In aanloop naar een bijzonder jubileum brengt Het Brabants Jazzorkest komend najaar ‘ERA’ uit. Een cd die een hommage betreft aan componist/arrangeur/contrabassist/pianist Niko Langenhuijsen. Een jubileum dat de feesteling vijftig jaar geleden niet kon voorzien, want toen kwam er een gebeurtenis voorbij die met blijdschap werd ondergaan, maar waarvan niemand de reikwijdte kon bevroeden. Op 25 augustus 1973 nam Niko Langenhuijsen met zijn Groep Ohm namelijk deel aan het concours van het Jazzfestival Laren, samen met 23 andere ensembles. Groep Ohm won en dat werd een historische gebeurtenis, want hiermee werd in Tilburg de aanzet gegeven tot de Tilburgse School van jazzmusici.
De plaatselijke krant, Het Nieuwsblad van het Zuiden, dat tot die datum van 25 augustus niet eens wist hoe je het woord jazz moet schrijven, bracht de glorietocht van Groep Ohm uitgebreid op de voorpagina. Het zal wel niet zo zijn dat daarmee de eerste schuchtere stappen naar een belangrijke ontwikkeling in de Nederlandse jazz waren gezet. Feit is echter dat vanaf toen de naam van Niko Langenhuijsen, leider van Groep Ohm – die verder bestond uit pianist Willem Kühne en slagwerker Pieter Henrard – ging zinderen.
Al in die vroege jaren zeventig betoonde Niko Langenhuijsen zich een bezige bij. Na het succes in Laren startte hij workshops en sessies, waarvoor grote belangstelling bestond. Het oude-jazzmilieu, dat tot dan de scepter zwaaide in Tilburg – en op vele plekken elders in het land – vroeg zich vertwijfeld af waarom eventueel nieuwe aanwas plotsklaps grootschalig opdook en erger nog, waarom die jonge, aankomende musici zich massaal tot een nieuwe golf bekeerden, waarvan die ‘oudjes’ geen ene snars begrepen.
De workshops van Niko Langenhuijsen knalden er zogezegd in. Keihard. Leerlingen van het Brabants Conservatorium in Tilburg maakten kennis met improvisatie en daarvan smulden zij als een kleuter van een reuzenijsje. Die leerlingen ontwikkelden zich razendsnel, velen meldden zich aan het Brabants Conservatorium waar Willem Kühne inmiddels een jazzafdeling was begonnen, de eerste in Nederland. Onder hen altsaxofonist Paul van Kemenade, tenorsaxofonist Henk Koekkoek, trombonist Hans Sparla en trompettist Toon de Gouw. En zij op hun beurt gingen ook kennis uitdragen. Het Brabants Leerorkest, in 1979 in het leven geroepen door Paul van Kemenade met als bekendste deelnemer Eric Vloeimans, is er een bekend voorbeeld van.
Niko Langenhuijsen werd meer en meer een fanaticus in de beste zin des woords. Hij stond aan de wieg van de geboorte van de eerste jazzclub voor moderne jazz in Tilburg, de Beerenhof, speelde later een voortrekkersrol bij de totstandkoming van Stichting Bevordering Muziekimprovisatie waar jazzpodium Paradoks (naar de toenmalige spelling) uit voortkwam en ging ook buiten zijn woonplaats Tilburg workshops organiseren, in onder meer Eindhoven. De evenwichtsbalk musicus/organisator kreeg nog meer reliëf toen Langenhuijsen in 1978 Gemeentereinigingsorkest Vaalbleek oprichtte, dat later verder ging onder de naam Vaalbleek en nog later als Caoutchouc.
Niko Langenhuijsen, inmiddels 71 jaar oud, heeft zich in de beginjaren van zijn loopbaan geprofileerd als uitvoerend musicus, later vooral als componist. Met zijn Vaalbleek introduceerde hij een unieke mix van Spaanse folklore (muziek van onder andere Ricardo Pachón en teksten van Federico Garcia Lorca) en jazz. Die hij uitbouwde tot een logische ineenvloeiing van eigentijdse gecomponeerde- en geïmproviseerde muziek. In een interview met JazzNu in 2017 gaf hij in slechts een paar woorden weer waar de wortels van zijn compositorische gaven liggen: “Ik sample.” Maar dan wel op de meest ingenieuze wijze…
Toon de Gouw, Frans van Grinsven en Willem Kühne. Foto Ernest Potters
De verdiensten van Niko Langenhuijsen hebben bij met name de vroegste lichtingen van de Tilburgse School bijna mythische vormen aangenomen. Musici als Paul van Kemenade en trompettist Jeroen Domerik spreken met ontzag als de naam Langenhuijsen valt. Het is daarom geen wonder dat Jeroen Doomernik, leider van Het Brabants Jazzorkest, na een eerdere samenwerking met Niko Langenhuijsen in 2007, nu met de cd ERA op de proppen komt. De muzikale inhoud is gebaseerd op werk dat de componist in 2017 schreef als compositieopdracht voor November Music. Het wordt gekenmerkt door eigenzinnige melodische en ritmische componenten, de wijze van orkestratie en de rol die ieder bandlid daarin inneemt. In de compositie Samples verwerkte Niko Langenhuijsen korte, aangeleverde deeltjes van de bandleden van Het Brabants Jazzorkest.
Cd-presentaties staan onder meer gepland op 5 oktober Paradox (Tilburg), 14 oktober Podium Azijnfabriek (Den Bosch), 16 oktober Hijgend Hert (Breda), 19 oktober Brebl (Nijmegen).
RINUS VAN DER HEIJDEN
Leuk artikel. Niko heeft veel betekend voor de jazz in Tilburg. Maar in feite was de rol van Willem Kühne, met het ontwikkelen van zijn methodiek in het improviseren, nog veel groter. Hij heeft ze allemaal les gegeven en daarmee een onuitwisbaar effect gecreëerd onder de musici die in Tilburg op het conservatorium zaten. Zijn rol wordt onterecht wat onderschat in artikelen als deze. Zijn methodiek was uniek!