Wie dacht dat Caribische en andere Spaanstalige Latijns-Amerikaanse muziek geen improvisaties kent, zou eens kennis kunnen maken met ‘La Ultima Roca’, de nieuwste cd van Flor de Amor. De luisterervaring levert een totaalproductie op, die zich uitstrekt van sterk geconstrueerde teksten tot gedegen groepsspel. Waarin een hoofdrol zeker niet is voorbehouden aan de zangeres. ‘La Ultima Roca’ bevat een massieve portie muziek, zonder dat zij daarmee ondoordringbaar is geworden.
Het in Tilburg zetelende kwartet Flor de Amor bestaat uit zangeres Sandra Coelers, fluitiste Marjolein Kempen, contrabassiste Marlon van Mook en accordeonist Fried Manders. Fluitiste en contrabassiste komen uit de jazz, mede de reden waarom improvisatie hen niet vreemd is. Maar ook de andere twee musici zouden niet tot bepaalde hoogten kunnen stijgen, als zij hun identiteit niet aan de muziek zouden kunnen meegeven. Sandra Coelers is naast zangeres en gitariste, componiste van het ensemble. “Ik zet niet alles vast. Dit is een van de redenen waarom er binnen de muziek van Flor de Amor veel ruimte is voor improvisatie en soli van alle bandleden. Ik weet bij het componeren precies de plek waar binnen de structuur van een lied plek is voor vrijheid. Dat is fijn voor de instrumentalisten. Op het podium hebben we meestal contact met elkaar. We moeten elkaar kunnen zien en werken daarom met oogcontact. Dat heeft veel met jazz te maken, omdat je echt in het moment vertoeft.”
BEELDENDE KUNST
Sandra Coelers komt uit de hoek van de beeldende kunst. Zij denkt in beelden en omdat zij geen conservatorium heeft gevolgd, komt er niets van de muziek op papier. “Dan krijg je een heel ander proces”, zegt zij. “Fried en Marjolein schrijven wel alles op. Ikzelf werk vooral vanuit de motoriek, vanuit gitaristische klanken en mijn stem. Heel intuïtief dus, volledig uit mijn gevoel. Daardoor ontstaan er spannende dingen.”
Teksten zijn uitermate belangrijk voor Sandra Coelers. Twee ervan op de nieuwe cd La Ultima Roca zijn van haar hand, twee van dichter Herman Coenen en een van Marlon van Mook. De andere van de in totaal tien, van zorgvuldig uitgekozen Spaanstalige auteurs. “Als je eenmaal met sterke teksten begint, kun je niet meer terug”, vindt de zangeres/componiste. “Teksten mogen niet ondergeschikt zijn aan de muziek. Soms zijn ze voor mij een vertrekpunt voor een compositie. Vaak begint het met een ritme, dan met de melodische klank. Het beeld van de tekst is altijd heel belangrijk voor mij geweest. Chicharra, een van de stukken op La Ultima Roca kent bijvoorbeeld een 9/8 ritme. Die combinatie levert beeldende teksten op, zo heb ik altijd gewerkt.”
Sandra Coelers en Marlon van Mook begonnen ooit als duo. Toen Marjolein Kempen en Fried Manders erbij kwamen, werden de mogelijkheden om te musiceren enorm uitgebreid. “Al onze capaciteiten worden op allerlei mogelijke terreinen ingezet”, verklaart Marjolein Kempen. “Ikzelf haalde al mijn fluiten uit de kast.” Sandra Coelers wijst erop dat Marjolein Kempen en Fried Manders multi-instrumentalisten zijn. “Marjolein speelt dwarsfluit, alt- en basdwarsfluit, piccolo en ukelele en bovendien zingt zij. Fried is accordeonist, maar bespeelt ook de mandola, bandola, percussie en gitaar en ook hij zingt. Flor de Amor begon ooit met Cubaanse muziek. Nu hebben we een volslagen eigen concept.”
HANDDOEK IN RING
Flor de Amor bestaat al bijna vijftien jaar. Twee jaar geleden kwam Sandra Coelers uit op een artistiek scharnierpunt. “Ik wilde de handdoek in de ring gooien. Stelde mezelf de vraag: gaan we stoppen met Flor de Amor of beginnen we aan echt iets nieuws. Ik heb voor het laatste gekozen. Het is zó’n mooi bandje, je moet er gewoon mee door.” En Marjolein Kempen: “Heel lang geleden zijn we ontstaan uit de Nacht van de Passie. We zijn nadien met Flor de Amor door het hele land gereisd. Dat is al een paar jaar achter de rug. Onze eerste cd is inmiddels al twaalf jaar oud. Het zou heel erg jammer zijn geweest als we waren gestopt. We komen nog overal enorm enthousiasme tegen. Sandra en ik zijn bij elkaar gaan zitten met de vraag: zullen we aan een nieuwe cd gaan beginnen? En dan gaat ineens alles stromen. Ik leverde een nieuw nummer, contrabassiste Marlon (van Mook) ook. Dat was een stok achter de deur. Achter onze eigen deur”, lacht zij. “En dan zit je er ineens in, is er geen weg meer terug”, vult Sandra Coelers aan. “Ikzelf had wel ideetjes liggen, zonder bestemming. Ik heb die omgezet voor Flor. En voor ander, nieuw werk gezorgd.”
