Wie had bij het bekijken van het programma voordat Jazz Middelheim 2019 begon, nu kunnen denken dat het festival zo’n fantastisch verloop zou krijgen? Als gasten bijna-tachtigers als Pharoah Sanders (78) en Enrico Rava (79) uitnodigen, een echte tachtiger als Charles Lloyd (81), een ‘jonge’ zeventiger als Dave Liebman (72) en een handvol zestigers als David Murray (64), Joe Lovano (67), Kenny Werner (67) en Idris Ackamoor (68); je moet maar durven. Roept immers rechtstreeks de vraag op: waar gaat dit op uitdraaien? Het antwoord moet na afloop van de vijftigste editie van dit fraaie Belgische jazzfestival luidkeels worden verkondigd: op een van de mooiste afleveringen van de laatste jaren.

Charles Lloyd tekende voor het beste concert van Jazz Middelheim 2019.

Met musici van leeftijden zoals hierboven vermeld, werd de jazztraditie in Antwerpen alle eer aangedaan. Op het concert van Pharoah Sanders na – de man beschikt nog altijd over een gouden geluid, maar mist alle energie om dat langer dan een kwartier ‘te gelde te maken’ – lieten ze horen hoe zij het verloop van de jazzgeschiedenis hebben beïnvloed en hoezeer zij nog altijd die historie voeden en verder perfectioneren. Met als absolute koploper Charles Lloyd – de oudste van allen nota bene – die een ongelooflijke proeve van uithoudingsvermogen aan de dag legde en daarmee een concert neerzette, dat je zonder overdrijving als fabelachtig mag karakteriseren.

HIPPIES EN FREEJAZZERS

Wie in de bloeitijd van hippies en freejazzers alleen maar de naam noemde van Charles Lloyd, werd voor de rest van zijn of haar leven met de nek aangekeken. Charles Lloyd, die overloper? – Gemakshalve werd daarbij voorbij gegaan aan figuren als Chick Corea en Herbie Hancock die zich nog erger haastten om uit de ruif van populaire muziek mee te pikken. – Feit is wel dat Lloyd heel erg dweepte met pop- en wereldmuziek en daar werd hij door het jazzvolk op extreme wijze voor afgestraft. Hij werd verbannen naar de afvalbak voor muzikale verraders.

Lander Gyselinck zorgde als altijd voor verrassingen, hier tijdens het concert van het Ragini Trio.

Diezelfde Charles Lloyd verzorgde op Jazz Middelheim 2019 met zijn project Kindred Spirits een concert dat tot het memorabelste van de afgelopen jaren behoorde. Je kunt niet anders concluderen dan dat het bewandelen van Lloyds zijwegen in de jaren zestig en daarna aardig wat heeft opgeleverd. De Amerikaan staat als een betonnen bunker tussen alle grote tenoristen van heden.

Charles Lloyd bracht een vulkaan aan energie in beweging, die nergens inzakte en zijn medemusici één voor één meenam in hún al even verbijsterende solo’s. Waarvoor alle tijd werd genomen en die daardoor tot in detail werden uitgeplozen. Ongebonden improviserend kwam Charles Lloyd tot allerlei rare wendingen in tempi en accentverschuivingen, waarop de anderen zonder met de ogen te knipperen, anticipeerden. Juist alsof het heel gewoon was dat je vijftig jaar Lloyd-meesterschap zomaar op zijn wenken kunt bedienen.

Pianist Kenny Werner zorgde met zijn kwartet voor een tweede topconcert op Jazz Middelheim. Later trad hij op met mondharmonicaspeler Grégoire Maret, hier rechts op de foto.

Ongeëvenaarde soli van contrabassist Reuben Rogers, pianist Gerald Clayton en vooral slagwerker Eric Harland waren regelrecht bestemd voor de geschiedenisboeken. Wat hier werd gepresteerd is zelden gehoord binnen één concert. En of dit alles nog niet genoeg was, deed gitarist Marvin Sewell er tegen het einde van het concert nog eens een reuzenschep bovenop met een in de allerbeste blues wortelende, majestueuze eenmansactie. Met de slide jankend op weg naar de muzikantenhemel van grote voorgangers als Elmore James, Albert King en T-Bone Walker.

Het concert van Charles Lloyd werd er een zonder verbaal contact – de leider sprak niet één woord tot het publiek – maar wel als enige van het festival met een toegift.

