Nog een paar dagen en dan valt het doek voor Corrie van Binsbergen. Nou ja, vallen… Ze laat het zelf neer, want ze maakt eigenhandig een einde aan een carrière van 36 jaar. Op 25 en 26 juni ontrolt zich in het Bimhuis in Amsterdam de allerlaatste editie van het Brokken Festival, mét een Brokken XXL Band en vele gasten. Dan verdwijnt de gitariste voorgoed uit het zicht. Zegt ze. Geen kans meer op een rentree? “Nou… in principe niet, maar je weet nooit of er een Corrie en de Brokken 3.0 komt.”
“Mijn gitaar gaat in elk geval voorlopig aan de wilgen. Ik ga me volledig bezig houden met componeren. Als ik beter zou willen worden als gitariste dan moet ik daar uren in gaan stoppen. Maar daar heb ik helemaal geen zin in. Wél in componeren, ik heb het gevoel dat ik daarin ook nog kan groeien.” Als eigen baas lekker in de ochtenduren, “want dan voel ik me het helderst, heb ik betere ideeën, dan slaat alles aan. Dan kan ik drie uur werken, dat is ook genoeg. En nu, nu is het zo fijn om een compositie af te hebben en dan aan iets anders beginnen te schrijven.”
Corrie van Binsbergen heeft zich in haar lange loopbaan ontwikkeld als een graag geziene en vooral gehoorde instrumentaliste. Als ze terugkijkt op de 36 jaar, vraagt ze zich af hoe het zo lang heeft mogen duren. “Er is zoveel gepasseerd. Ik begon op 7-jarige leeftijd met klassiek-gitaarles. Begin jaren tachtig speelde ik bij Frans Halsema (cabaretier en zanger, rvdh) en ook in popbandjes. Toen ik in 1985 speelde bij het Utrechts Improvisatie Lab beviel me dat zo goed, dat ik dat graag vaker wilde doen. Vooral met een eigen bandje. Ik was heel kritisch in die tijd: bij iedereen met wie ik speelde dacht ik ‘dat zou ik heel anders doen’. Nu niet meer”, lacht ze. “Ik heb veel meer respect voor anderen gekregen, ook al is het niet mijn kopje thee wat ze doen.”
“Al in 2015 dacht ik er aan te gaan stoppen. In overleg met het bestuur hebben we toen de periode 2017-2020 anders aangepakt. Minder eenmalige producties zoals de maandelijkse serie in Zaal 100 in Amsterdam en niet meer twee keer per jaar een festival in het Bimhuis, maar één. Dus het BrokkenBal (tijdens de Boekenweek) stopte al na 2016. In adviesfuncties heb ik helemaal geen zin en jury’s doe ik ook niet meer. Het Brokken Festival heb ik wel aangehouden, terwijl ik met mijn project Godverdomse dagen op een godverdomse bol bijvoorbeeld wel meer ben gaan spelen. In de periode 2017-2020 merkte ik dat het minder druk begon te worden. Daarvoor liep werkelijk alles door elkaar.”
Corrie van Binsbergen gaat nu tijd krijgen voor de andere kant van haar muzikantschap. Zoals bijvoorbeeld voor bepaalde ensembles of orkesten gaan componeren. “In de loop van voorgaande jaren vormden mensen hun eigen clubs”, legt zij uit. “Ze wilden dan iets met mij, maar ik had nooit tijd. Dus die contacten heb ik gevraagd of ze nog steeds interesse hebben en dat was zo. Nu is die tijd er wel.”
Asko|Schönberg heeft zich al gemeld als opdrachtgever. Nieuw werk van Corrie van Binsbergen gaat daar in première tijdens het komende November Music in Den Bosch. Orkest De Ereprijs heeft een opdracht verstrekt voor april ’23 en in die periode wil het Metropole Orkest ook nieuw werk van Van Binsbergen op de lessenaars. In december ’23 volgt dan een première bij Silbersee, dat uitsluitend onorthodoxe opera en muziektheater op de podia brengt. Ook het Rotterdams Philharmonisch Orkest staat in de wachtrij voor een première in 2024. En dat is dan het tweede werk dat ze voor dit orkest gaat componeren.
Het eerste stuk was De Liefste Wens met verhalen van schrijver Toon Tellegen, met wie Corrie van Binsbergen al twintig jaar intensief samenwerkt. “Ik wil heel graag op een bestaand verhaal voor grote bezettingen schrijven, daar heb ik talent voor. De Liefste Wens is een schoolvoorstelling die ook door het Rotterdams Philharmonisch in diverse steden is uitgevoerd. Er moest een liedje in zitten dat de kinderen vooraf in de klas konden instuderen. Omdat Toon niet wist hoe hij een liedtekst moest schrijven, heb ik de tekst daarvan geschreven. Het was zó leuk. De reacties van kinderen op de verschillende verhaaltjes; en toen ze het liedje gingen zingen, vond ik dat echt ontroerend. Heel erg leuk is ook dat ik zoveel enthousiaste reacties van orkestleden heb gekregen. Dat heeft, denk ik, te maken met het feit dat ik zelf ook muzikant ben. En ik vind het leuk als ieder lid van het orkest een kans krijgt om te ‘shinen’. Heel fijn dat ze zo enthousiast zijn dat beide orkesten het alsnog als familievoorstelling gaan brengen in 2023! Van de muzikanten van het Metropole Orkest waar ik in april het project Dutch Jazz Jam mee deed kreeg ik ook heel positieve reacties. En nu heb ik van zowel het RPhO als het MO een nieuwe compositieopdracht gekregen, geweldig!”
