in een van de preludes neergevlijd op de intense koorklank. Maar evengoed worden vier unisono aangeblazen blaasinstrumenten opgevolgd door tegen de atonaliteit leunende saxerupties, waarbij het lijkt of ook het koor het spoor bijster is. Heel even maar; het koor kruipt als vanzelfsprekend in zijn massale kracht, waar doorheen de saxofoons een nieuwe melodie vlechten. Componiste Auerbach toont in 72 Angels optimale durf. De 24 zangers en zangeressen prevelen in een bepaalde prelude als het ware gebeden, die overgaan in gefluister van koor en saxofonisten om dan langzaam weg te beemsteren; weer een prelude ‘afgewerkt’. Twee saillante voorbeelden van gekoesterde beheersing en knoestige weerbarstigheid.

Het Nederlands Kamerkoor is deze avond subliem. Het is in alle registers even sterk en dat zijn de solisten eveneens. Het Raschèr Saxophone Quartett speelt met een gloeiende vanzelfsprekendheid en ondersteunt de spirituele meditatie die aan 72 Angels ten grondslag ligt, op grootse wijze.

In 'HUiD' komen de onwaarschijnlijkste menselijke sculpturen voor.
In ‘HUiD’ komen de onwaarschijnlijkste menselijke sculpturen voor.

Twee meer dan indrukwekkende optredens op één avond, het kan zomaar gebeuren op dat merkwaardige festival dat November Music heet. Daarvoor tekenden de makers JacobTV en Boukje Schweigman/Arnoud Noordegraaf, maar hun uitvoerders komt evenveel eer toe. Bij JacobTV – pseudoniem voor Jacob ter Veldhuis – was dat het jonge gezelschap fc Jongbloed en bij Schweigman/Noordegraaf de mensen van Schweigman& en Slagwerk Den Haag.

BOUKJE SCHWEIGMAN

In HUiD wordt een vrouw van haar huid ontdaan. Zichtbaar letterlijk, maar gelukkig figuurlijk wordt haar bovenlichaam gestroopt. De drie musici van Slagwerk Den Haag snijden doorzichtig plastic los, dat als een tweede huid over de vrouw is gespannen. Terwijl een gedeelte nog aan haar lijf kleeft, halen de mannen kommetjes tevoorschijn, waar zij de ‘huid’ overheen spannen. En jawel, dan hebben zij prachtige slagwerkinstrumentjes, waarmee zij de dan al imposante muziektheatervoorstelling HUiD verder vormgeven.

Gitarist en componist Aart Strootman duikt ettelijke malen op tijdens deze editie van November Music.
Gitarist en componist Aart Strootman duikt ettelijke malen op tijdens deze editie van November Music.

De voorstelling kent een waanzinnig mooie lichtvoering, die het mogelijk maakt te goochelen met effecten. Een ervan is de manier waarop levende lichamen tot sculpturen worden omgebogen. In moderne dans wordt dat al lang gedaan. Bij Schweigman& echter worden zulke onwaarschijnlijke lichaamshoudingen getoond dat je zeker weet: zó heb ik ze nog nooit gezien. Ook de muziek van Arnoud Noordegraaf roept die gedachten op vanwege haar onwezenlijke karakter.

Twee acteurs/dansers van Schweigman& komen kussend het podium op. Als zij zich van elkaar losmaken, zijn ze nog verbonden door een draad die uit hun mond komt en naarmate ze zich verder van elkaar verwijderen, steeds langer wordt. Die draad wordt een muzieksnaar voor de musici van Slagwerk Den Haag. Fraai is de passage als dezelfde musici op de vloer gaan zitten, waarin contactmicrofoons zijn verborgen. Die reageren op hun bewegingen waarvan de geluiden keihard worden weergegeven. De vier dansers op de vloer reageren er woest en primitief op waarmee ze herinneringen oproepen aan de bruutheid van choreografe Anne Teresa de Keersmaeker.

Basgitarist Fred Jacobsson van Temko.
Basgitarist Fred Jacobsson van Temko.

Waar HUiD uiteindelijk op neerkomt is dat de menselijke lichamen worden ontdaan van hun identiteit. Het zijn nog slechts in gang gezette kunstvoorwerpen, die langzaam een ander tijdgewricht inglijden. Een inniger samenzijn tussen muziek en beweging is daarbij zelden of nooit vertoond.