Het realiseren van La Ultima Roca heeft twee jaar gekost. Er gingen nogal wat repetities aan vooraf. Sandra Coelers en Marjolein Kempen benadrukken dat de muziek vooral ambachtelijk is benaderd. “We hebben er met alle vier door en door aan gewerkt en zijn steeds de diepte in gegaan. Soms werd een compositie helemaal binnenstebuiten gekeerd. Bij twee nummers stonden de arrangementen vast, de rest is gaandeweg gegroeid. In het begin namen we drie stukken op, dan ging Sandra weer schrijven en kwamen we nadien weer bij elkaar. Dan weer opnemen, weer schrijven, weer repeteren. Daarom heeft het zo lang geduurd.”
GEVAAR
Dat het een uiterst zorgvuldig proces is geweest waarmee La Ultima Roca tot stand is gekomen, blijkt overduidelijk als je de cd beluistert. Vocaliste Sandra Coelers is een sterke persoonlijkheid, waarbij het gevaar de kop kan opsteken dat zij de muziek en haar medemusici overheerst. Daar is beslist geen sprake van. Sandra Coelers is een sterke persoonlijkheid. Dat uit zich niet alleen in het lage register, dat in een aantal composities van La Ultima Roca heel effectief is, maar zeker ook in de zeggingskracht die zij aan de gezongen teksten meegeeft. De grote kracht van de cd schuilt echter in het feit dat het een totaalconcept is geworden. De instrumenten van de andere drie groepsleden zijn niet ondergeschikt aan Coelers’ stem, integendeel. Iedere musicus levert een gelijk aandeel aan de muziek, waardoor het kan gebeuren dat de totaalklank een massieve portie muziek is geworden, zonder dat zij ondoordringbaar is geworden. Het geluid is overal transparant en deze doorzichtigheid leidt ertoe dat de diverse – Latijns-Amerikaanse – muziekstijlen overal de lading mee krijgen die zij behoeven. Hetgeen een enorme authenticiteit oplevert.
Flor de Amor heeft bewust voor een studio-cd gekozen. Waar nogal wat musici zweren bij live-opnames, kozen Sandra Coelers en Marjolein Kempen uitdrukkelijk voor dit product. Bij live-opnames gaat het vooral om registraties, La Ultima Roca is bewust en nadrukkelijk geproduceerd. “Samen met producer Crip Theeuwes zijn we tot in de kleinste details bezig geweest met klank. Onze multikwaliteiten komen binnen ons concept het best tot hun recht. Ook het mixen door Crip is aparte arbeid geweest. Soms zorgde Sandra voor een soort canon en de andere drie voor de dragende lijnen. Een andere keer waren de stem en gitaar van Sandra ook instrumenten. Dat kan allemaal als je voor de studio kiest.”
ROTS
De titel La Ultima Roca staat voor ‘rots’. Rots? “De aanzet voor de titel begon met het eerste lied van de cd, Tarde”, legt de componiste uit. “Het betreft een gedicht van Herman Coenen, Namiddag. Hier kreeg het de betekenis van een laatste rots die droog blijft in een plotseling stijgende oceaan, waar de menselijkheid behouden is. Kijkend naar de liedjes, de teksten, de muziek, omvatte de laatste rots niet alleen het eerste nummer, maar de gehele plaat. De aardbol is onze enige en laatste rots. Onze eerste en laatste kans. Wij bezingen, bespelen haar niet vanuit de bekende bezorgdheid, maar vanuit vurige liefde. Bijvoorbeeld in het lied Tierra (Aarde), waarin ik mijn voeten aan het woord heb gelaten om te communiceren met de aarde. Uit die ervaringen ontstond een gedicht, het werden klanken, ritmes, een lied… en uiteindelijk een lied voor Flor de Amor.”
De cd is te bestellen via de website van Flor de Amor.
RINUS VAN DER HEIJDEN
foto’s GEMMA VAN DER HEYDEN
