De Hongaarse Petra Várallyay is pianiste en violiste en zij zingt. Het exceptionele talent, geboren in een artistiek gezin in 1992, stond dit jaar drie keer geboekt op het festival Amersfoort Jazz, met haar eigen gelauwerde trio tijdens het internationale laureatenonderdeel en met ‘Lucky Dog’ van Péter Sárik in het zogeheten onderdeel ‘Focus on World Jazz from Hungary’. In verband met de coronacrisis is het festival evenwel tot nader order uitgesteld.
Wij moeten het daarom doen met het album Deadline Haze van het Petra Várallyay Trio dat begin februari verscheen en door de aimabele musicus uit Boedapest bijtijds op de bus werd gedaan. We verwachtten al geen frivole swing, maar de gothic jazzrock waarmee de luisteraar meteen om de oren wordt geslagen is een aangename verrassing. Fading Lights is een 15-delige maatsoort (3+4+3+5) met repetitieve pianopatronen voor de linker- en sporadische melodische flarden vol dissonanten voor de rechterhand, vermoedelijk geput uit de erfenis van de grote landgenoten Béla Bartók en Zoltán Kodály. Tot besluit: een unisono afsprong met een driedubbele schroef en staan! De kop is eraf.
Ook stukken als Deadline Haze, Innocent Darkness en Dies Irae, in onze oren het beste stuk van de plaat, staan in de traditie van de eclectische progjazz. Energieke vreemde maatsoorten, stevige piano-akkoorden met verrassende ladder-oneigen toevoegingen, scheurende viool, oversturende basgitaar, virtuoos gedubbelde lijnen, dat alles afgewisseld met vrije passages vol onheil en spanning. Het titelstuk bevat in het midden een abstract deel vol snerpende horrorklanken, dreigende ‘drones’ en zenuwslopende ‘sidesticks’. Om vervolgens te besluiten met een 4/4 punkritme en wederom prikkelende dissonantjes.
Het enige gevaar is dat als het eclecticisme overheerst, de muziek een beetje gekunsteld overkomt en zodoende een hindernis vormt voor de intuïtie, die geïmproviseerde muziek juist zo spannend maakt. Maar het drietal weet dit loerende gevaar steeds weer spelenderwijs en net op tijd vindingrijk te omzeilen. Vooral als Petra Várallyay de viool pakt werpt ze alle scrupules overboord. Het snarenspel is ongebreideld, ritmisch virtuoos en tonaal spannend, vol glissandi en avontuurlijke streektechnieken – en er zit een rauw randje aan de sound, al dan niet versterkt met effecten.
Alle composities op de plaat (behalve de gewaagd gearrangeerde klassieker My Favorite Things) zijn van Petra Várallyay zelf. Haar stukken worden gekenmerkt door een verhalende, dynamische opbouw, met uiteenlopende en abrupte afwisseling qua volume. Dan weer hard, massaal en energiek, waarbij drummer Balázs Szikora kan uitpakken, dan weer zacht, klein en intiem. Voor de vingervlugge en fantasierijke basgitarist Zalán Berta reden om te strooien met flageoletten. De afwisseling komt extreem tot uiting in Fears of Joy, dat begint met pompeuze accenten in de lage registers en agressieve trommelarij, om daarna plotseling in te zakken naar fluisterniveau, waarbij Petra Várallyay een bedwelmende stem opzet en Engelse teksten begint te lispelen. Als zangeres verenigt zij dromerige ‘artpop’ met een snufje folklore, licht en integer, spatzuiver en vibratoloos; nergens een spoor van de Amerikaanse traditie van blues, soul, jazz en latin.
Het album bevat ook enkele superkorte stukken, impressionistische pianoschetsen die klaarblijkelijk nog geen geheel vormen, met passende titels als Fall like Rain en Memories of a Dream. Vergankelijk en vluchtig, nauwelijks te vatten sfeerbeelden, die vervliegen bij het ontwaken. Waarom die stukjes zo minuscuul en onvoltooid zijn, evenals sommige van haar solo’s, blijft een raadsel. Misschien is het gewoon een paraaf van eigenzinnigheid, om aan te tonen dat zij geen zin heeft om aan de eerste de beste verwachting te voldoen? Of toch een vorm van valse bescheidenheid?
Petra Várallyay is een avontuurlijke durfal die de grenzen opzoekt, maar zij waakt ervoor om als een borderliner haar publiek van zich te vervreemden. Met haar trio bewijst zij en passant dat Hongarije wat betreft de avontuurlijke grensvervaging de laatste jaren niet heeft zitten slapen.
STORM BAKKER
PETRA VÁRALLYAY TRIO – DEADLINE HAZE
Supersize Recording
Petra Várallyay – piano, viool en zang
Zalán Berta – basgitaar
Balázs Szikora – drums
www.supersizerecording.com