JACOBTV

JacobTV componeerde The News. Een eenvoudige, maar zeer aansprekende benaming voor de gekte die media in de greep heeft gekregen, in het bijzonder die in Amerika. Als dit muziektheater aanvangt, creëren de musici van fc Jongbloed – een ensemble dat in 2006 werd opgericht door docent/musicus Arnold Marinissen en bestaat uit talentvolle studenten van Fontys Conservatorium – muziek die nauw verwant is aan vroeg werk van Philip Glass. Componist Ter Veldhuis heeft al eens eerder getoond gek te zijn van het knettergekke Amerikaanse medialandschap. Die voorkeur komt in The News ruimschoots naar voren. Op een enorm videoscherm worden in razende vaart fragmenten geprojecteerd van een parade op het Rode Plein in Moskou, een krankzinnige Poetin, vervuilde straten in Amerikaanse steden, verkeersoverlast, obesitas en de gevolgen ervan, seks, uiterlijk, waterboarding in Guatanamo Bay, de strijd tegen terrorisme en ga zo maar door. Geprojecteerde teksten snellen voorbij, symbool voor de dolgedraaide media én voor het dagelijkse leven in de VS.

Zangeressen annex nieuwslezeressen Sanne Rambags en Hanna van Rooijen van 'The News'.
Zangeressen annex nieuwslezeressen Sanne Rambags en Hanna van Rooijen van ‘The News’.

In de muziek zijn gesproken teksten onderdeel van het geheel. Zij worden voorgelezen door de ‘nieuwslezeressen’ Sanne Rambags en Hanna van Rooijen. Soms draaien zij door en typeert een raaskallende Sanne Rambags bijvoorbeeld de waanzin waarin Amerikaanse media verkeren. De twee vrouwen vertonen een enorme zelfverzekerdheid, precies zoals de overige elf musici van fc Jongbloed. Componist JacobTV gebruikt stemfragmenten uit de media, die hij sampelt als spraakmelodie. En die giet hij weer in een zeker notenschrift voor de uitvoerders. Die daarmee geen gemakkelijke taak krijgen voorgelegd, maar die meesterlijk vertolken. Onder de muzikale leiding van artistiek adviseur en dirigent Aart Strootman leveren JacobTV en fc Jongbloed een meesterlijke proeve van bekwaamheid af.

NIK BÄRTSCH

Het concert van de Zwitserse pianist Nik Bärtsch viel in drie delen uiteen. Het eerste was het spannendst. Daarin trad hij aan met Temko, een ensemble van alweer jonge Brabantse musici. En opnieuw onder aanvoering van Aart Strootman. Dit concertdeel opende met een minimal-musicachtig intro van wel tien minuten. Slechts minieme faseverschuivingen kleurden de muziek, die daarna vrijwel onmerkbaar vergleed in een korte solo op basgitaar. Daarna werd de compositie als het ware in parten verdeeld. Het minimalisme bleef overeind, maar kreeg in elk part een andere vorm. De muziek groeide uiteindelijk naar coherent groepsspel, waarbij je je afvroeg of dat moest uitmonden in een melodie. Zo ging het niet: het einde werd ingeluid met een rockritme van drums en heavy gitaar. Drie klappen en afgelopen was het eerste concertdeel.

Nik Bartsch
Nik Bartsch

Voor deel twee trad Nik Bärtsch aan met zijn vaste kwartet Mobile. De groep bracht de van Bärtsch bekende sterk ritmische, percussief aandoende en repeterende muziek, die extra werd versterkt door de inzet van een contrabasklarinet, basklarinet en grote trom. En uiteraard door de twee drummers die opereerden aan de zijde van Bärtsch. De pianist is een publiekslieveling, misschien omdat hij zichzelf telkens vernieuwt. Dat deed hij aan het slotdeel van het concert met de uitbreiding van Mobile door een strijkkwintet: een viool, altviool, twee cello’s en een contrabas. Uiteraard vormde de combinatie contrabasklarinet-contrabas een fraaie combinatie, maar wat vooral opviel was dat alle musici speelden zonder partituur. Een huzarenstukje, omdat ook hier tempi en ritmes de boventoon voerden. De toegift was het aardigste moment van het concert, omdat alle eerdere delen van de avond erin samenvloeiden. Ondanks Mobile met zijn uitbreiding – Mobile Extended – ving Temko het gezelschap alle vliegen af.