In de toekomst ziet Corrie van Binsbergen naast componeren ook nog wel wat ruimte voor andere zaken. “Workshops vind ik ook leuk. Twee jaar geleden heb ik er nog een in Utrecht gedaan. Maar dat zijn kortlopende projecten. In privélessen heb ik helemaal geen zin. Eigenlijk wil ik alleen nog maar componeren. Ik ben momenteel Fellow van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Niemand weet wat dat is. De invulling ervan is helemaal aan mijzelf. Het gaat erom een brug te slaan tussen het werkveld en studenten. Dus ik bevraag vooral de studenten wat zij eventueel zouden willen, wat ze missen, hoe zij die functie voor zich zien. In het voorjaar van 2023 doe ik een project met de afdeling Jazz & Pop met een grote bezetting met mijn muziek.”
Op kortere termijn kan er worden uitgekeken naar een bijzonder experiment. Ter gelegenheid van het 15-jarig bestaan van het Westerpark in Amsterdam, schreef Corrie van Binsbergen in 2018 een suite voor haar band Vanbinsbergen Playstation van vijftien korte delen. Ze hebben alle iets te maken met beelden in het park of met persoonlijke herinneringen. “Ik zei toen al dat daar iets meer mee moest worden gedaan. Er wordt nu een app ontwikkeld waarmee je vanaf september door het park kunt lopen en bijbehorende muziek kunt luisteren. Fifteen Suite duurt een half uur. De wandeling is zo gemaakt, dat hij ook inderdaad een half uur duurt. Maar je kunt ook anders lopen of op een bankje gaan zitten, dan hoor je tussendoor een ‘soundscape’.”
Als componist is Corrie van Binsbergen autodidact. Ze lacht. “Op het conservatorium heb ik er wel iets van meegekregen. Maar ik heb me ontwikkeld door het zelf te doen. In het begin speelde ik alles op de gitaar, ik zong er iets bij. Dan kwamen de vragen: hoe doe je dit, dat weet ik ook niet precies. Nu liggen er overal blaadjes. Ik weet dat ik er snel mee aan de slag moet, anders kan ik het niet meer terug halen. Zo zet ik dan een partituur op. In het begin schreef ik alles uit, behalve natuurlijk de solo’s. Och man! Al die partijen schrijven! Vanaf 2012 beschik ik over het notatieprogramma Sibelius. Ik had even tijd nodig om het onder de knie te krijgen. Het programma maakt zelf partijen. Je moet dan nog wel goed opletten, maar het is fantastisch, je werkt minutieuzer en ik ben er, denk ik, ook beter door gaan schrijven.”
De twee feestelijke afsluitingsdagen, 25 en 26 juni in Amsterdam, betekenen ook het einde van het Brokken Festival. “Ik had natuurlijk kunnen doorgaan met nieuwe talenten. Die zijn er in de loop der jaren nogal wat opgedoken bij het festival: Kika Sprangers, Sun-Mi Hong, Ben van Gelder, Reinier Baas en Morris Kliphuis om er enkele te noemen. Maar het festival organiseren kost zo’n hoop tijd, moet je ook weer subsidies voor aanvragen en dat wil ik niet meer. Ik ben blij dat ik die punt heb gezet. Mijn stichting en bestuur blijven, je weet maar nooit of er nog ooit een Corrie en de Brokken-3.0 komt. En jonge musici blijf ik volgen. Ik heb het gevoel dat die tegenwoordig een meer open vizier hebben. Hoewel ik daar niet helemaal zeker van ben. Ik vind ze overigens wel een beetje braaf”, zegt ze voorzichtig.
Je kunt het besluit van Corrie van Binsbergen om te stoppen als gitarist zeker radicaal noemen. De gitaar gaat voorlopig aan de wilgen. “Romain Bischoff van Silbersee wil per se dat ik meespeel in 2023. Maar verder laat ik alles maar even lekker wapperen.”
Toen Corrie van Binsbergen een jaar of twaalf was, dacht ze dat ze wel straatmuzikant of singer-songwriter wilde worden. Daarna kwam het idee op dat klassiek sologitarist ook wel iets zou zijn. Haar naaste omgeving was zich er al terdege van bewust dat zij beroepsmusicus zou worden. Is nu, na zoveel jaren, het besef gegroeid dat alles is uitgekomen wat ze van haar toenmalige keuze kon verwachten? “Zo denk ik helemaal niet”, luidt het antwoord. “Van het een komt het ander, het is allemaal lekker doorgestroomd. Als je vierjarige subsidies aanvraagt, word je gedwongen om na te denken over die vier jaren. Dat is eigenlijk heel goed. Daardoor ben ik steeds van het een in het ander gerold. En dat is ook de reden geweest waarom ik deze afslag heb genomen: stoppen als opperhoofd van Stichting Brokken en stoppen met alle organisatiewerk. Het waren fantastische jaren. Ik kijk met veel plezier terug op de vele samenwerkingen die er waren.”