Dave Liebman betoonde zich vooral op sopraansaxofoon een ware jazzreus.

KENNY WERNER QUARTET

Een imposant optreden verzorgde ook het Kenny Werner Quartet. De pianist had zich omgeven met twee jazziconen: tenorsaxofonist Dave Liebman en slagwerker Peter Erskine. Veel meer om je in het rijtje van muziek ‘hors catégorie’ te plaatsen, heb je dan al niet meer nodig. Het kwartet reikte naar sublimiteit en voldeed daar in alle opzichten aan. De muziek, zeker gegrondvest op improvisatie en instinct, was tot in de puntjes perfect. Dave Liebman hanteerde nogal eens de sopraansaxofoon en het dient gezegd dat hij wat betreft de waardering daarvoor, zeker onderschat is. Zijn klank op dit instrument is loepzuiver, zijn kettingen van noten onafzienbaar en zijn fantasie kennelijk onuitputtelijk.

In een eigen compositie, de ballad Tender Mercies, zette Liebman het intro in op een piccolofluit. Net als op de sopraan- en tenorsaxofoon bleek op dit kleine instrument dat hij een innovatieve musicus is, altijd op zoek naar nieuwe versieringen en het opdiepen van details. In de improvisaties was hij binnen het kwartet leidend en dat wil wat zeggen als je dat doet bij Kenny Werner, een man die zich nimmer aan banden laat leggen.

Eric Legnini bracht de muziek van Les McCann opnieuw tot leven.

Dave Liebman, met het uiterlijk van een boekhouder uit de jaren vijftig, kan als geen ander vrij improviseren. Manifest en uiterst nauwkeurig. Je verwacht het gewoon niet van zo’n grijze muis, die op een kruk midden op het podium zit en daar op zijn gemak zijn ding aan het doen is. Schijn bedriegt dus wat betreft Liebman, maar zeker niet als het om Peter Erskine gaat. Wat een fabelachtig goede slagwerker is hij toch. Op een ondoordringbaar verende ondergrond die hij een concertlang deponeerde, was het voor de overige drie bandleden feestelijk toeven.

Enrico Rava kwam op Middelheim zijn 80e verjaardag vieren.

ENRICO RAVA

Charles Lloyd is al 81 jaar, koperblazer Enrico Rava bereikt morgen – 20 augustus – de acht kruisjes. Op Middelheim mocht hij voor zijn verjaardag alvast wat muzikale kaarsjes aansteken. De taart waarop ze waren geprikt bestond uit vele lagen: Rava en de zijnen putten uit allerlei muziekstijlen en dat maakte van hun optreden een veelkleurig festijn. Tegen het einde van het concert werd de muziek naar salsa gebogen en het laatste stuk werd de Zuid-Amerikaanse klassieker Quizas, Quizas, Quizas. Tussendoor klonk ook de echo door van Michel Legrand en een met Italiaanse invloeden gevoed My Funny Valentine.

Daarnaast zag Enrico Rava kans zijn begeleiders in de richting van geluidseffecten – of was het klankonderzoek? – te drijven en zelf op flugelhorn de juiste fluwelen klank eraan te ontfutselen. En dit allemaal weer met jonge, relatief onbekende musici. “Ik ben geen talentscout”, zei hij na afloop van zijn concert. “Ik speel gewoon met mensen die dezelfde ideeën over muziek hebben als ik.” Een prestatie met een zilveren randje, want Rava Special Edition betrad het podium ná Charles Lloyd. En ja, wat moet of kun je dan nog toevoegen? In het geval van Rava een fris concert met vele in- en uitgangen.

Joe Lovano is de man van de nooit eindigende vrije improvisaties op tenorsaxofoon.

JOE LOVANO

Joe Lovano trad aan met het Tapestry Trio. Het deed té zeer zijn best om te kunnen boeien. De tenorsaxofonist speelde vijf kwartier lang een aantal volledig geïmproviseerde stukken. Ze vormden één lange lijn, met vrijwel nergens rustpunten en als grootste gemis een climax. Bij aanvang van het concert bediende Lovano zich van korte, dwingende frases die meteen al om een eindpunt vroegen, maar het nergens kregen. Halverwege het concert ging de saxofonist met een standaard waaraan vier gongen hingen aan de gang. Met de ene hand op de kleppen van zijn saxofoon en in de andere een drumstokje. Een miniconcert voor percussie en saxofoon solo derhalve, maar dat kon het optreden ook niet redden.