En dan verlaat je de zaal, nog helemaal onder de indruk van de meditatieve muziek van Bärtsch en de zijnen. En dan wacht er in de foyer een dj… Die je rauw de werkelijkheid in sleurt. Moet dat nou echt, zo’n volstrekt overbodig toevoegsel aan een serieus festival als November Music? Nee dus.

Een strijkkwintet was de nieuwste toevoeging aan Nik Bärtsch' ensemble Mobile.
Een strijkkwintet was de nieuwste toevoeging aan Nik Bärtsch’ ensemble Mobile.

STARGAZE

Stargaze is een internationaal muziekensemble, dat de grenzen van de gecomponeerde eigentijdse muziek tot het uiterste oprekt. Het wordt bevolkt door uitsluitend jonge mensen en geleid door André de Ridder. Niet gekleed in net zwart pak en wit overhemd, maar gewoon in het dagelijkse kloffie. Twee Nederlandse musici maken deel uit van Stargaze, de in jazz en improvisatiemuziek gelouterde hoornist Morris Kliphuis en gitarist Aart Strootman. Beiden zijn ook componist. Van ieder van hen ging een stuk in wereldpremière. Van Strootman Songs Of A Dark Past en van Kliphuis A Thousand Foxes, beide in opdracht van November Music geschreven.

Een deel van de strijkerssectie van Stargaze.
Een deel van de strijkerssectie van Stargaze, Mayah Kadish and Jeffrey Bruinsma op viool, Thora Sveinsdóttir, altviool en Alistair Sung op cello.

Dat leverde fraaie verrassingen op. Het stuk van Strootman was vooral gebouwd op zijn eigen gitaarspel, twee speeldoosjes, een klarinet, hobo, flugelhorn en piccolo. De Tilburgse componist had het verblijf van zijn grootvader als militair in Nederlands Indië als uitgangspunt genomen. De brieven die hij naar Nederland zond waren uiteraard veschillend van zegging en dat was de muziek ook. Weemoedige klanken beheersten het geheel, maar de kracht zat in alle verworvenheden die de dertiger Strootman zich in vele muziekstijlen heeft eigen gemaakt. Daarmee doorbreekt hij de traditionele compositietechnieken van eigentijdse componisten en juist met dat aspect bediende hij Stargaze naar wens. Het soepele ensemble zette deze wereldpremière neer als een huis.

De zangeressen Nora Fischer en Maaike van der Linde van Stargaze.
De zangeressen Nora Fischer en Maaike van der Linde van Stargaze.

Hetzelfde gold voor A Thousand Foxes. Hoornist Morris Kliphuis raakte nog niet zo lang geleden in de band van synthesizers uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Een zo’n instrument was de basis voor zijn nieuwe compositie, dat listig door de ensembleklank was geweven. Deze wereldpremière werd gekenmerkt door een uitgekiende orkestratie en eveneens het loslaten van geëigende compositietechnieken. A Thousand Foxes was opgewekt van aard, springerig tussen de diverse instrumenten en door de zang van de Nederlandse Maaike van der Linde ook nog eens recitalachtig. Het zoveelste bewijs van de grote open ogen waarover hedendaagse componisten en uitvoerders beschikken.

RINUS VAN DER HEIJDEN
beeld GEMMA VAN DER HEYDEN

November Music 2016
Verkadefabriek en Grote Kerk ’s-Hertogenbosch, 8, 9 en 10 november ’16. November Music duurt voort tot en met 14 november.

HuiD -Boukje Schweigman/Arnoud Noordegraaf
Schweigman& en Slagwerk Den Haag

The News – JacobTV
fc Jongbloed o.l.v. Aart Strootman

 Nik Bärtsch
Temko, Nik Bärtsch Mobile en Nik Bärtsch Mobile Extended

Lera Auerbach – 72 Angels
Nederlands Kamerkoor en Raschèr Saxophone Quartet o.l.v. Peter Dijkstra

Stargaze – met o.m. wereldpremières Aart Strootman en Morris Kliphuis
Stargaze

www.novembermusic.net

 

Previous

Takuya Kuroda zigzagt blij door zijn dagelijks leven

Next

November Music legt duidelijke lijnen naar jazz

Lees ook