De tijd die voor haar ligt, beschouwt Corrie van Binsbergen als “opwindend. Nu al. Ik heb ook niet meer zoveel zin in dat gesjouw met versterkers. Ik ga gewoon ergens naar toe zonder instrument. Gisteren was ik bij een koorrepetitie waar een stuk van mij werd ingestudeerd. Daar was ik zomaar. Ik heb nooit voor koor geschreven, nu heb ik dat wel gedaan.”
Schijnbaar uit het niets komt tijdens ons gesprek het boek Vallen is als vliegen van Manon Uphoff ter sprake. We zijn er beiden als een blok voor gevallen. Het verschil tussen ons is dat de een nog nageniet als hij aan het boek denkt en de ander ‘er iets mee is gaan doen’. “(De schrijver) Frans Thomèse weet dat ik allang de wens koester een opera te gaan schrijven. Hij gaf me de tip eens met Manon te gaan praten. Dat heb ik gedaan, ze was super enthousiast, want ze wil al heel lang een libretto schrijven voor een opera. Ik kreeg hiervoor een subsidie van New Music Now, met geld van de Buma. Ik heb een proloog geschreven voor het Prisma Strijktrio, hoboïste Marlies van Gangelen en componist/toetsenist/zanger Akim Moiseenkov van het experimentele ensemble Perforator, David Kweksilber op basklarinet en zangeres Björk Nieldottir. Nu is er de proloog van zeven minuten voor een toekomstige opera. Bedoeld als teaser voor operahuizen. De titel: The Room of the Minotaur.”
Over opera gesproken, die kunstvorm is Corrie van Binsbergen niet vreemd. Want er is Over de bergen uit 2010, waarvoor zij de muziek schreef en die ook meespeelde en Josse De Pauw zorg droeg voor de tekst, die hij ook speelde. De gitariste ziet Over de bergen als een van de hoogtepunten uit haar zo rijke carrière. “En zeker ook het werken met Toon Tellegen, een doorgaand iets. Heel dierbaar is mij ook de huidige bezetting van mijn groep Playstation en het Wisselend Toonkwintet. Kado uit de hel (muziektheater met opera-elementen, rvdh) dat Corrie en de Grote Brokken zelfs meermalen speelden op popfestivals was ook geweldig.”
Hoe je het ook wendt of keert, jazz is nog grotendeels een ‘mannenaangelegenheid’. Heeft Corrie van Binsbergen daarin ooit weerstand ondervonden als vrouw? “Nee hoor”, lacht ze beslist. “Zeker in mijn eigen bands niet. Van jongs af aan zijn jongens en mannen mijn habitat geweest. Heel vaak was ik in die kringen de enige vrouw. Ik heb wel eens gedacht waarom er alleen maar mannen waren. We hebben het er tegenwoordig niet meer over, maar Dansen op een glazen plafond heb ik in 2015 gecreëerd voor uitsluitend vrouwelijke musici, schrijvers, dichters, een cabaretière en een tapdanseres. Ook tijdens het laatste Brokken Festival in 2019 was er sprake van alleen maar vrouwen. Maar ik heb daar geen publiciteit aan gegeven.”
Een journalist kan het natuurlijk niet laten om het fenomeen recensies aan te stippen. Waren die belangrijk voor haar, of verafschuwde ze beoordelingen over haar werk? “Sommige waren heel leuk om te lezen. Eén keer heb ik een recensie gehad die ik stom vond, omdat er op mijn persoon werd gespeeld. Het is niet normaal hoeveel recensies over mij zijn geschreven. Achtennegentig procent was positief”, lacht ze.
Aan het einde van ons gesprek concludeert Corrie van Binsbergen dat ze een zondagskind is. “Ik ben een geluksvogel, echt. En daar ben ik zo blij mee.” Gelukkig maar, tevreden mensen kunnen er in de huidige maatschappij niet genoeg zijn. Maar dat van die geluksvogel, dat heeft twee kanten. Allen die door de jaren heen de muzikale verrichtingen van deze bijzondere vrouw hebben gevolgd, behoren ook tot de categorie ‘geluksvogel’. Want Corrie van Binsbergen is van onschatbare waarde geweest voor het Nederlandse muziekimprovisatiemilieu. Zij heeft daadwerkelijk de veelzijdigheid ervan ingekleurd. En al heeft zij haar gitaar dan binnenkort opgeborgen, gelukkig ziet het ernaar uit dat haar zo kleurrijke invloeden ook in de toekomst zomaar door de scene blijven spoelen.
RINUS VAN DER HEIJDEN
Foto’s GEMMA KESSELS
