“Mama, wat doet dat meisje?” vraagt een kind. Een jongetje hangt afwisselend tegen de schouder van zijn moeder en oma, met een duimpje in zijn mond. Op het vlakke-vloerpodium van de Verkadefabriek wervelen dansers en klinkt muziek van vier stoere mannen die met hun saxofoons gewoon tussen de dansers doorlopen.
Kan dat zomaar? Wél als je een dansvoorstelling maakt voor kinderen en die live laat ondersteunen door de eigenzinnige en wringende muziek van het saxofoonkwartet Artvark. De titel van de dansvoorstelling is Tegenwind en wordt neergezet door het internationale jeugddansgezelschap de Stilte uit Breda. De grote zaal van de Verkadebriek is deze middag voor driekwart gevuld en de kinderen, vergezeld van mama’s en oma’s, krijgen een uur de tijd om zich met de Stilte mee te laten voeren naar een wereld waarin het nu van hier, er heel anders uitziet dan dat van buiten de muren van het theater.
De combinatie Artvark/De Stilte is van goud. Eerder al werkten zij samen in de voorstelling Bosch in Bed, nu met Tegenwind geeft de ervaring die daarmee werd opgedaan een parelmoeren glans aan het kijkspel. Want zelden vielen live muziek en theaterbewegingen zo nauw samen als bij deze twee grootheden. Van grootheden mag je immers spreken; de Stilte heeft over de wijde wereld een enorme faam opgebouwd, Artvark behoort tot de vernieuwende voorhoede van Nederlands gecomponeerde- en geïmproviseerde muziek.
De roem van de Stilte heeft het mogelijk gemaakt dat een ver reikende durf in de programmering van het gezelschap is binnengetreden. Jack Timmermans, oprichter van de Stilte en de choreograaf die vanaf 1985 alle voorstellingen in een dansvorm voor kinderen goot, is bezeten van zijn missie om ‘alle kinderen van de wereld’ met dans kennis te laten maken. Én met de daarbij behorende muziek, die hij echter naar eigen normen ‘daarbij behorend’ maakt. Daarmee plaatst de choregraaf/artistiek directeur zijn roeping in een verwachtingsvol kader. Namelijk dat kinderen die op jonge leeftijd kennis maken met de droomwereld van het theater en andere muziek dan die via TikTok tot hen komt, de vrijere denkers en cultuurliefhebbers van de toekomst worden.
Tijdens deze middag bleek hoezeer de inspanningen van de Stilte jeugddans ten goede komen. Voorzichtig rondspiedend in de zaal zag deze recensent een jochie met een op dit moment kennelijk hoognodige scheur in zijn broekie, vol aandacht de bewegingen op het podium nadoen. Toen er een grammofoon op het podium werd geplaatst, vroeg een meisje aan haar moeder of dat een blokkendoos was. En toen er een soort ballroomdansje tegen het einde van de voorstelling was te zien, veerde een aantal meisjes recht op hun stoelen; dat was nog eens een (herkenbare) wisselwerking tussen een man en een vrouw.
Die wisselwerking was er overigens steeds, tussen die ene man en drie danseressen. Buiten het ballroomdansje werd er in de ogen van de kinderen nogal met lichamen gesmeten. Je zag het aan hun aanvankelijk geschrokken reacties, die naarmate de voorstelling vorderde vervaagden, zodat de kinderen zich de onbekende verhoudingen tussen de dansers, vanzelf eigen maakten.
Hetzelfde gold voor de muziek. Artvark bedient zich van twee altsaxofoons, een tenorsax en een baritonsaxofoon. Hun liefde voor deze instrumenten en vooral voor het geluid dat zij voortbrengen, heeft ertoe geleid dat zij naast hun geëigende instrumenten ook originele Adolf Sax-instrumenten en zelfs schuifsaxofoons hanteren. Niet alleen ter meerdere eer en glorie van het oog, zeker ook van het oor. In Tegenwind zijn ook percussiesamples verpakt, die het ritme van voorstelling en partituur prachtige accenten meegeven aan de onvoorspelbare bokkensprongen tussen hedendaagse gecomponeerde- en geïmproviseerde concertdelen.
Artvark bracht in 2021 het intrigerende album Mother of Thousand uit, extracten eruit vormen in Tegenwind de partituur. Verpakt in dertien verschillende scènes verglijdt de muziek van Artvark in eenzelfde diversiteit. De schrik van een loeiende baritonsaxofoon aan het begin van Tegenwind, boog al snel om naar nieuwsgierigheid. De enkele melodische passages die de tenorsaxofoon inbracht, zorgden direct voor herkenbaarheid.
Het is juist die wisselwerking tussen het bekende en onbekende, die de kracht vormen van alle jeugddansvoorstellingen van de Stilte. Het onbekende, gevoed door een wereld waarin van alles lijkt voorgekauwd en gespeend is van zélf ontdekken, krijgt nieuwe ogen en oren. Plus handvatten om de utopie van het theater als een zelfstandig onderdeel van een opgroeiend mensenleven in ’s kinderens bestaan in te passen.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s HANS GERRITSEN
DE STILTE & ARTVARK
Jeugddansvoorstelling ‘Tegenwind’
Verkadefabriek Den Bosch, 10 maart ’24
Dans
Stavali Portegijs, Hayleigh Smillie, Eduarda Santos, Gianmarco Stefanelli
Jack Timmermans – choreografie
Pink Steenvoorden – lichtontwerp
Aleksandra Pershay – kostuums
Muziek
Rolf Delfos – altsaxofoon
Bart Wirtz – altsaxofoon
Mete Erker – tenorsaxofoon
Peter Broekhuizen – baritonsaxofoon
