Zoek een jazzmuzikant die ‘out of the box’ denkt en daardoor verbindingen kan leggen met mensen en disciplines die op het eerste gezicht niet zo voor de hand liggen. Je komt dan al snel uit bij saxofonist Bo van de Graaf. In een ver verleden legde hij al jazzverbanden met billen (Gluteus Maximus), theater (De Liefde Natuurlijk) en circus (Circusism). Met een familiegeschiedenis van Italiaanse poppenkastspelers is zijn passie voor film en in het bijzonder Fellini voor de hand liggend. Maar zijn ode aan de buiten Nijmegen niet zo bekende fotograaf Jan van Teeffelen (1930-2011) mag verrassend worden genoemd.
In Nijmegen kent iedereen Jan van Teeffelen, want die kwam je elke dag in de stad tegen. Beide optredens van Bo’s eenmalig bedoelde Jan-van-Teeffelen-project waren bij de première vorig jaar december dan ook binnen de kortste keren uitverkocht. Voor de Lux reden om een gaatje te zoeken in de agenda van januari. Zodra deze datum bekend werd gemaakt waren ook deze twee uitvoeringen razendsnel uitverkocht. Nijmegen kent deze fotograaf dan misschien minder goed van zijn foto’s uit Sri Lanka, Brazilië en de Sahara, maar des te meer als de man die meer dan vijftig jaar door de straten van Nijmegen zwierf om de stad, zijn bewoners en zijn evenementen vast te leggen.
Uit de naar schatting meer dan een miljoen nagelaten foto’s zijn inmiddels tweehonderdduizend foto’s gearchiveerd. De Stichting Jan van Teeffelen die de nalatenschap beheert, heeft samen met Bo van de Graaf en Martijn Grootendorst een selectie van een kleine zevenhonderd foto’s gemaakt en met de muziek gemengd.
Er stonden zeventien nummers op het programma die elk een thema belichtten. De muziek werd versterkt door de foto’s, en de foto’s kwamen tot leven door de muziek. Met de Waddenzee Suite van Willem Breuker keken we naar de natuur aan de randen van Nijmegen. De foto’s van de jeugd uit de jaren zestig met hun Tomos- en Puchbrommers waren met Brommers Kieken door Frank Nielander op muziek gezet.
Het melancholieke Amara Terra Mia liet de schrijnende armoede van een Romakamp in Nijmegen zien, voelen en horen. Zoals in As in the movies de al even treurige verkrotte benedenstad van Nijmegen te beluisteren en te zien was.
Jan van Teeffelen werkte niet alleen in Nijmegen; foto’s van een angstaanjagende Spaanse processie waarin mannen met KKK-puntmutsen rondliepen werden met het horrorachtige nummer Gorizia van commentaar voorzien. Een stuk vrolijker waren Van Teeffelens foto’s uit São Paulo.
Voor dit bijzondere project stonden nummers op het programma die I Compani niet eerder speelde. Volgens Bo van de Graaf zouden die stukken ook niet passen in het ‘normale’ repertoire. Het gloednieuwe album met de opnamen van vorige maand werd na het optreden al verkocht. Dit album bevestigde dat je deze nummers niet zo snel zou verwachten in een regulier concert van I Compani. Zoals De Vlieger van André Hazes, het hijgnummer Je t’aime…moi non plus, en enkele andere nummers van dat eerste concert.
Diezelfde stukken hadden nu de volle laag van de I-Compani-saus over zich heen gekregen en waren daarmee Bo van de Graaf-nummers geworden. Die saus is een sound die herkenbaar is als I-Compani-muziek. Hoe je dat geluid zou moeten beschrijven weet ik niet. Ook Bo had hier geen antwoord op, maar een dag later mailde hij: “Moest nog even denken aan je opmerking over de sound van I Compani. Waar die denk ik mee te maken heeft, in welke bezetting dan ook, is (…) de manier waarop ik die stukken wil laten horen. Soms losjes en soms heel exact. Voor nieuwe musici is dat soms wennen”.
Bo schrijft verder dat hij dan opmerkingen krijgt als: “Jij zet de stukken soms ineens in, zonder aftellen en bij gelegenheid verandert ineens de vorm en worden solisten wel eens ter plekke aangewezen.” Bo van de Graaf concludeert daaruit dat zijn sound “wel even wennen is voor musici die uit een meer gedisciplineerde muziekpraktijk komen.” Een geluid dat door Bo’s methode onmiddellijk herkenbaar en uniek is.
Dat wennen zal zowel voor het publiek als voor de musici in het laatste nummer King Kong vanFrank Zappa ook gegolden hebben. Met uitzondering van Bo zelf dan, toen onder de beelden van muziekfestivals plotseling een jaren zestig hippie het podium op stormde en met heftige zwaaiende armen dit prachtige muziek-foto-project dansend tot een einde bracht.
Foto’s en tekst TOM BEETZ
I COMPANI
Jan van Teeffelen
Lux Nijmegen, 28-1-’24 (avondvoorstelling)
Bo van de Graaf – sopranino-, sopraan-, alt- en tenorsaxofoon
Frank Nielander – tenorsaxofoon
René Mulder – altsaxofoon
Paul Vlieks – trompet, bugel
Arjen Reeser –trombone, tuba
Pip van Steen – dwarsfluit, piccolo
Gerie Daanen – accordeon
Pieter Klaassen – gitaar
Carel van Rijn – basgitaar
André Groen – drums
Martijn Grootendorst – VJ
Elky Rosa Gerritsen – hippiedans
