De basklarinet heeft een eerbetoon gekregen dat dit eigenzinnige instrument ten volle verdient. Twee totaal verschillende musici lieten ongekende mogelijkheden horen op hun instrumenten, al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat er daarvoor ook een contrabasklarinet aan te pas moest komen. Toe maar, dieper kon je deze avond met de klarinettisten Louis Sclavis, Tobias Klein en Oğuz Büyükberber niet gaan.
Het kon niet uitblijven dat tegen het einde van zijn concert klarinettist Louis Sclavis een imposant staaltje circulaire ademhaling ten beste ging geven. Na een overrompelende set waarin hij afwisselend klarinet en basklarinet speelde, alle hoekjes en gaatjes ervan onderzocht en samen met violist Dominique Pifarély en cellist Vincent Courtois een topconcert verzorgde, was de demonstratie ademhalingstechniek de spreekwoordelijke kers op de taart. Want het optreden van dit Asian Fields Trio was tot dan toe al ongenaakbaar door het technisch surplus van de musici, de natuurlijke vermenging van vele muziekstijlen en de afgewogen balans tussen harmonie en melodie.
SPANNINGSBOOG
Het Asian Fields Trio brengt improvisaties op het allerhoogste niveau. Waardoor de spanningsboog van het concert geen moment verslapte. De aalvlugge violist was nogal eens de aangever, op dezelfde snelheid nam de klarinettist het over, terwijl de cellist schijnbaar in gedachten met zijn eigen leven bezig was. Maar de muziek er wel nieuwe impulsen mee gaf.
Voor de vertolking van Fifteen Weeks, een compositie van Vincent Courbois, hadden Dominique Pirafély en Sclavis zich tegen de achterwand van het podium gedrukt en leek het erop dat de klanken van viool en basklarinet een gordijn neerlieten dat de voedingsbodem was voor de cello en een opeenvolging van wisselende tempi. Hetgeen dan weer de poort opende naar de unieke geluiden waarmee Louis Sclavis de basklarinet tot een soort godheid heeft verheven. Ondertussen gumde Vincent Courtois met de snelheid van een vingervlugge gitarist het verschil weg tussen een cello en pakweg een gitaar of basgitaar.
Sous Le Masque van Dominique Pifarély was een van de twee stukken die van papier af werden vertolkt. Dat kon niet anders, want de structuur ervan was wel héél gelaagd. Het karakter van dit werk was duidelijk op de triovorm afgestemd. Eerder in het concert waren de individuele solo’s van een ineen vloeiend gehalte, hier waren ze toonbeelden van ’s mensens technisch kunnen.
VERVORMD
En dan was er ook een onhoorbaar ingezette solo die zich – zonder de hulp van elektronica – naar een vervormde exercitie op viool wurmde en abrupt stopte. Twee tellen was het stil, het sein om met zijn drieën tonale klankvelden op te zoeken. Ook hier diende bladpapier als handleiding voor de muziek, die rakelings langs de rand van het academische scheerde. De solo die na voornoemd staaltje circulaire ademhaling volgde, was ongeëvenaard. Krijsend, soms met een ploppend mondstuk, werd deze episode in de handen van de beschermheiligen van de basklarinet gelegd. Slechts luttele tijd later onttrok de cellist een passage met hetzelfde hoge karaatgehalte aan zijn instrument.
Het publiek leek na al dit moois lamgeslagen. Hoewel het na afloop van het concert de drie musici met een staande ovatie bedankte, stierf het applaus weg toen het Asian Fields Trio het podium verliet. Maar alsof er om een toegift werd gesmeekt, kwamen de drie weer terug om inderdaad een korte toegift weg te geven: een vrolijk walsje om te laten horen dat viool, klarinetten en cello zeker bij dit soort wat meer wereldse klanken ook in goede handen zijn bij dit merkwaardige trio.
De eerste set van deze Ode aan de Basklarinet – onderdeel van het landelijke Basklarinet Festijn 2018 – was een gloednieuw project, 37FERN van de klarinettisten Tobias Klein en Oğuz Büyükberber. Ze traden er met de zangeressen Claron McFadden en Kristina Fuchs pas voor de tweede keer mee op. De start van het concert mocht je, zacht uitgedrukt, opmerkelijk noemen. De twee vocalisten leken niet op elkaar ingespeeld, je kon je nauwelijks aan de indruk onttrekken dat ze zo vals zongen als de pest.
BEDROG
Maar dat was bedrog. Want ieder deed zijn ding: het openingsstuk was er niet één, maar twee: Zeyep en Acem Kisi, door elkaar gespeeld en daardoor uiterst verwarrend en tegelijk spannend. Een opmaat naar een concert dat hemelsbreed verschilde van de latere verrichtingen van Sclavis c.s., omdat in dit eerste deel je bijna van sacrale muziek moest spreken. Waar bij het Asian Fields Trio de muzikale pijlers grotendeels waren gelegd op improvisatie, was daar bij Klein en de zijnen nauwelijks sprake van. Er werd akelig nauwkeurig van papier gespeeld. Waarbij overigens voldoende ruimte was om eigen inzichten – zoals tonggeklak van Claron McFadden te laten samenvallen met de contrabasklarinet van Tobias Klein – aan de muziek toe te voegen.
Fraai was het karakter van de twee stemmen: de in klassieke en eigentijdse gecomponeerde muziek doorleefde Claron McFadden stak uiterst voordelig af tegen de in Europese volksmuziek – lees: Zwitserse – gedrenkte stemgeluiden van Kristina Fuchs. Dit was één van de vele tegenstellingen die 37FERN op een bijzonder manier liet uitblinken. Van een contrabasklarinet, gehanteerd door Tobias Klein, verwacht je – net zoals dat bij een tuba aan de hand is – dat het instrument ploppend het ritme neerlegt. Hier echter niet. Soms leek het of er vier zangstemmen doende waren. En wat te denken van het stuk Trog, dat een zeediepte van elfduizend meter verbeeldt. Je zou verwachten dat de instrumenten die daarin afdalen, deze dimensie exploiteren. Niets ervan, de zangstemmen parelden breekbaar onder de basklanken van de twee klarinetten door.
14E EEUWS
Hoogtepunt van het concert was Garip Hicaz, een 14eeeuwse Anatolische compositie. Het contrapunt ervan werd subliem benadrukt door sopraan en alt, de Moorse invloeden puntig aangezet door de twee klarinettisten. Hiermee liet 37FERN overduidelijk horen dat het op bezoek was geweest bij vele muziekculturen. Turks, Moors en in het slotstuk A Glove Turns Around was ruimte ingebouwd voor stemimprovisaties zoals ze klinken in Indiase raga’s. De wereld in één hand. In het licht daarvan bezien had het nietige Paradox zijn wereldomvattende taak tot in de puntjes verzorgd. Zodat we maar moeten afspreken dat het Basklarinet Festijn volgend jaar beslist mag/moet terugkeren.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA VAN DER HEYDEN
Basklarinet Festijn 2018
Asian Fields Trio en 37FERN
Paradox Tilburg, 23 november ’18
Louis Sclavis – klarinet en basklarinet
Dominique Pirafély – viool
Vincent Courtois – cello
Tobias Klein– basklarinet en contrabasklarinet
Oğuz Büyükberber – basklarinet
Claron McFadden – zang
Kristina Fuchs – zang