Pianiste Marilyn Crispell heeft zoals bekend een krachtig toucher dat bij Lovano alleen maar averechts werkte. Het liet geen enkele ruimte voor enige verstilling en werkte de langdradigheid nog meer in de hand. De spanning ebde inmiddels zo ver weg, dat na drie kwartier een flink deel van het publiek aan de kuier ging. Ondanks mooie titels als Garden of Expression en Smiling Dog werd nergens van de lijn ‘vol gas’ afgeweken. Pas in het slotstuk Sparkle Lights leek het Tapestry Trio tot enige zelfinkeer te zijn gekomen.

En de drummer dan? Carmen Castaldi bezette een eenmanspost, niet minder maar vooral niet meer.

Nathan Daems is leider van het Ragini Trio en bracht een schitterende synthese tot stand tussen jazz en Indiase muziek.

RAGINI TRIO

Dan was er bij een ander trio, het Ragini, heel wat meer te beleven. Hier werd een perfecte synthese opgebouwd van westerse jazz en Indiase volksmuziek. Het Ragini Trio is een initiatief van de Belgische tenor- en altsaxofonist Nathan Daems. Als gasten had hij pianist Bojan Z en de Indiase zangeres Sawani Mudgal toegevoegd. Nathan Daems is zich zeker aan het ontwikkelen als een autoriteit in wereldmuziek, waarbij zijn blik op jazz geen moment vertroebeld raakt. In zijn tenorsaxofoon lijkt de cultuur van India al opgeborgen, zijn ineenvloeiingen met de stem van Sawani Mudgal op dezelfde toonhoogtes maakten indruk.

Het volledige repertoire van het Ragini Trio kent slechts twee composities, de rest is volledig geïmproviseerd. Hoogtepunt van het concert waren drie raga’s, met totaal verschillende ritmes. De derde raga kende een heftige aanloop van de piano en meerstemmige drumpassages. Die laatste van Lander Gyselinck, die niet alleen met zijn mimiek, maar ook met zijn uitgekiende spel, veel aandacht naar zich toe trok. En dan voegden zich daar ook nog stem en tenorsaxofoon bij. Het leidde tot heftige resultaten.

Manuel Hermia verzorgde een dag lang concerten op het kleine podium, de Club Stage.

LES MCCANN/ERIC LEGNINI

Les McCann is een musicus die in kleine kring bekend is. De pianist/zanger is inmiddels 83 jaar en is na zijn glorieperiode in de jaren zestig en zeventig ver in de vergetelheid geraakt. De Belgische pianist, componist en arrangeur Eric Legnini probeert de musicus die de souljazz breed trok, te eren en diens werk opnieuw onder de aandacht te brengen. Hij koos daarvoor het vroege werk van McCann dat begin jaren zestig op het label Pacific Jazz Records verscheen.

De uitvoering van het Tribute to Les McCann draaide vooral uit op sfeerbenadering en het koesteren van de traditie die hij opbouwde. Opvallend waren de vele unisonopartijen van tenorsaxofoon en trompet, een heel concert lang. Er was hier zeker sprake van vakmanschap en eerbied voor een uitstervende muzieksoort. Maar zoals het kwintet van Legnini speelde, rees de vraag wat er precies met souljazz wordt bedoeld. Bevat niet alle goede jazz soul?

CLUB STAGE

Het grote podium van Jazz Middelheim bevat elk jaar de ‘grote namen’, maar op het kleine, de Club Stage, gebeuren de vreemdste en intrigerendste zaken. Elke dag krijgt een uitgenodigde musicus de taak van curator: zorg maar voor vier door jou samengestelde optredens. Annaleen Boehme was zo’n curator die voor verrassende vondsten  had gezorgd. En Manuel Hermia een andere. Prachtig was zijn project Bahdja, met als middelpunt de Algerijnse violist Kheireddine Mkachiche. Hier werd vooral Arabisch-Andalusische muziek onder de loep genomen, waarbij de raakvlakken met Indiase muziek nooit ver weg waren.

Anneleen Boehme zorgde voor vier verrassende concerten op de Club Stage.

