De KunstmuziekRoute is inmiddels een traditie tijdens November Music. In november staat ‘s Hertogenbosch tien dagen in het teken van de nieuwste muziekvormen, waarbij avontuur en grensvervaging sleutelwoorden zijn. Er zijn ruim negentig concerten op negentien locaties. Binnen dit geheel is de KunstmuziekRoute met 26 groepen een minifestival, dat een soort snuffelstage is om de locaties af te struinen en een eigen programma te maken.
Om het makkelijk te maken werden acht routes voorgesteld. Voor jazzliefhebbers was het nog gemakkelijker omdat de meeste optredens meer het domein van de actuele klassieke muziek betroffen. Zodat keuzestress bij de optredens van jazzmusici tot een minimum was beperkt. Het was dus geen vraag wie deze dag zou openen.
Dat was onmiskenbaar het trio van pianist Sebastiaan van Bavel, die met twee Indiase gasten een carte blanche had gekregen. Van Bavel begon zijn concert als een traditioneel jazztrio; subtiel, swingend en uitdagend. De grenzen werden pas verlegd met de komst van zanger Chiranjeeb Chakraborty en tablaspeler Niti Ranjan Biswas. Even traditioneel als de voorgaande jazz werd een raga ingezet, de klassieke Indiase muziek die zich rond zeven noten afspeelt, en binnen de kortste keren werden de muzikale grenzen van zowel jazz als raga gesloopt.
De jazz transformeerde tot raga, en de raga tot jazz. Waarbij vrijwel onopgemerkt de raga was overgegaan in Richard Rodgers’ My Favorite Things. Een sterk staaltje was het ook om daarna meteen de klassieke Indiase zanger in te zetten voor Blue Room, de hit van Benny Goodman uit 1938. Beter had het thema van November Music niet verwoord kunnen worden, ook niet toen Van Bavel zijn eigen stuk The Three Philosophers inzette. Naar eigen zeggen een zweverig en intellectualistisch stuk. Dat in werkelijkheid introvert en mooi pianospel liet horen dat overging in een hard swingende, up-tempo-improvisatie die allesbehalve zweverig was.
Zweverig was het ook niet in de Grote Kerk waar een voor Eric Vloeimans geschreven compositie van de Grieks-Nederlandse componiste Calliope Tsoupaki werd uitgevoerd. Het stuk duurde slechts vijf minuten. De Duitse trompettist Markus Stockhausen zette het op het kerkpodium in en kreeg van Vloeimans een tweede stem achteruit de kerk, waarna deze langzaam schrijdend met een soort ‘call and response’ door het publiek naar het podium bewoog. Er werd mooi gebruik gemaakt van de enorme akoestiek en galm van deze kerk.
Compassie, muzikaliteit en inspiratie waren passende omschrijvingen. De rest van de tijd werd volgemaakt met spontane improvisaties van beide trompettisten, die eigenlijk in niets onderdeden voor de met zweet en tranen gecreëerde compositie van Tsoupaki. Vloeimans en Stockhausen vonden elkaar in hun voorliefde voor het spelen met de sound van hun instrument en vulden elkaar aan als een eeneiige tweeling.
Binnen dit jazzprogramma was het Utrechtse Kamerkoor JIP met twee Syrische muzikanten een buitenbeentje. De zangers waren eerst in een kring rond de bezoekers opgesteld en zongen een deel uit hun werk The Moments of Water. In dit stuk wordt een denkbeeldige reis over een rivier gemaakt, als symbool van leven en levensbronnen, met de zee als uiteindelijke rustplek. Het koor maakt daarbij geen gebruik van noten, maar van een muziekschrift dat de beweging en het karakter van water aangeeft.
Daarna voegden ud-speler Nawras Altaky en klarinettist Ghaeth Almaghoot zich bij het koor, om samen het indrukwekkende koorwerk Motamedi van bassist en componist Tony Overwater ten gehore te brengen. Hij bracht er zijn passie voor Oosterse traditionele muziek en voor de Iraanse zanger Mohammad Motamedi mee tot uiting. Altaky zong daarbij de vocale partijen met een stem zacht als boter, omwikkeld door een warme deken van het woordloos zingende koor.
Het concert van harpist en soms toetsenist Remy van Kesteren was op een heel andere manier bijzonder. Hier was het de locatie van het poppodium Willem Twee die verwondering wekte. Van Kesteren bracht zijn kinderdroom in herinnering, toen hij op vijfjarige leeftijd harp begon te spelen. Die droom bestond er uit om als een soort Janine Jansen, samen met een strijkkwartet langs de klassieke podia van de wereld te reizen. Zijn nieuwe droom, zei hij met enige zelfspot, was om nu op een poppodium te spelen.
Wie dacht dat hij Remy nu eindelijk op hardrock kon betrappen kwam echter bedrogen uit. In het halfdonker werd juist intieme en melodieuze muziek gemaakt, die je eerder zou verwachten in een zaaltje met zachte pluchen stoelen. De eigen stukken werden door Van Kesteren van spetterende nootjes voorzien, meestal op de harp, soms op een klein keyboard. Terwijl hoornist Morris Kliphuis prachtige lange lijnen blies, zijn hoorn af en toe even omruilde voor een kornet en zich liet meevoeren op het verleidelijke ritme van keyboard en drums.
Van deze subtiliteit tot de heftige afsluiting van de dag met saxofonist Evan Parker, was een overgang die het concept van November Music kenmerkt. De muziek van de Britse free-jazzpionier Parker zul je thuis niet snel opzetten, of het moet zijn om vervelend bezoek zo snel mogelijk weg te werken. Maar live was het een intrigerende ervaring. Parker speelde in feite één lange solo, vrijwel geheel met circulaire ademhaling geblazen, terwijl scratcher Matt Wright, met een draaitafel en elektronica, ruis en kraak produceerde dat een zacht dansend ritme voortbracht. Je moest je laten meevoeren in de gigantische gedachtesprongen die zich in het brein van Parker moeten voordoen.
Een regiment doedelzakspelers, spitsuur in New York of Londen en een klaagzang uit het Midden-Oosten, het kwam allemaal langs. Zou dit normaal gesproken een half handjevol liefhebbers hebben getrokken, nu zat de zaal vol en bleef ademloos tot het einde geboeid naar deze far-out muziek luisteren. Dat is nu het mooie van November Music.
Tekst en foto’s TOM BEETZ
KUNSTMUZIEKROUTE NOVEMBER MUSIC
16 locaties in ’s Hertogenbosch, 3 november 2019
Sebastiaan van Bavel Project
Sebastiaan van Bavel – piano
Maciej Domaradzki – contrabas
Willem Romers – drums
Niti Ranjan Biswas – tabla
Chiranjeeb Chakraborty – zang
Calliope Tsoupaki
Eric Vloeimans – trompet
Markus Stockhausen – trompet en bugel
Motamedi
Kamerkoor JIP – koorzang
Nawras Altaky – ud en zang
Ghaeth Almaghoot – klarinet
Trance Map
Evan Parker – sopraansaxofoon
Matt Wright – scratch
Remy .X Band
Remy van Kesteren – harp en toetsen
Morris Kliphuis – hoorn
Jasper Slijderink – toetsen
Mischa Porte – drums