Trompettist Ambrose Akinmusire was artist-in-residence. Hij speelde vier keer op deze jubileumeditie van Middelheim. Een van die optredens deed hij met Evergreen 5+, een kwintet van leerlingen van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Het was even wennen aan die piepjonge gezichten achter drums en contrabas. Hun repertoire was niet uitdagend en hun spel evenmin, maar het was zeker van een hoog technisch gehalte. Hetgeen goede hoop verschaft voor de volgende generatie Belgische musici, die al zo rijk is bedeeld.

TRIBUTE TO TOOTS

Jazz Middelheim 2019 werd afgesloten met een Tribute to Toots. Thielemans uiteraard, die na zijn dood in 2016 in België nog altijd als een godheid wordt geëerd. Je kunt je afvragen waarom er nu al een ‘tribute’ moet komen. Maar kennelijk stelt niemand in België zich die vraag. Het eerbetoon, uitgevoerd door mondharmonicavirtuoos Grégoire Maret, pianist Kenny Werner, gitarist Philip Catherine, contrabassist Nicolas Thys en slagwerker Dré Pallemaerts sloeg evenzeer aan als in de periode dat Toots zelf nog op het podium stond.

Evergreens als Falling Leaves, The Dolphin, The Shadow Of Your Smile, Waltz for Sonny (dát werd langzaam gespeeld!), Ne Me Quitte Pas en What A Wonderful World gingen er bij het publiek in als frikandellen speciaal. Waarbij dient opgemerkt dat Grégoire Maret zeker geen Toots-epigoon is. Deze recensent fluistert het maar heel zachtjes, maar Maret streeft in zijn muzikale opvattingen de wereldberoemde Toots Thielemans op diverse fronten voorbij. Zeker als het gaat om de thematische improvisaties die hij adembenemend in de middendelen van diverse stukken neerlegde.

Mondharmonicavirtuoos Grégoire Maret stak zijn wereldberoemde collega Toots Thielemans regelrecht naar de kroon.

Maar nogmaals: niet verder vertellen. Want anders bestaat de kans dat deze recensent volgende jaren niet meer wordt toegelaten tot Jazz Middelheim. De heilige reputatie van Toots Thielemans kan namelijk nog niet het geringste schrammetje verdragen.

RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS

 

Jazz Middelheim 2019
Park Den Brandt Antwerpen, 16 en 18 augustus ’19

Eric Legnini – Tribute to Les McCann
Eric Legnini – piano
Jonathan Boutellier – tenorsaxofoon
Malo Mazurié – trompet
Thomas Bramerie – contrabas
Antoine Pierre – slagwerk

Kenny Werner Quartet
Kenny Werner – piano
Dave Liebman – tenor-, sopraansaxofoon en fluit
Johannes Weidenmueller – contrabas
Peter Erskine – slagwerk
Vivienne Aerts – zang

Charles Lloyd – Kindred Spirits
Charles Lloyd – tenorsaxofoon
Marvin Sewell – gitaar
Gerald Clayton – piano
Reuben Rogers – contrabas
Eric Harland – slagwerk

Rava Special Edition – 80th Birthday
Enrico Rava – trompet, flugelhorn
Francesco Bearzatti – tenorsaxofoon
Francesco Diodati – gitaar
Giovanni Guidi – piano
Gabriele Evangelista – contrabas
Enrico Morello – slagwerk

Ragini Trio met Bojan Z en Sawani Mudgal
Nathan Daems – tenor- en altsaxofoon
Marco Bardoscia – contrabas en basgitaar
Lander Gyselinck – slagwerk
Bojan Z – piano
Sawani Mudgal – zang

Evergreen 5+ met Ambrose Akinmusire
Ambrose Akinmusire – trompet
Lennert Baerts
– tenorsaxofoon
Roeland Celis
– gitaar
Jarno Verheyen 
– piano
Soet Kempeneer
– contrabas
Klaas De Somer
– slagwerk

Joe Lovano Trio – Tapestry
Joe Lovano – tenorsaxofoon
Marilyn Crispell –piano
Carmen Castaldi – slagwerk

Tribute to Toots Thielemans met Grégoire Maret, Kenny Werner en gasten
Grégoire Maret – mondharmonica
Kenny Werner – piano
Philip Catherine – gitaar
Nicolas Thys – contrabas
Dré Pallemaerts – slagwerk

www.jazzmiddelheim.be

Previous

SYM brengt warmte van Afrika naar steenkoolmijn in Genk

Next

Alweer nieuwe opnamen van John Coltrane Quartet

Lees ook